Śląska Natura 2000 - konflikty społeczne związane z funkcjonowaniem Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 w województwie śląskim jako przedmiot badań socjologicznych

• Autorzy: Magdalena Głogowska

Warianty tytułu

"Natura 2000" in Silesia - Social Conflicts Connected to the Functioning of the European Ecological Network "Natura 2000" in Silesian Voivodeship as a Subject of Sociological Research

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Wprowadzenie w Polsce nowej formy ochrony przyrody, jaką jest Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000, stało się przyczyną wielu konfliktów społecznych na tle ekologicznym, a mówiąc bardziej precyzyjnie - konfliktów wokół sposobów gospodarowania na obszarach chronionych. W spory te angażuje się zazwyczaj kilka różnych grup podmiotów, a ich zasięg i intensywność są zróżnicowane.  Najbardziej znany w Polsce, co potwierdziły badania socjologiczne, jest konflikt w Dolinie Rospudy, gdzie doszło nie tylko do kolizji funkcji przestrzennych (obszar ochrony przyrodniczej a droga szybkiego ruchu), ale także do konfliktu społecznego na tle ekologicznym o niespotykanej dotąd w Polsce intensywności i zasięgu. O intensywności tego konfliktu niech zaświadczą pełne emocji wystąpienia mieszkańców, religijne czuwania, nadrzewne domy ekologów, stała obecność mediów, służb porządkowych. Zasięg tego sporu przekroczył granice regionu, a nawet kraju, ponieważ zaangażowanie uczestników osiągnęło poziom międzynarodowy nie tylko po stronie organizacji ekologicznych, ale także po stronie administracyjnej, dzięki bezpośredniemu zaangażowaniu Komisji Europejskiej. Tym samym określenie "Rospuda" nabrało nowego znaczenia - obecnie to nie tylko nazwa przepięknej dzikiej rzeki otoczonej mokradłami z unikatową roślinnością, stanowiącej miejsce bytowania zagrożonych gatunków ptaków, ale w świadomości wielu Polaków także synonim walki z "ekologami oszołomami". "Będziem tu mieli drugą Rospudę" - mówią mieszkańcy małej wioski na Podlasiu, gdzie przedmiotem ochrony są zagubione w lesie bunkry (zimują w nich nietoperze). Sama nazwa Natura 2000 budzi jednoznaczne, niestety negatywne skojarzenia. "Opolska Rospuda" - tak na łamach codziennej gazety mobilizuje się mieszkańców Opola do obrony wyspy Bolko przed poprowadzeniem tamtędy ruchliwej drogi. Dwa lata temu lokalny dziennik wieścił "Drugą Rospudę w Stolarzowicach". Tego typu przykłady można mnożyć, ale pewne jest, że jeżeli mamy do czynienia ze zjawiskiem konfliktów społecznych, które mobilizują społeczności lokalne oraz inne grupy do działania, tym samym przewrotnie przyczyniając się do budowania społeczeństwa obywatelskiego, jeżeli tworzą się nowe wzory w zbiorowej świadomości, jeżeli zjawiska te są powtarzalne, a jednak tak bardzo zróżnicowane lokalnie, to w tłumie obserwatorów nie powinno zabraknąć socjologów. Są to bowiem zjawiska fascynujące, które mogą stać się źródłem bogatego materiału badawczego oraz pretekstem dla badacza, aby wyruszyć w teren. (fragment tekstu)

EN

The introduction of a new form of nature conservation in Poland, that is the European Ecological Network "Natura 2000", became the cause of social conflicts with environmental back-ground. These disputes usually involve several different social groups and their range and intensity vary according to a place. The total extent of "Natura 2000" areas in the Silesia covers about 12% of the region's area. The implementation of the "Natura 2000" network in Silesia, despite the measures taken to provide information on its rules and functioning, met in most cases the negative attitude of local governments and local communities. The goal of this paper is to point out a relatively new field of social research in Poland, namely relationships between inhabitants of protected areas and their natural environment. Such studies, carried out only by a few research centers in Poland, provide a very interesting research material far beyond the standard results obtained within the framework of environmental awareness studies. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Konflikty społeczne; Ekologia; Ochrona przyrody; Obszary chronione; Różnorodność biologiczna

EN

Social conflicts; Ecology; Nature protection; Protected area; Biodiversity

• Czasopismo: Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa
• Rocznik: 2012
• Tom: 3
• Strony: 103--120

Twórcy

autor

Magdalena Głogowska

• Instytut Ochrony Środowiska-Państwowy Instytut Badawczy

Bibliografia

• Bołtromiuk A., red., 2010: Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jako nowy element otoczenia polskiej wsi i rolnictwa. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa.
• Coser L., 2009: Funkcje konfliktu społecznego. Tłum. S. Burdziej. Kraków: NOMOS.
• Dahrendorf R., 2008: Klasy i konflikt klasowy w społeczeństwie przemysłowym. Kraków: NOMOS.
• Deutsch M., Coleman PT., red., 2005: Rozwiązywanie konfliktów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Dutkowski M., 1995: Konflikty w gospodarowaniu dobrami środowiskowymi. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Kozłowski S., 1994: Droga do ekorozwoju. Warszawa: PWN.
• Marody M., 1976: Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy. Warszawa: PWN.
• Nylec K., Wnuk B., 2009: "W Stolarzowicach będzie druga Rospuda". "Dziennik Zachodni" z 15 czerwca.
• Pawłowska K., 2008: Przeciwdziałanie konfliktom wokół ochrony i kształtowania krajobrazu. Partycypacja społeczna, debata publiczna, negocjacje. Kraków: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki.
• Simmel G., 1975: Socjologia. Tłum. M. Łukasiewicz. Warszawa: PWN.
• http://www.jestemnaptak.pl/artykul/badania-i-raporty/polska-i-polacy-z-lotu-ptaka, 11 grudnia 2010 (data dostępu: 30 sierpnia 2012).
• http://www.jestemnaptak.pl/artykul/badania-i-raporty/badanie-wiedzy-i-postaw-wobec-przyrody, 23 sierpnia 2011 (data dostępu: 30 sierpnia 2012).
• http://opole.gazeta.pl/opole/1,35086,10297775,Opolska_Rospuda____Prezydent_Zembaczynski_chce_drogi.html, 16 września 2011 (data dostępu: 30 sierpnia 2012).