Debaty o pamięci w kontekście relacji polsko-żydowskich ostatniego stulecia. Rezonans medialny wzajemnych stosunków na tle obchodów 50. rocznicy wydarzeń marca 1968 na łamach tygodników "Polityka" i "Sieci"

• Autorzy: Beranardyna Zemła

Warianty tytułu

Debates on Remembrance, in the Context of Last-Century Polish-Jewish Relations Media Resonance of Mutual Associations Against the Background of the 50th Anniversary of March 1968 Events in the Weekly Magazines "Polityka" And "Sieci"

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem podjętym w artykule jest przedstawienie w bardzo ogólnym zarysie stosunków polsko-żydowskich w latach 1918-2018 oraz ich współczesnego obrazu kształtowanego w ramach dwubiegunowo prowadzonej narracji politycznej, określanej jako heroiczno-nostalgiczna oraz krytyczna. Postaram się wykazać, że opowieści o wspólnych losach, wywierające wpływ na kształtowanie wizerunku naszego narodu, stały się obecnie kolejną linią ideologicznego podziału społeczeństwa polskiego. Trwa nieustający spór o różnym natężeniu na temat występowania antysemityzmu w dziejach niepodległej Polski, a intensywności nabiera przy okazji przywołujących ten problem bieżących wydarzeń, takich jak np. nowelizacja ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej, obchody rocznic wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, powstania w getcie warszawskim, wydarzeń polskiego Marca 1968 roku. W artykule przedstawię punkty sporne w historiografii wspólnych, polsko-żydowskich, doświadczeń oraz analizę rezonansu medialnego niechlubnych wypadków marcowych, jaki - na łamach tygodników opinii "Polityka" i "Sieci" - powstał wiosną 2018 roku przy okazji obchodów 50. rocznicy tych wydarzeń. (abstrakt oryginalny)

EN

The main objective of this article is drawing a general outline of Polish-Jewish relations in years between 1918-2018 while analysing contemporary image of these relations that has been shaped through bipolar political narration in two ways: heroically nostalgic and critical. I will try to prove that story of common past, having great impact on the image of our nation, has now become yet another front line of ideological division of Polish society. As relentless dispute about antisemitism in times of independent Poland continues, it intensifies with current events that evoke it, such as amendment of act about Institute of National Remembrance (IPN) and commemorations of important events: liberation of Auschwitz concentration camp, riots in ghetto in Warsaw, Polish March of 1968. I will also present points of disagreement in historiography of Polish and Jewish experiences as well as analysis of media reaction about infamous events of March '68 that arose during spring of 2018 by occasion of their 50th anniversary, using examples from weekly magazines of opinion "Polityka" and "Sieci".(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Polityka historyczna; Relacje międzyludzkie; Antysemityzm

EN

Historical policy; Interpersonal relations; Anti-Semitism

• Czasopismo: Studia Politicae Universitatis Silesiensis
• Rocznik: 2019
• Tom: 25
• Strony: 159--195

