Mały cud oświatowy - rola stowarzyszeń rozwoju wsi w przejmowaniu i prowadzeniu małych szkół (przykład województwa kujawsko-pomorskiego)

• Autorzy: Anna Rutkowska

Warianty tytułu

Ein kleines Bildungswunder - die Rolle der Vereine zur Dorfentwicklung bei Übernahme und Führung von kleinen Schulen (am Beispiel der Woiwodschaft Kujawien-Pommern)

Little Educational Prodigy - the Role of Associations of Rural Development in Taking Over and Running Small Schools (on the example of the Kuyavian-Pomeranian Voivodeship)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Wiejska szkoła to miejsce nauki, ale również ważny na mapie wsi ośrodek życia kulturalnego i społecznego. Szkoły na wsi pełnią rolę ośrodków animacji, organizują życie sportowe, są miejscem spotkań społeczności i pielęgnowania więzi międzypokoleniowych. Wiejskie instytucje oświatowe są często jedynym ośrodkiem powstrzymującym procesy wykluczenia zachodzące w środowiskach marginalizowanych społecznie i kulturowo. W sytuacji zaniku wielu instytucji kultury, oświaty, zdrowia2 rola szkoły na wsi staje się szczególna - niejednokrotnie placówka ta jest jedyną instytucją życia publicznego zlokalizowaną w danej miejscowości, jedyną, z którą może identyfikować się niekiedy liczna, kilkutysięczna społeczność. Małe wiejskie szkoły zamykane są w Polsce od końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Na początku tego okresu największy wpływ na zamykanie szkół miała reforma edukacyjna (rok 1999), która skróciła czas nauki w szkole podstawowej z ośmiu do sześciu lat. Kolejną przyczyną likwidacji szkół wiejskich był niż demograficzny oraz zmiany w zakresie podziału kompetencji poszczególnych szczebli administracji publicznej. Kształtowanie sieci szkół podstawowych i gimnazjów powierzono gminom, które od kilkunastu lat dokonują systematycznej redukcji w zakresie ilości szkół, kierując się głównie względami ekonomicznymi. Istotnym czynnikiem wpływającym na decyzje samorządu dotyczące reorganizacji sieci oświatowej jest ponadto system finansowania szkół oparty na subwencji naliczanej na ucznia. Przekazywane subwencje wystarczają niemal wyłącznie na pokrywanie kosztów utrzymania szkoły związanych z płacami nauczycieli wyliczanymi na podstawie zapisów Karty Nauczyciela. Utrzymanie małej szkoły (poniżej 100 uczniów) jest bardzo kosztowne w przeliczeniu na jednego ucznia. Rady gmin podejmują decyzje o likwidacji placówek, kiedy konieczność dopłacania ze środków gminy do otrzymywanej subwencji zagraża bezpieczeństwu budżetu gminy. Proces zamykania szkół nasilił się z powodu zmian w ustawie o finansach publicznych, nakładającej na gminy obowiązek planowania i realizowania budżetu z zachowaniem większego reżimu. Problem zamykania kolejnych placówek jest także związany z przekonaniem władz samorządowych o gorszej jakości pracy małych wiejskich, często filialnych lub łączących oddziały, placówek. Przekonania te nie znajdują jednak potwierdzenia w faktach. Analiza wyników sprawdzianów zewnętrznych przeprowadzanych po klasie VI szkoły podstawowej nie wskazuje na zależność uzyskanego przez uczniów wyniku od wielkości szkoły, do której uczęszczali. (fragment tekstu)

EN

The shutdown of small rural schools is determined by a number of demographic and economic factors. The liquidation of an educational institution is a big loss for the village community, for its cultural and social capital. In Poland since 1999 more than 2 500 public schools have been closed down in the countryside. At the same time, there has been developing a social movement concerned with non government organisations taking over the closed down council schools. Measures implemented by the Associations of Rural Development related to the establishment and functioning of private schools in the country are indications of the activity of local communities and participatory democracy. Small schools - apart from the fact that they provide children the right to education and development in a familiar, safe environment - offer an opportunity to renew the communities, rebuild social capital, initiate change and preserve the identity with the locality. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Szkolnictwo państwowe; Wieś; Rozwój obszarów wiejskich; Społeczności lokalne

