Wpływ zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego na zdrowie środowiskowe człowieka - rozważania ogólne

• Autorzy: Hubert Bednarz , Piotr Szaluś , Jakub Dzikowski , Katarzyna Garbacik , Barbara Skwaryło-Bednarz

Warianty tytułu

The Influence of Natural Environment Pollution on Human Environmental Health - General Considerations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Bezpośrednia i pośrednia działalność człowieka przyczynia się do zanieczyszczenia składowych środowiska przyrodniczego, czyli powietrza, gleb oraz wód. Następstwem tego jest niekontrolowany wzrost stężeń wolnych rodników nazwany stresem oksydacyjnym, co prowadzi do zaburzenia równowagi prooksydacyjno-antyoksydacyjnej, a w konsekwencji do powstania procesu chorobowego. Aby przeciwdziałać tym niekorzystnym zmianom i zadbać o zdrowie środowiskowe człowieka należy ze szczególną starannością dbać o jakość środowiska przyrodniczego. Nasz kraj mimo wprowadzenia korzystnych rozwiązań w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej i odpadami, ciągle jeszcze zmaga się z lokalnymi zanieczyszczeniami gleb oraz ze skutkami zanieczyszczenia powietrza, np. niska emisja. Od wielu lat jakość powietrza w Polsce jest jedną z najgorszych w Europie, a nawet na świecie. Pewnym optymizmem napawają różne działania w zakresie polityki ochrony powietrza, które miejmy nadzieję uchronią nas przed chorobami związanymi z zanieczyszczeniem powietrza. Jest to szczególnie istotne, bo stan zdrowia człowieka aż w 85% uwarunkowany jest przez determinanty środowiskowe (analizowane oddzielnie i łącznie). (abstrakt oryginalny)

EN

Direct and indirect human activity constantly contributes to the pollution of components of the natural environment, i.e. air, soil, and water. The consequence of this process is an uncontrolled increase in the concentration of free radicals, referred to as oxidative stress, leading to a disturbance of the pro-oxidative-antioxidant balance, and then to the development of the disease process. In order to counteract these unfavorable changes and take care of human environmental health, it is necessary to pay special attention to the quality of the natural environment. Our country, despite the introduction of beneficial solutions in the field of water and sewage management policy is still struggling with local soil pollution and the effects of air pollution, mainly due to low emissions. For many years, the air quality in Poland has been one of the worst in Europe, and even in the world. It instills some optimism, that any various activities in the field of air protection policy are carried out, which hopefully will protect us from many diseases related to air pollution. This is particularly important because 85% of human health is determined by environmental determinants (analyzed separately and jointly). (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Środowisko przyrodnicze; Zanieczyszczenie środowiska; Zanieczyszczenie wód; Zanieczyszczenie powietrza; Zdrowie

EN

Natural environment; Environmental pollution; Water pollution; Air pollution; Health

• Czasopismo: Aura
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 6
• Strony: 16--19

