Województwo śląskie - szanse dla regionu historycznego pogranicza w XX wieku

• Autorzy: Ryszard Kaczmarek

Warianty tytułu

Silesian Voivodeship - Chances for Historical Borderland in the 20th Century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dyskusja o tym, jakie są historyczne granice Górnego Śląska w świetle tego, co powiedzieliśmy o pograniczności jako cesze szczególnej takich obszarów, nie ma większego sensu. Górny Śląsk to pojęcie, które przecież ciągle zmieniało swoje znaczenie, zarówno w sensie geograficznym, jak i historycznym. Ważniejsze jest raczej pokazanie, w jaki sposób dokonywał się transfer ludzi i idei na przecinających ten obszar granicach wewnętrznych i z jakich przyczyn zanikały linie rozgraniczenia. (fragment tekstu)

EN

In this article the author tries to estimate chances for the borderland of Upper Silesia created by modern European regional politics. From a historical point of view it can be said that there are two kinds of territories, i.e. those playing a central role in the consolidation of adjacent lands (great nations and big countries were created of such territories). The second are called borderlands, where we deal with the lack of both uniformity and centralization. These are known to make a mixture of different elements and cultural influences. Modern Silesian Voivodeship belongs to the second category, in which the problem of integration is currently perceived from a perspective of historical heritage. Thoughtless aspiration to achieve integration at all costs will lead to unnecessary social conflicts as well as arguments in the power elites, but what is the most important it will impoverish the region. Due to considerable regional diversity and transfer of ideas the borderland is seen as culturally attractive, with its dynamic economy and creativity in adopting new patterns of behaviour as well as political visions. Present Silesian Voivodeship is this kind of territory. On the one hand it is an interesting mixture of a national state model, but on the other hand it draws on the experience of historical heritage of patterns, ideas, traditions, which should create a natural bond between inhabitants of common Europe. Although nowadays we talk about chances for the borderland, in the 20th century this region was considered to be problematic. In terms of international relations the region was a controversial issue, which was known as a 'bleeding border'. As far as domestic politics of both Germany (Kulturkampf ) and later Poland (autonomy, settling accounts with the past after the II World War) are concerned, the borderland was seen as a difficult topic as well. At present, the variety of traditions of European borderland should not be treated as a burden. The development of these regions is dependent on the ability to answer the out-of-date question: Is there a desperate need to integrate (i.e. to unify) those regions into homogeneous national state? The Silesian Voivodeship will make use of this opportunity if the past is seen as a rich multicultural heritage and not as a burden of 'Silesian tragedy'. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Tożsamość lokalna; Region przygraniczny; Świadomość regionalna mieszkańców; Historia polityczna

EN

Local identity; Border areas; Regional awareness of residents; Political history

• Czasopismo: Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa
• Rocznik: 2010
• Tom: 1
• Strony: 52--69

Twórcy

autor

Ryszard Kaczmarek

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Długoborski W., 1973: Więź ekonomiczna między Zagłębiami Górnośląskim i Dąbrowskim w epoce kapitalizmu (do 1877 roku). Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
• Drozdowski M.M., 1995: Górny Śląsk czasów Drugiej Rzeczypospolitej. Rzeczywistość, stereotypy, mity. W: M.W. Wanatowicz, red.: Rola i miejsce Górnego Śląska w Drugiej Rzeczypospolitej. Bytom-Katowice: Muzeum Górnośląskie - Muzeum Śląskie.
• Fic M., 2007: Podział administracyjny. W: A. Dziurok, R. Kaczmarek, red.: Województwo śląskie 1945-1950. Zarys dziejów politycznych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Gawrecki D. a kol., 2003: Dějiny českeho Slezska 1740-2000. T. 1. Opava.
• Golachowski S., 1950: Materiały do statystyki narodowościowej Śląska Opolskiego z lat 1910-1939. Poznań: Instytut Zachodni.
• Greiner P., 2006: Zarys dziejów kartografii Górnego Śląska. W: "Cartographia Silesiae Superioris". Katowice: Arsilesia.
• Kaczmarek R., 1992: Pomiędzy pragmatyzmem a ideologią. Górny Śląsk w oczach administracji niemieckiej podczas II wojny światowej. "Przegląd Zachodni", nr 2, s. 103-119.
• Kaczmarek R., 2004: Od skupisk ludności do miast: urbanizacja w Zagłębiu Dąbrowskim do I wojny światowej. W: J. Walcz a k, red.: Zagłębie Dąbrowskie w czasach zaborów i walk o niepodległość (do 1918 roku). Sosnowiec: Muzeum.
• Kaczmarek R., 2006: Górny Śląsk podczas II wojny światowej. Między utopią niemieckiej wspólnoty narodowej a rzeczywistością okupacji na terenach wcielonych do Trzeciej Rzeszy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Kaczmarek R., Cybula A., Kucharski M., 2001: Alzacja/Lotaryngia a Górny Śląsk. Dwa regiony pogranicza 1648-2001. Katowice: Uniwersytet Śląski.
• Kaczmarek R., Nowak K., 2007: Pojęcie i granice Górnego Śląska w ujęciu historiograficznym. W: J. Spyra, red.: Kronikarz a historyk. Atuty i słabości regionalnej historiografii. Materiały z konferencji naukowej 20-21 września 2007 roku. Cieszyn: Książnica Cieszyńska, s. 231-276.
• Kiereś Z., 2008: "Bij zabij tego skurwego syna polskiego". Przyczynek do kwestii świadomości narodowej na Górnym Śląsku w XVII wieku. W: P. Greiner, red.: "Szkice Archiwalno-Historyczne". Katowice.
• Leś-Rudnicka M., w druku: Galicyjska tercja kąta trzech cesarzy.
• Myszor J., 1991: Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku w latach 1821-1914. Katowice: Kuria Diecezjalna.
• Nita M., 2001: Zagłębie Dąbrowskie w historiografii. Pojęcie, źródła, stan badań i postulaty badawcze. W: M. Barański, red.: Zagłębie Dąbrowskie. W poszukiwaniu tożsamości regionalnej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Nowak W.A., 2002: Środowisko przyrodnicze. W: F. Kiryk, red.: Częstochowa. Dzieje miasta i klasztoru jasnogórskiego. T. 1: Okres staropolski. Częstochowa: Urząd Miasta.
• Philipps E ., 1980: Schicksal Elsass. Krise einer Kultur und einer Sprache. Karlsruhe.
• Skrok Z., 2008: Wielkie rozdroże. Ćwiczenia terenowe z archeologii wyobraźni. Warszawa: "Iskry".
• Studencki Z., Węcel M., 2008: Trójkąt Trzech Cesarzy na dawnej widokówce. Sosnowiec: Muzeum.
• Triest F., 1865: Topographisches Handbuch von Obsershlesien. Erste Hälfte. Breslau.
• Ziółkowski J., 1960: Sosnowiec. Drogi i czynniki rozwoju miasta przemysłowego. Katowice: Wydawnictwo "Śląsk".
• Żerelik R., 2002: Nazwa i obszar Śląska. W: M. Czapliński i in.: Historia Śląska. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.