EN

State education; Village; Rural development; Local community

• Czasopismo: Chowanna
• Rocznik: 2015
• Tom: 1(44)
• Strony: 77--90

Twórcy

autor

Anna Rutkowska

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Bibliografia

• Błaszkiewicz M., Wajer M.: Jak Stowarzyszenie Rozwoju Wsi może aktywizować środowisko lokalne - na przykładzie Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Wsi Anieliny i Łodzia "Żakus". http://srw.fio.org.pl/images/dodatki/anieliny_L.pdf [dostęp: 12.04.2013].
• Jakubowski M.: Analiza jakości nauczania w Małych Szkołach. W: Idem: Efektywność zarządzania lokalnymi dobrami publicznymi na przykładzie inicjatywy "Mała Szkoła". Niepublikowana praca doktorska. Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. 2006. http://fio.org.pl/images/dodatki/20060830_jakubowski_rozdzial.pdf [dostęp: 30.08.2011].
• Jakubowski M.: Małe Szkoły - lepsze niż inne. http://fio.org.pl/images/dodatki/20060830_jakubowski_ms.pdf [dostęp: 30.08.2011].
• Kostrzewski K.: Prowadzenie biblioteki przez SRW na przykładzie Stowarzyszenia Rozwoju Sołectwa w Rachcinie. http://srw.fio.org.pl/images/dodatki/20110629_rachcin_granty.pdf [dostęp: 12.04.2013].
• Mała Szkoła. Poradnik dla stowarzyszeń rozwoju wsi. Red. K. Lipka-Szostak. Warszawa: Federacja Inicjatyw Oświatowych, 2012.
• Marzec-Holka K., Rutkowska A.: Małe szkoły w województwie kujawsko-pomorskim. Studium pedagogiczno-socjologiczne. Bydgoszcz: Wydawnictwo ArtStudio, 2012.
• Marzec-Holka K., Rutkowska A.: Uwarunkowania likwidacji szkół wiejskich w środowisku lokalnym w Polsce (przykład województwa kujawsko-pomorskiego). W: Dylematy pedagogiki społecznej w postmodernistycznym świecie. Red. M. Bargel, E. Janigova, E. Jarosz. Brno: Institut Mezioborovych Studii, 2012.
• Oberlan M.: Nasz mały cud oświatowy. "Gazeta Pomorska" z dnia 14.10.2011.
• Obszary wiejskie w Polsce. Różnorodność i procesy różnicowania. Red. H. Podedworna, A. Pilichowski. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2011.
• Poleszczuk J.: Czym jest społeczeństwo. W: Wymiary życia społecznego. Red. M. Marody. Warszawa: Wydawnictwo Scholar, 2002.
• Sabura B.: Zadłużenie a zadania gmin wiejskich. http://www.wspolnota.org.pl/index.php?id=9&tx_news_pi1[controller]=News&tx_news_pi1[action]=detail&tx_news_pi1[news]=25254&cHash=748fe7ee772a57756659e96aba9e58ca [dostęp: 8.06.2012].
• Skrzypczak B.: Wstęp. W: Rewitalizacja społeczna. Od aktywizacji do rozwoju lokalnego. Red. B. Skrzypczak, W. Łukowski. Katowice: Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, 2013.
• Tołwińska-Królikowska E.: Mała wiejska szkoła podstawowa - niezbędny ośrodek rozwoju społeczności lokalnej. W: Mała Szkoła. Poradnik dla stowarzyszeń rozwoju wsi. Red. K. Lipka-Szostak. Warszawa: Federacja Inicjatyw Oświatowych, 2012.
• Wieś i rolnictwo w procesie zmian. Problemy rozwoju obszarów wiejskich. Red. S. Sokołowska. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2006.
• Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Aspekty ekologiczne. Red. B. Kryk. Szczecin: Wydawnictwo Economicus, 2010.