Twórcy

autor

Beranardyna Zemła

Bibliografia

• Antoni Słonimski - Elegia miasteczek żydowskich - https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/k/578-karczew/104-teksty-kultury/17634-antoni-slonimski-elegia-miasteczek-zydowskich (dostęp: 17.09.2018).
• Arendt H.: Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła. Przeł. A. Szostkiewicz. Kraków 1998.
• Badanie: Ranking cytowań w grudniu 2017 - https://www.signs.pl/badanie:-ranking-cytowan-w-grudniu-2017,35202,artykul.html (dostęp: 3.10. 2018).
• Bartoszewski W., Lewinówna Z.: Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939-1945. Kraków 2013.
• Bartoszewski W., Komar M.: ...mimo wszystko, wywiadu rzeki księga druga. Warszawa 2008.
• Bartoszewski W., M. Komar M.: Wywiad rzeka. Warszawa 2006.
• Biuro Analiz, Dokumentacji I Korespondencji, Zespół Analiz i Opracowań Tematycznych Kancelarii Senatu: Jan Karski i jego misje. Opracowanie tematyczne OT -659, Kancelaria Senatu, Grudzień 2017.
• Błoński J.: Biedni Polacy patrzą na getto. Tygodnik Powszechny 1987 -https://www.tygodnikpowszechny.pl/biedni-polacy-patrza-na-getto-138715 (dostęp: 17.09.2018).
• Canin M.: Przez ruiny i zgliszcza. Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce. Przeł. M. Adamczyk-Garbowska. Warszawa 2018.
• Cześniak-Zielińska M: Raport na temat zajść w Radomyślu Wielkim. "Studia Żydowskie. Almanach" 2016, R. 6, nr 6.
• Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski. Red. B. Engelking, J. Grabowski. Warszawa 2018.
• Davies N: Europa, rozprawa historyka z historią. Przeł. E. Muskat-Tabakowska. Kraków 2004.
• Dobek-Ostrowska B.: Między politologią i komunikologią. Razem czy osobno? Przypadek studiów porównawczych nad relacjami polityki i mediów w Europie Środkowo-Wschodniej. "Politeja" 2015, nr 36.
• Drozdowski M.M.: Refleksje o stosunkach polsko-żydowskich w czasie drugiej wojny światowej. "Kwartalnik Historyczny" 1990, R. 97, nr 3-4.
• Dyduch J.: Stosunki polsko-izraelskie w latach 1990-2009. Od normalizacji do strategicznego partnerstwa. Warszawa 2010.
• Engelking B.: Jest taki piękny słoneczny dzień... Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942-1945. Warszawa 2011.
• Fijałkowski P.: Żydzi sochaczewscy. Sochaczew 1989.
• Gminy (kahały) żydowskie w Polsce - http://www.jhi.pl/psj/gminy_(kahaly)_zydowskie_w_Polsce (dostęp: 12.09.2018).
• Historia Żydów w Polsce - krótki wykład. Część 18 - https://sztetl.org.pl/pl/tradycja-i-kultura-zydowska/historia-zydow-w-polsce/historia-zydow-w-polscekrotki-wyklad-czesc-18 (dostęp: 11.09.2018).
• Ludność żydowska w regionie świętokrzyskim. Materiały z sesji naukowej w Starachowicach 17. X.1987 r. [red. nauk. Z. Guldon; red. M. Piątkowska] Kielce 1989.
• Flisiak D: Pogrom ludności żydowskiej w Kielcach z 11-12 listopada 1918 roku. Przyczyny, przebieg, konsekwencje. "Facta Simonidis" 2017, nr 1 (10).
• Fredrickson G. M.: Racism: A Short History. Princeton 2002.
• Friszke A.: Polska. Losy państwa i narodu 1939-1989. Warszawa 2003.
• Furman W, Kaliszewski A., Wolny-Zmorzyński K.: Gatunki dziennikarskie. Specyfika ich tworzenia i redagowania. Rzeszów 2000.
• Fuks M.: Prasa żydowska w Polsce XIX i pierwszej połowy XX wieku (do końca drugiej wojny światowej). "Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego" 1973, nr 12/1.
• Główny Urząd Statystyczny: Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań. Warszawa 2015 - http://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5670/22/1/1/struktura_narodowo-etniczna.pdf (dostęp: 8.09.2018).
• Goban-Klas T.: Memory Divided, Memories Offended: Oświęcim and Auschwitz in Polish and Jewish Collective Memories. Kraków 1994 - https://www.academia.edu/36017219/Auschwitz_in_Polish_collective_memory.1994.GobanKlas.popr..doc (dostęp: 17.09.2018).
• Grabowski J.: JUDENJAGD. Polowanie na Żydów 1942-1945. Studium dziejów pewnego powiatu. Warszawa 2011.
• Grabowski J.: Szantażowanie Żydów: casus Warszawy 1939-1945. "Przegląd Historyczny" 2008, nr 99/4.
• Gross J.: Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka. Sejny 2000.
• Hilberg R.: Zagłada Żydów europejskich. T. 2. Przeł. J. Giebułtowski. Warszawa 2014.
• Historia społeczności - https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/p/167-przemysl/99-historia-spolecznosci/137895-historia-spolecznosci (dostęp: 17.09.2018).
• Jastrzębski Ł: Raporty o antysemickich wystąpieniach w Polsce po I Wojnie Światowej. Kórnik 2015.
• Jaworski A., Strynkowski B.: Żydzi kazimierscy. Dzieje, kultura, kuchnia. Kazimierz Dolny 1989.
• Jedlicki J.: Organizowanie nienawiści. W: Marzec 1968. Referaty z sesji na Uniwersytecie Warszawskim w 1981 roku. Red. M. Gumkowski, M. Ofierska. Warszawa 2011.
