Zdrowie jako determinant ludzkiego potencjału

• Autorzy: Alina Dworak

Warianty tytułu

Health as a Determinant of Human Potential

Die Gesundheit als eine Determinante der menschlichen Leistungsfähigkeit

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Człowiek - jako istota biopsychospołeczna - na każdym etapie rozwoju jest inny, ciągle się zmienia, zarówno pod względem fizycznym, morfologicznym, psychicznym, jak i społecznym. Ową zmienność determinują nie tylko właściwości biologiczne, lecz także środowisko, w którym człowiek żyje, rozwija się. W określonym środowisku człowiek ma określone potrzeby i swoim zachowaniem dąży do ich zaspokojenia, co z kolei warunkuje prawidłowe funkcjonowanie jednostki, zarówno to biologiczne, jak i społeczne, związane z pełnieniem ról społecznych. Należy zatem zadać pytanie: co determinuje rozwój człowieka, decydując o jego zasobach, możliwościach, sile, mocy, potencjale? Na proces rozwoju człowieka i ostateczny efekt tego rozwoju składa się interakcja między genami a środowiskiem. Każdy osobnik jest istotą niepowtarzalną, ma swój genotyp, czyli przekazany przez rodziców zestaw informacji genetycznej, a także indywidualny zespół anatomicznych, fizjologicznych, biochemicznych cech. Te pozostające poza naszym wpływem czynniki nazywamy determinantami. Na środowisko życia człowieka składa się środowiska naturalne, przyrodnicze, jak i środowisko społeczne, które tworzy rodzina wraz z jej warunkami socjalno-bytowymi i pełnionymi funkcjami oraz w którym jednostka dojrzewa. W każdym z tych środowisk obecne są czynniki, które mogą ulegać modyfikacji, a tym samym w sposób pozytywny lub negatywny oddziaływać na jednostkę, zmieniając przekazywany przez rodziców potencjał genetyczny1. Aby przeżyć, człowiek, który przez wieki żył we względnej harmonii ze środowiskiem, był zmuszony do wysiłku fizycznego; w XX wieku owo środowisko stało się dla ludzi zagrożeniem. Współczesny człowiek swoją pracę wykonuje na siedząco, po powrocie do domu odpoczywa, siedząc przed telewizorem czy komputerem. Tryb życia współczesnego człowieka, jak podaje Irmina Mięsowicz, zmieniła "chemia, która opanowała prawie wszystkie dziedziny życia. Zmienia się skład gleby, powietrza, a także pożywienia"2. Eliminacja z życia codziennego aktywności ruchowej, niewłaściwy sposób odżywiania, podwyższona aktywność układu nerwowego pośrednio przyczyniły się do spadku skuteczności mechanizmów adaptacji fizjologicznej i wzrostu zapadalności na wiele chorób, w tym chorób cywilizacyjnych, na przykład cukrzycy, alergii, chorób układu krążenia3. Zagadnienie zdrowia, jego uwarunkowań, wpływu na rozwój i społeczne funkcjonowanie człowieka jest przedmiotem zainteresowania uczonych, badaczy od najdawniejszych czasów. Od zawsze człowiek dążył do utrzymania (lub odzyskania) pełnej sprawności zarówno biologicznej, psychicznej, jak i społecznej, umożliwiającej normalne życie. (fragment tekstu)

EN

Health as a universally desirable value conditions the acquisition of numerous goods and resources which determine the quality of life, being the factor of social differentiation at the same time. An individual living in a particular environment has specific needs and by means of his or her behaviour aims at satisfying them. This provides both biological and social balance. Such balance ensures good physical and mental state, otherwise known as health. Human possibilities are unlimited and changeable. However, regardless of the level of the development, time and place they are good for health which ensures access to knowledge, material and intellectual resources and provide better quality of life. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Zdrowie; Zdrowotność społeczeństwa; Promocja zdrowia

