Migracje z Górnego Śląska do Republiki Federalnej Niemiec w latach 1970-1989, czyli między ojczyzną prywatną a ideologiczną

• Autorzy: Justyna Kijonka

Warianty tytułu

Migrations from Upper Silesia to the Federal Republic of Germany from 1970 to 1989, or between a Private and an Ideological Homeland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł oparty jest na wywiadach przeprowadzanych w latach 2006-2008, na pracach badawczych podjętych wraz z Adamem Bartoszkiem i Tomaszem Nawrockim w grudniu 2008 roku w ramach programu realizowanego przez Fundację dla Śląska "Śląsk w Europie - ja Ślązak, ja Polak, ja Europejczyk", na polskich i niemieckich badaniach socjologicznych i historycznych dotyczących "wysiedleńców", a także na informacjach prasowych znajdujących się w archiwum Deutsches Polen-Institut w Darmstadt, w tym w przekazanym Instytutowi prywatnym archiwum Gertrudy i Udo Kuhnów, zawierającym wycinki prasowe poświęcone Polsce od roku 1970 po dzień dzisiejszy. W literaturze poświęconej problemom migracji z Górnego Śląska do RFN i w archiwum prasowym szukałam informacji dotyczących tzw. wysiedleńców (Aussiedler) i późnych wysiedleńców (Spataus- siedler). Kwerenda biblioteczna w bibliotece Deutsches Polen-Institut w Darmstadt była możliwa dzięki stypendium, które otrzymałam z DPI na realizację tematu "Migrationen aus der Woiwodschaft Kattowitz in die Bundesrepublik Deutschland in den Jahren 1970-1989. Eine Soziologische Studie". Tekst ten stanowi próbę opisu ważnego zjawiska czy wręcz procesu, jakim były migracje z Górnego Śląska do RFN. W artykule podejmuję problem migracji z lat 70. - od parafowania w listopadzie 1970 roku przez ministrów spraw zagranicznych Polskiej Republiki Ludowej i Republiki Federalnej Niemiec podpisanego w grudniu tego samego roku przez premiera Józefa Cyrankiewicza i kanclerza federalnego Willy'ego Brandta układu normalizacyjnego, przez konferencję w Helsinkach, aż do "polskiego lata" 1980 roku, kiedy to 19 sierpnia miało dojść do wizyty Edwarda Gierka u kanclerza Helmuta Schmidta. Do planowanego spotkania jednak nigdy nie doszło. W tekście odnoszę się także do migracji lat 80. i 90., choć trzeba mieć na uwadze, że migracja lat 80. miała inny charakter niż ta z lat 70., zaś migracja lat 90. stanowi osobny przypadek. (fragment tekstu)

EN

The aim of this article is to present the sociological problems of migration from Upper Silesia to West Germany connected with the Treaty between the Federal Republic of Germany and Poland in 1970, the Gierek-Schmidt agreement from 1975 as well as an organized family reunion and a discussion about the German minority in Poland. The paper attempts to broadly present the background, historical context and matters of the legal regulations related to the migrations and the consequences for both countries. The article is based on German and Polish researches and statistics. Stanisław Ossowski's theoretical concept of a private homeland and an ideological cradle, according to which the motivations for the migration of Upper Silesians to the Federal Republic of Germany are presented, is examined in the article. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Migracja ludności; Przyczyny migracji; Socjologia migracji

EN

Population migration; Reasons for migration; Sociology of migration

• Czasopismo: Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa
• Rocznik: 2013
• Tom: 4
• Strony: 29--47

Twórcy

autor

Justyna Kijonka

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Arnold W., red., 1985: Die Aussiedler in der Bundesrepublik Deutschland: Forschungen der AWR Deutsche Sektion. T. 1: Herkunft, Ausreise, Aufnahme. Wien: Braumuller.
• Hager B., 1980: Probleme soziokultureller und geschellschaftlicher Integration junger Migranten dargestellt am Beispiel der oberschlesischen Ubersiedler in der Bundesrepublik Deutschland. Dortmund: Forschungsstelle Ostmitteleuropa.
• Harmsen H., Hrsg., 1983: Die Aussiedler in der Bundesrepublik Deutschland: Forschungen der AWR Deutsche Sektion. T. 2: Anpassung, Umstellung, Eingliederung. Wien: Braumuller.
• Hirsch H., 1988a: "Es lohnt sich nicht, anstandig zu sein". Gefallschte Papiere bringen eingewanderte Polen in Verruf. "Die Zeit", 8 April.
• Hirsch H., 1988b: Fremde, die nie Heimat wird. Die polnischen Aussiedler fuhl sich bei uns nicht zu Hause. "Die Zeit", 25 November.
• Iglicka-Okólska K., 1997: Społeczne, ekonomiczne i polityczne uwarunkowania emigracji z Polski w latach 1945-1990. W: Zamojski J.E., red.: Migracje i społeczeństwo. Zbiór studiów. T. 2. Warszawa: PAN.
• Korbel J., 1977: Wyjazdy i powroty. Migracje ludności w procesie normalizacji stosunków między Polską a RFN. Opole: Instytut Śląski w Opolu.
• Łempiński Z., 1987: RFN wobec problemów ludnościowych w stosunkach z Polską (1970-1985). Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
• Oschlies W., 1982: Exodus Poloniae? Polnische Ausreise - und Emigrationsfragen 1980-1982. Koln: Bundesinstitut fur Ostwissenschaftliche und Internationale Studien.
• Ossowski S., 1984: O ojczyźnie i narodzie. Warszawa: PWN.
• Rautenberg H.-W., 1989: " Familienzusammenfuhrung" oder " Erwerbsm igration "? Die Spataussiedler im Spiegel der polnischen Publizistik (1980-1989). Marburg an der Lahn: Johann-Gottfried-Herder-Institut.
• Pallaske Ch., 2002: Migrationen aus Polen in die Bundesrepublik Deutschland in den 1980er und 1990er Jahren. Migrationsverlaufe und Eingliederungsprozesse in soziologischer Perspektive. Waxmann Munster/ New York/ Munchen/ Berlin.
• Schmidt J., 2009: Nowe tożsamości w czasach transformacji europejskich: imigranci z Polski w Niemczech. Poznań: Wydawnictwo News-Witold Nowak.
• Stepień S., 1981: Jugendliche Umsiedler aus Schlesien. Eine empirische Untersuchung uber Konsequenzen der wanderung. Weinheim und Basel: Beltz Verlag.
• Trzcielińska-Polus A., 1997: "Wysiedleńcy" z Polski w Republice Federalnej Niemiec w latach 1980-1990. Opole: Państwowy Instytut Naukowy.
• Tycner J., 1988: "Gott mit Euch wir gehen". Oberschlesier verlassen Haus und Hof in der Hoffnung auf besseres Leben. "Die Zeit", 8 April.
• Żakowska M., 2011: "Russlandeutsche" i "Polendeutsche". Zaprogramowanie kulturowe niemieckich "późnych przesiedleńców" z Rosji i z Polski. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.