Wybrane sposoby prezentowania elementów systemu naukowego we współczesnych środkach masowego przekazu

• Autorzy: Łukasz Jach

Warianty tytułu

Science and Media. Selected Ways of Presentation of Scientific System in Contemporary Channels of Mass Communication

Wissenschaft vs. Massenmedien. Manche Methoden, bestimmte Elemente des wissenschaftlichen Systems in gegenwärtigen Massenmedien zu schildern

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wybranych sposobów prezentowania nauki w masowych mediach, sposobów, które mogą się przyczyniać do utrwalania stereotypowego wizerunku nauki i jej przedstawicieli wśród osób niezwiązanych z nią profesjonalnie. Zarówno klasyczne prace Stanleya Milgrama, jak i współczesne badania Andrew Shtulmana pokazują, że zaufanie, jakim obdarzani są ludzie związani z nauką, nierzadko bywa oparte nie tyle na podstawach merytorycznych, ile na aspektach powierzchownych. Jeśli diagnozy stawiane przez J. Brockmana są słuszne, naukowcy mają szansę stać się grupą wywierającą największy wpływ na życie współczesnego człowieka. Aby jednak było to możliwe, niezbędne jest wykreowanie powszechnego przekonania na temat ich misji. Obecnie odbywa się to między innymi za pośrednictwem takich środków przekazu, jak telewizja, prasa czy Internet, także z wykorzystaniem technik charakterystycznych bardziej dla nauki rozumianej na sposób widowiskowo-ludyczny niż dla "rzemiosła uczonych". Ukazane w artykule przykłady prezentowania nauki, jej przedstawicieli i wytworów w środkach masowego przekazu mają za zadanie między innymi zasygnalizowanie niebezpieczeństw wynikających z nadmiernej ufności do przekazów stwarzających pozory naukowości. Dokonując ogólnie pozytywnej oceny zjawiska popularyzacji pracy naukowców, należy jednak zaznaczyć, że zbyt daleko posunięte uprzystępnianie wiedzy nie tylko może się przyczyniać do niewłaściwego rozumienia nauki, lecz także pociąga za sobą możliwość dyskredytacji autentycznie naukowych dociekań na przykład przez przedstawicieli postmodernistycznych prądów myślowych. Analogicznie, uznając współczesne media za efektywne i atrakcyjne kanały prezentacji ustaleń naukowych, warto zwrócić uwagę na te ich właściwości, które niosą ryzyko kształtowania u odbiorców nieadekwatnych postaw względem nauki i sądów o niej. (fragment tekstu)

EN

In contemporary times science takes more and more important position. Scientific topics are interesting not only for professional researchers, but also for wide groups of people who wave contact with them via modern media. The problem is that the view of science in TV, press or the Internet is commonly distorted. Media show scientific area as something what is easy to understand and full of intuitive or absolutely sure results, which are very easy to apply. One of the consequences of described situation can be replacing another subsystems of contemporary society (e.g. religion, law, family, economy) by the scientific system. The article shows set of examples of problematic ways of presentation science, scientists and the results of scientific researches. The main theoretical background of presented considerations are the concepts of Niklas Luhmann, Józef Życiński, Michael Hanlon and John Brockman. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Internet; Czasopiśmiennictwo; Programy telewizyjne; Nauka