EN

Health; General health of the society; Health promotion

• Czasopismo: Chowanna
• Rocznik: 2015
• Tom: 1(44)
• Strony: 151--163

Twórcy

autor

Alina Dworak

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Basińska M.A.: Wybrane zagadnienia z psychologii zdrowia. W: Promocja zdrowia. Dla studentów studiów licencjackich kierunku pielęgniarstwo i położnictwo. T. 1: Teoretyczne podstawy promocji zdrowia. Red. A. Andruszkiewicz, M. Banaszkiewicz. Lublin: Wydawnictwo Czelej, 2008.
• Demel M.: Słowo wstępne do pierwszego wydania. W: Idem: Pedagogika zdrowia. Wyd. 2. zm. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1980.
• Gaweł A.: Problematyka zasobów zdrowotnych w kontekście pedagogicznym. W: Edukacja zdrowotna. Dokonania, aktualności, perspektywy. Red. I. Gembalczyk, B. Fedyn. Racibórz: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, 2013.
• Gil R., Dziedziczko A.: Pojęcie świadomości zdrowotnej, zdrowia i choroby. "Zdrowie Publiczne" 2004, nr 114 (2).
• Gniazdkowski A.: Rola wybranych czynników psychospołecznych w procesie wdrażania promocji zdrowia w Polsce. "Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna" 1995, nr 7.
• Karski J.B.: Zdrowie i promocja zdrowia (aspekt ewolucyjny). W: Promocja zdrowia. Wprowadzenie do zagadnień krzewienia zdrowia. Red. J.B. Karski, Z. Słońska, B.W. Wasilewski. Wyd. 2. Warszawa: Sanmedia, 1994.
• Karski J.B.: Znaczenie rozwoju pojęcia zdrowia dla tworzenia nowych pojęć i wartości. W: Idem: Praktyka i teoria promocji zdrowia. Wybrane zagadnienia. Warszawa: CeDeWu, 2003.
• Kawczyńska-Butrym Z.: Wyzwania rodziny: zdrowie, choroba, niepełnosprawność, starość. Lublin: Makmed, 2008.
• Kowalski M., Gaweł A.: Zdrowie - wartość - edukacja. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls", 2006.
• Kulik T.B.: Koncepcja zdrowia w medycynie. W: Zdrowie w medycynie i naukach społecznych. Red. T.B. Kulik, I. Wrońska. Stalowa Wola: Wydział Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Filia. Oficyna Wydawnicza Fundacji Uniwersyteckiej, 2000.
• Mazur J.: Pomiar jakości życia. W: Horyzonty metodyczne w epidemiologii. Red. Z.J. Brzeziński. Warszawa: Komisja Epidemiologii i Zdrowia Publicznego. Wydział Nauk Medycznych PAN, 2005.
• Mięsowicz I.: Genetyczne i środowiskowe czynniki rozwoju człowieka i zachowania. W: Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania. Red. A. Jaczewski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie "Żak", 2001.
• Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015. http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0020/12494/zal_urm_npz_90_15052007p.pdf [dostęp: 16.05.2013].
• Radziewicz-Winnicki A.: Zainteresowanie nauk społecznych poglądami i zachowaniami w dziedzinie zdrowia i choroby a lansowanie określonych wzorów socjalizacji zdrowotnej. "Chowanna" 2002, T. 1 (18).
• Ratajczak Z.: Model zachowania się człowieka wobec własnego zdrowia. Wnioski dla praktyki promocyjnej. W: Promocja zdrowia. Psychologiczne podstawy wdrożeń. Red. Z. Ratajczak, I. Heszen-Niejodek. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1997.
• Sygit M.: Zdrowie publiczne. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2010.
• Syrek E.: Środowisko, kultura i zdrowie. Modele polityki i stanowisk w kwestii promocji zdrowia. W: Eadem: Zdrowie i wychowanie a jakość życia. Perspektywy i humanistyczne orientacje poznawcze. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2008.
• Syrek E.: Zdrowie i jego determinanty. W: Eadem: Zdrowie w aspekcie pedagogiki społecznej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2000.
• Syrek E.: Zdrowie. Szkoła i zdrowie. W: Zagrożenia człowieka i idei sprawiedliwości społecznej. V Zjazd Pedagogów Społecznych. Red. T. Pilch, T. Sosnowski. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie "Żak", 2013.
• Tobiasz-Adamczyk B.: Socjologiczne koncepcje zdrowia i choroby. W: Eadem: Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2000.
• Woynarowska B.: Edukacja zdrowotna - podstawy teoretyczne i metodyczne. W: Eadem: Edukacja zdrowotna. Podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
• Woynarowska B.: Rozwój biologiczny człowieka. W: Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania. Red. B. Woynarowska et al. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010.
• Woynarowska B.: Zdrowie i wybrane problemy zdrowotne dzieci i młodzieży. W: Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania. Red. B. Woynarowska et al. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010.
• Woynarowska B.: Zdrowie, edukacja do zdrowia, promocja zdrowia. W: Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania. Red. A. Jaczewski. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 1998.
• Zdrowie 21. Zdrowie dla wszystkich w XXI wieku. [Tłum. J.B. Karski]. Warszawa-Kraków: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia-Uniwersyteckie Wydawnictwo "Vesalius", 2001.