• Jedlicki W.: Chamy i Żydy. "Kultura" 1962, nr 12 [Paryż] - http://niniwa22.cba.pl/jedlicki_chamy_i_zydy.htm (dostęp 15.09.2018).
• Juszczak A: Obraz Żyda na łamach "Rycerza Niepokalanej," 1922-1939. "Studia Żydowskie. Almanach" 2015, R. 5, nr 5.
• Kolczyński M.: Stronniczość mediów w bipolarnym środowisku polityczny. Tygodnik "Polityka" w kampaniach wyborczych 2015 roku. "Polityka i Społeczeństwo" 2017, nr 1(15).
• Konferencja w Wannasee - https://www.ghwk.de/pl/konferencja-w-wannsee/konferencja-w-wannsee/ (dostęp: 8.03.2019).
• Krall H: Zdążyć przed Panem Bogiem. Poznań 2014.
• Krupa B.: "Nie masz już, nie masz w Polsce żydowskich miasteczek". Nostalgiczny mit stosunków polsko-żydowskich w historiografii regionalnej - rekonesans" Poznań - https://www.researchgate.net/publication/322111249_Nie_masz_juz_nie_masz_w_Polsce_zydowskich_miasteczek_Nostalgiczny_mit_stosunkow_polsko-zydowskich_w_historiografii_regionalnej_-_rekonesans (dostęp: 17.09.2018).
• Kula M.: Między przeszłością a przyszłością. O pamięci, zapominaniu i przewidywaniu. Poznań 2004.
• Landau-Czajka A: Wodzu nasz, Piłsudski! Postać Marszałka w polskojęzycznej prasie żydowskiej okresu międzywojennego. "Studia Żydowskie. Almanach" 2013, R. 3, nr 3.
• Lisowska-Magdziarz M: Analiza tekstu w dyskursie medialnym. Przewodnik dla studentów. Kraków 2006.
• Makuchowska M.: Żydzi w dyskursie Kościoła katolickiego. "Studia Litteraria et Historica" 2014/2015, nr 3/4.
• Michalczyk S.: Nauka o komunikowaniu masowym: struktura i charakter dyscypliny. W: Studia nad mediami i komunikowaniem masowym. Red. J. Fras. Toruń 2007.
• Michalczyk S.: Uwagi o analizie zawartości mediów. "Rocznik Prasoznawczy" 2009, nr 3.
• Michalczyk S.: Prezydencja Polski w Radzie Unii Europejskiej. Teoretyczno-metodologiczne aspekty badań rezonansu medialnego. W: Obraz prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej (2011) w wybranych tytułach prasy polskiej. Red. M. Kolczyński. Katowice 2013.
• Nalewajko-Kulikov J.: Obywatel Jidyszlandu. Rzecz o żydowskich komunistach w Polsce. Warszawa 2009.
• Paczkowski A.: Prasa codzienna Warszawy w latach 1918-1939. Warszawa 1983.
• Pakentreger A.: Żydzi w Kaliszu w latach 1918-1939. Problemy polityczne i społeczne. Warszawa 1988.
• Parszewski K., Drwęcki A.: Pamięci tych, którzy żyli z nami. Ostrołęka 1987.
• Pielka M.: Radykalizacja nastrojów antysemickich w latach trzydziestych Drugiej Rzeczypospolitej. "Scripta Historica" 2015, nr 21.
• Radzik T: Stosunki polsko-żydowskie w Stanach Zjednoczonych Ameryki w latach 1918-1921. Lublin 1988.
• Rynek prasowy - http://www.pbc.pl/rynek-prasowy/raporty-pbc/tygodniki/ (dostęp: 3.10. 2018).
• Shoa - http://www.fzp.net.pl/shoa/babi-jar-rocznica-zbrodni (dostęp: 12.09.2018).
• Sołtysiak M: Zajścia polsko-żydowskie w Przytyku w świetle wybranych tytułów prasy codziennej. "Studia Żydowskie. Almanach" 2012, R. 2, nr 2.
• Sołtysik A.: Konstytutywne cechy mitu "żydokomuny" w Polsce w latach 1944-1947 - próba analizy. "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne" 2007, z. 134.
• Szuchta R., Trojański P.: Zrozumieć Holokaust. Książka pomocnicza do nauczania o zagładzie Żydów. Warszawa 2012.
• Szuchta R: 1000 lat historii Żydów polskich. Podróż przez wieki. Warszawa 2015.
• Szwabowicz M.S.: Twórcy i ośrodki literatury hebrajskiej w Polsce międzywojennej. "Studia Judaica" 2015, R. 18, nr 1 (35).
• Szweda K.: Pierwszy okres oddziału chorób zakaźnych w obozie oświęcimskim. W: Okupacja i medycyna. Piąty wybór artykułów z "Przeglądu Lekarskiego - Oświęcim" z lat 1965-1981. Warszawa 1984.
• Tokarska-Bakir J.: Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939-1946. Wołowiec 2012.
• Tylko "Tygodnik Powszechny" ze wzrostem sprzedaży w 2017 roku, "Wprost" o 21 proc. w dół - http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/sprzedaz-tygodnikow-opinii-w-2017-roku-tygodnik-powszechny-wprost (dostęp: 3.10.2018).
• Urynowicz M: Raport Henry'ego Morgenthau. Przemoc antyżydowska podczas wojny z Rosją bolszewicką. "Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej" 2010, nr 11.
• Wróbel P: Przed odzyskaniem niepodległości. W: Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950) roku. Red. J. Tomaszewski. Warszawa 1993.
• Zertal I.: Naród i śmierć. Zagłada w dyskursie i polityce Izraela. Kraków 2010.
• Zieliński K: Galicyjscy Żydzi w latach Wielkiej Wojny 1914-1918. "Studia Żydowskie. Almanach" 2011, R.1, nr 1.
• Zieliński K: O relacjach polsko-żydowskich w Lublinie w XX wieku (do 1939 roku). "Studia Żydowskie. Almanach" 2015, R. 5, nr 5.
• Żyndul J: Głównym celem getta ławkowego było wypchnięcie Żydów z Polski - https://dzieje.pl/aktualnosci/dr-hab-jolanta-zyndul-glownym-celem-getta-lawkowego-bylo-wypchniecie-zydow-z-polski (dostęp: 17.09.2018).

Identyfikatory

DOI

10.31261/SPUS.2019.25.07