Piętno: problem stygmatyzacji i wykluczenia społecznego osób z zaburzeniami psychicznymi

• Autorzy: Justyna Maciaszek

Warianty tytułu

The Stigma: Problem of Stigma and Social Exclusion of People with Mental Disorders

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Stygmatyzacja oraz wykluczenie społeczne osób z zaburzeniami psychicznymi to zjawiska, które z dużym natężeniem występują w naszym społeczeństwie, zataczając coraz szersze kręgi i stając się poważnym problemem społecznym. Etykietka "świra" staje się przyczyną deprecjonowania, zakwestionowania pełni człowieczeństwa oraz zepchnięcia na margines życia społecznego ludzi chorych psychicznie. Asumptem problemów i utrudnień nie jest więc jedynie sam fakt psychicznego zaburzenia, ale przede wszystkim określona reakcja otoczenia społecznego na chorobę. Niepełnosprawność spowodowana zaburzeniami psychicznymi obejmuje bowiem nie tylko deficyty pierwotne, czyli wewnętrzne, bezpośrednio wynikające z choroby, ale i deficyty wtórne, które nie są właściwością samej choroby, lecz rezultatem negatywnych reakcji na nią ze strony osób znaczących. Znajdują one odbicie w postawie jednostki wobec siebie, prowadząc następnie do braku pewności, obniżenia motywacji, do zaprzeczenia chorobie lub utrwalenia roli osoby chorej, skazanej na ciągłą pomoc i wsparcie innych. I wreszcie niepełnosprawność obejmuje ograniczenia zewnętrzne, które są w pewnym stopniu niezależne od choroby, mogą jednakże odgrywać pewną rolę w jej rozwoju. Do ograniczeń tych należą złe warunki mieszkaniowe, bezrobocie, bieda, trudności rodzinne oraz słabo rozbudowana sieć wsparcia społecznego. Choroba psychiczna staje się więc raczej motywem do wykluczenia społecznego osób z zaburzeniami psychicznymi, niż do niesienia im wszechstronnej pomocy. Niewiedza, nieufność, dystans oraz liczne negatywne stereotypy funkcjonujące w społeczeństwie okazują się często największą przeszkodą w reintegracji społecznej osób z zaburzeniami psychicznymi, tym bardziej, że często problemy te umykają uwadze kreatorom polityki społecznej. (fragment tekstu)

EN

The stigma of mental illness in a large contributor to the social exclusion of people with mental disorders, which prevents them from implementing important life goals. What is characteristic of social exclusion is cumulative, and acts as a vicious circle: the exclusion in one dimension can easily lead to exclusion in a completely different dimension (a mental illness - unemployment - poverty or sudden deterioration of social status - exclusion from the community of "normal" - the exclusion from public life and cultural). In order to change public awareness and prevention of exclusion, it is necessary to take a wide variety of activities, so as to ensure that mentally ill persons the right to live in dignity, respect, care, treatment and work. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Wykluczenie społeczne; Dyskryminacja; Zwalczanie dyskryminacji; Zdrowie psychiczne; Choroby

EN

Social exclusion; Discrimination; Discrimination prohibition; Mental health; Illness

• Czasopismo: Studia Politicae Universitatis Silesiensis
• Rocznik: 2012
• Tom: 9
• Strony: 299--315

Twórcy

autor

Justyna Maciaszek

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Bibliografia

• Kaszyński H.: Osoby chore psychicznie jako grupa beneficjentów organizacji pozarządowych świadczących usługi na rynku pracy. Warszawa 2006.
• Wciórka B., Wciórka J.: Osoby chore psychicznie w społeczeństwie. Komunikat CBOS 2008, nr 124.
• Goffman E.: Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Przeł. A. Dzierżyńska, J. Tokarska-Bakir. Gdańsk 2007.
• Skarżyńska K.: Nieakceptowana odmienność a relacje społeczne. Konstruowanie piętna. Przedmowa do wydania polskiego. W: Społeczna psychologia piętna. Red. T. F. Heatherton, R.E. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull. Warszawa 2008.
• Dovidio J.H., Major B., Crocker J.: Piętno: wprowadzenie i zarys ogólny. W: Społeczna psychologia piętna. Red. T.F. Heatherton, R.E. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull. Warszawa 2008.
• Świtaj P.: Piętno choroby psychicznej. "Postępy Psychiatrii i Neurologii" 2005, nr 14.
• Dyduch A., Grzywa A.: Stygmatyzacja i czynniki ją warunkujące na przykładzie stygmatyzacji związanej z chorobą psychiczną. "Polski Merkuriusz Lekarski" 2009, nr 153.
• Brodniak W.A.: Choroba psychiczna w świadomości społecznej. Warszawa 2000.
• Czykwin E.: Stygmat społeczny. Warszawa 2007.
• Siemaszko A.: Granice tolerancji. O teoriach zachowań dewiacyjnych. Warszawa 1993.
• Brzezińska A.I., Zwolińska K.: Marginalizacja osób z ograniczeniami sprawności na skutek zaburzeń psychicznych. "Polityka Społeczna" 2010, nr 2.
• Jussim L., Palumbo P., Chatman C., Madon S., Smith A.: Piętno a samospełniające się proroctwo. W: Społeczna psychologia piętna. Red. T. F. Heatherton, R. E. Kleck, M. R. Hebl, J. G. Hull. Warszawa 2008.
• Jarosz M.: Wstęp. Obszary wykluczenia w Polsce. W: Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny, etniczny. Red. M. Jarosz. Warszawa 2008.
• Wnuk-Lipiński E.: Socjologia życia publicznego. Warszawa 2008.
• Wnuk-Lipiński E.: Świat międzyepoki. Warszawa 2005.
• Szarfenberg R.: Ubóstwo, marginalność i wykluczenie społeczne. W: Polityka społeczna. Red. G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny. Warszawa 2009.
• Tarkowska E.: Kategoria wykluczenia społecznego a polskie realia. W: Skazani na wykluczenie. Red. M. Ostrowska. Warszawa 2005.
• Kantowicz E.: Społeczne włączanie i integracja - wyzwaniem dla pedagogów i pracowników socjalnych. W: Wykluczenie i marginalizacja społeczna. Wokół problemów diagnostycznych i reintegracji psychospołecznej. Red. K. Białobrzeska, S. Kawula. Toruń 2006.
• Waszak S.: Stosunek społeczeństwa do osób chorych psychicznie. "Polityka Społeczna" 2001, nr 4.
• Meder J., Jarema M., Araszkiewicz A.: Psychiatryczna opieka środowiskowa w Polsce. Raport. Warszawa 2008.
• Informacja o wynikach kontroli funkcjonowania opieki psychiatrycznej, ze szczególnym uwzględnieniem opieki stacjonarnej, nr ewid.: 8/2008/7165/LWR, Wrocław 2008 [http://www.mpips.gov.pl/index.php?gid=391 (25.05.2010)].
• Głodkowska J.: Między integracją a izolacją - jedność w zróżnicowaniu a oddzielenie w odmienności. W: Skazani na wykluczenie. Red. M. Ostrowska. Warszawa 2005.
• Cechnicki A.: Rehabilitacja psychiatryczna - cele i metody. "Psychiatria w Praktyce Klinicznej" 2009, T. 2, nr 1.