Twórcy

autor

Hubert Bednarz

• I Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. UE w Zamościu

autor

Piotr Szaluś

• I Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. UE w Zamościu

autor

Jakub Dzikowski

• I Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. UE w Zamościu

autor

Katarzyna Garbacik

• I Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. UE w Zamościu

autor

Barbara Skwaryło-Bednarz

• Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Bibliografia

• [1] Agenda ONZ. Środowisko i zdrowie dziecka. Plan działania dla Europy. 4. Ministerialna Konferencja nt. Zdrowia i Środowiska; Budapeszt, Węgry 23-25 czerwca 2004.
• [2] Baran S. 2000. Ocena stanu degradacji i rekultywacji gleb. Wyd. AR, Lublin, 6-83.
• [3] Bartosz G. 2003. Druga twarz tlenu. Wyd. PWN, Warszawa, 19-34.
• [4] Ciemniak A. 2006. Porównanie zawartości N-nitrozodimetyloaminy w wybranych produktach mięsnych. PZH, 57, 4, 341.
• [5] Dobrzański G., B.M. Dobrzański, D. Kiełczowski. 1997. Ochrona środowiska przyrodniczego. Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok, 125-140.
• [6] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2008/50/WE z 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Dz. Urz. UE L 152/1 z 11.06.2008) - określana jako Dyrektywa CAFE, dostęp 11.01.2021, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX 32008L0050.
• [7] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2010/75/UE z 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych, (Dz. Urz. UE L 334/17 z 17.12.2010) - określana jako Dyrektywa IED, dostęp 01.02.2021, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri-=celex 32010L0075.
• [8] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/849 z 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywy 2000/53/WE w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji, 2006/66/WE w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów i 2012/19/UE w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, dostęp 11 I 2021, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/pl/TXT/?uri=CELEX 32018L0849.
• [9] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/850 z 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów, dostęp: 12 I 2021, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex:32018L0850.
• [10] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów, dostęp: 12 I 2021, https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2018/851/oj.
• [11] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/852 z 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, dostęp: 12 I 2021, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX: 32018L0852&from=EN.
• [12] Dyrektywa Rady z 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych 91/271/EWG, [dostęp: 12 I 2021], http://orka.sejm.gov.pl/Drektywy.nsf/all/31991L0271/$File/31991L0271.pdf.
• [13] Fiedler G.A. 2018. Skutki społeczne antropopresji. Rocznik Lubuski, 44, 2a, 209-223.
• [14] Frątczak J. 1990. Przesłani oraz projekt teorii edukacji człowieka poprzez środowisko przyrodnicze. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, Studia Przyrodnicze, 9, 51-59.
• [15] Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. 2020. Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce w 2019 roku, dostęp 11.01.2021, file:///C:/Users/admin/Downloads/Raport_OR_za_2019-www (3).pdf.
• [16] Grochowicz E., J. Korytkowski. 1997. Ochrona gleb. Wyd. SziP, Warszawa, 74-109.
• [17] Gromiec M., A. Sadurski, M. Zalewski, P. Rowiński. 2014. Zagrożenia związane z jakością wody. Nauka 1/2014, 99-122.
• [18] Gumińska M. 1990. Zagrożenia środowiskowe we współczesnym świecie [w:] Chemiczne substancje toksyczne w środowisku i ich wpływ na zdrowie człowieka pod red. Gumińskiej M. Wyd. Ossolineum, Wrocław, 9-18.
• [19] https://powietrze.uni.wroc.pl/base/t/przepisy-krajowe
• [20] https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/zanieczyszczenie-polskich-gleb-od-lat-bez-zmian-6244.html
• [21] Jakubiak M. Zrównoważona gospodarki odpadami w Polsce w kontekście implementacji wymogów Unii Europejskiej. http://www.pte.pl/kongres/referaty/Jakubiak Mateusz/Jakubiak - ZR WNOWA ONA GOSPODARKI ODPADAMI W POLSCE W KONTEK CIE IMPLEMENTACJI WYMOG W UNII EUROPEJSKIEJ.pdf.
• [22] Jagiełło-Kowalczyk M. 2010. Zdrowie środowiskowe a zrównoważone środowisko mieszkaniowe. Przestrzeń i Forma, 13, 89-98.
• [23] Jarosińska D. 2001. Zdrowie środowiskowe - definicje, zakres, priorytety. Teoria i praktyka ocen oddziaływania środowiska na zdrowie. Wyd. IMPiZŚ, Sosnowiec.
• [24] Jośko J. 2005. Skrypt z medycyny i epidemiologii środowiskowej. Wyd. Śląska Akademia Medyczna, Katowice.
• [25] Karbarz M., 2010. Źródła powstawania i oddziaływanie środowiskowe wolnych rodników. Sources of formation and environmental impact of free radicals. Zeszyty Naukowe SGSP 40, 59-67.
• [26] Kolarzyk E. 2008. Wybrane problemy higieny i ekologii człowieka. Wyd. UJ Kraków, 1-237.
• [27] Kośla T. 1999. Biologiczne i chemiczne zanieczyszczenia produktów rolniczych. Wyd. SGGW, Warszawa, 20, 39-67.
• [28] Krzepiło A. 2005. Reaktywne formy tlenu, antyoksydanty i choroby ludzi. Zamojskie Studia i Materiały VII, 2, 35-45.
• [29] Martinez-Cayuela M. 1995. Oxygen Free Radicals and Human Disease, Biochimie 77, 147-161.
• [30] Misztal M., H. Smal, A. Wójcikowska-Kapusta. 1996. Litosfera i jej ochrona. Wyd. AR, Lublin, 119-134.
• [31] Pajewski T. 2016. Zanieczyszczenie wody jako negatywny efekt działalności rolniczej. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu XVIII, 4, 191-195.
• [32] Piekut A., G. Dziubanek. 2012. Środowiskowe zagrożenia zdrowia w świadomości różnych grup społecznych województwa śląskiego. Annales Academiae Medicae Silesiensis 65, 5, 34-44.
• [33] Prüss-Üstün A., Corralán C. 2006. Preventing disease through healthy environments. Towards an estimate of the environmental burden of disease. WHO. Geneva.
• [34] Pyłka-Gutowska E. 1998. Ekologia z ochroną środowiska. Wyd. Oświata, 1-280.
• [35] Rakowska J., K. Radwan, Z. Ślosarz, E. Pietraszek, M. Łudzik, P. Suchorab. 2012. Usuwanie substancji ropopochodnych z dróg i gruntów. Wyd. Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej, PIB, Józefów, 1-140.
• [36] Sies H. 1985. Oxidative Stress: Damage to Intact Cells and Organs. Philos. Trans., Soc., Lond., Biol., Sci., 17, 617-31.
• [37] Skotnicka M., M. Golan, Szmukała N. 2017. Rola naturalnych przeciwutleniaczy pochodzenia roślinnego w profilaktyce nowotworowej. Ann. Acad. Med. Gedan, 47, 119-127.
• [38] Stepnowski P., E. Synak, B. Szafranek, Z. Kaczyński. 2010. Monitoring i analityka zanieczyszczeń w środowisku. Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, 1-283.
• [39] Szewczyk T. 2000. Edukacyjne i ekologiczne konteksty promocji zdrowia [w:] Promocja zdrowia. Konteksty społeczno-kulturowe pod red. Głowacka M.D. Wyd. Wolumin, Poznań, 1-180.
• [40] Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska POŚ (tekst jednolity DzU z 2016 r. poz. 672.).
• [41] Ustawa z 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne (tekst jednolity DzU z 2020 r. poz. 284 i 310).
• [42] WHO Guideline Document. Evaluation and Use of Epidemiological Evidence for Environmental Health Risk Assessment. 2000. WHO Regional Office for Europe, Copenhagen.
• [43] Wolański N. 1990. Zdrowie w perspektywie środowiska [w:] Człowiek-środowisko-zdrowie pod red. Kopczyńskiego J. i Sicińskiego A. Wyd. Ossolineum, Wrocław, 110.