EN

Internet; Periodicals; Television programs; Science

• Czasopismo: Chowanna
• Rocznik: 2015
• Tom: 1(44)
• Strony: 233--250

Twórcy

autor

Łukasz Jach

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Ajdukiewicz K.: Logika pragmatyczna. Warszawa: PWN, 1965.
• Barber B.R.: Skonsumowani. Przeł. H. Jankowska. Warszawa: Muza, 2008.
• BBVA Foundation International Study on Scientific Culture Understanding of Science. http://www.fbbva.es/TLFU/dat/Understandingsciencenotalarga.pdf [dostęp: 21.06.2014].
• Brickmont J., Sokal A.: Modne bzdury. O nadużyciach nauki popełnianych przez postmodernistycznych intelektualistów. Przeł. P. Amsterdamski. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004.
• Buss D.M.: Psychologia ewolucyjna. Przeł. M. Orski. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne, 2001.
• Casscells W., Schoenberger A., Grayboys T.: Interpretation by Physicians of Clinical Laboratory Results. "New England Journal of Medicine" 1978, no. 299.
• Cialdini R.B.: Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka. Przeł. B. Wojciszke. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne, 2004.
• Furedi F.: Gdzie się podziali wszyscy intelektualiści? Przeł. K. Makaruk. Warszawa: PIW, 2008.
• Gorman Ch., Maron D.F.: Rewolucja RNA. "Świat Nauki" 2014, nr 5.
• Guerreschi C.: Nowe uzależnienia. Przeł. A. Wieczorek-Niebielska. Kraków: Salwator, 2005.
• Gwozdecka-Wolniaszek E., Mateusiak J.: O stronach internetowych, przekazach medialnych i innych źródłach wiedzy o zdrowiu i chorobie. W: Kultura współczesna a zdrowie. Aspekty psychologiczne. Red. M. Górnik-Durose. Sopot: Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne, 2013.
• Hanlon M.: 10 pytań, na które nauka nie znalazła (jeszcze) odpowiedzi. Przeł. J. Góralczyk. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011.
• Heller M., Brotti G.: Bóg i nauka. Moje dwie drogi do jednego celu. Kraków: Copernicus Center Press, 2013.
• Kahneman D.: Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Przeł. P. Szymczak. Poznań: Media Rodzina, 2013.
• Kossowska M.: Umysł niezmienny... Poznawcze mechanizmy sztywności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005.
• Lamża Ł.: Inna matematyka. "Czasopismo Filozoficzne" 2009, nr 4/5.
• Lamża Ł.: Przekrój przez wszechświat. Kraków: Copernicus Center Press, 2014.
• Lilienfeldt S.O. et al.: 50 wielkich mitów psychologii popularnej. Przeł. P.J. Szwajcer. Stare Groszki: CiS, 2011.
• Luhmann N.: Pojęcie społeczeństwa. W: Współczesne teorie socjologiczne. Red. A. Jasińska-Kania et al. Przeł. J. Winczorek. T. 1. Warszawa: Scholar, 2006.
• Łukaszewski W.: Psychologia podzielona. "Nauka" 2011, nr 4.
• Łukaszewski W.: Równość równości nierówna. W: Niebezpieczne idee we współczesnej nauce. Red. J. Brockman. Sopot-Warszawa: Smak Słowa, 2008.
• Milgram S.: Posłuszeństwo wobec autorytetu. Przeł. M. Hołda. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2008.
• Miller G.: Teoria szpanu. Przeł. B. Reszuta. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2010.
• Mudyń K.: Miejsce nauki i psychologii w kulturze zdominowanej ideologią wolnego rynku. "Psychologia Społeczna" 2008, nr 3.
• Platon: Państwo, Prawa. Przeł. T. Witwicki. Wyd. 3. (popr.). Kęty: Antyk, 1999.
• Postman N.: Zabawić się na śmierć. Dyskurs publiczny w epoce show-businessu. Przeł. L. Niedzielski. Ze wstępem M. Mrozowskiego. Warszawa: Muza, 2006.
• Sapolsky R.M.: Nadludzkim wysiłkiem. "Świat Nauki" 2012, nr 10.
• Schwarz B.: Paradoks wyboru. Przeł. M. Walczyński. Warszawa: PWN, 2013.
• Shtulman A.: Epistemic Similarities Between Students' Scientific and Supernatural Beliefs. "Journal of Educational Psychology" 2013, no. 1.
• Spendel Z.: Metodologia badań psychologicznych jako forma świadomości społecznej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2005.
• Szacki J.: Historia myśli socjologicznej. Warszawa: PWN, 2007.
• Trzecia kultura. Red. J. Brockman. Przeł. P. Amsterdamski et al. Warszawa: CiS, 1996.
• W co wierzymy, choć nie potrafimy tego dowieść. Red. J. Brockman. Przeł. A. Nowak. Sopot: Smak Słowa, 2008.
• Weisberg D.S. et al.: The Seductive Allure of Neuroscience Explanations. "Journal of Cognitive Neuroscience" 2008, no. 20.
• Witkowski T.: Neuronauka, neurobiznes czy neurobzdury? http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,6230 [dostęp: 25.06.2015].
• Witkowski T.: Zakazana psychologia. T. 1. Taszów: Moderator, 2009.
• Życiński J.: Granice racjonalności. Kraków: Wydawnictwo Petrus, 2013.