Czasopismo
Tytuł artykułu
Autorzy
Warianty tytułu
Human or Inhuman Actor? New Dimensions of Agency in Relation to the Development of Technoscience
Języki publikacji
Abstrakty
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest analiza pojęcia podmiotu i sprawstwa, wchodzących w skład współczesnej wiedzy politologicznej, pod kątem jego nowego definiowania oraz interpretacji przez pryzmat założeń i schematów analizy systemowej.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Procesy globalizacyjne doprowadziły do ogromnych przeobrażeń w świecie - człowiek nie jest już jedynym sprawcą zmian. Problem badawczy związany jest z próbą odejścia od antropocentrycznej perspektywy w naukach społecznych i rekonceptualizacją tradycyjnego pojmowania kategorii podmiotu i sprawstwa ze szczególnym uwzględnieniem teorii aktora-sieci. Zastosowano w tym celu metodę analizy i krytyki źródłowej oraz syntezę literatury naukowej.
PROCES WYWODU: W pierwszej kolejności skupiono uwagę na wzajemnych relacjach między technonauką a społeczeństwem, z uwzględnieniem wybranych rozwiązań technologicznych. Następnie analizie poddano ideę posthumanizmu oraz kwestię sprawstwa pozaludzkiego. Ostatnia część tekstu dotyczy nowych wymiarów podmiotowości i stanowi próbę redefinicji tradycyjnej siatki pojęciowej.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Elementy świata materialnego w istotnym stopniu kształtują rzeczywistość. Co za tym idzie, kategoria podmiotu sprawczego w politologii wymaga znaczącego przeformułowania, ponieważ obejmuje czynnik ludzki i pozaludzki. Tradycyjne definicje przestają mieć odniesienie do procesów zachodzących w świecie.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Współczesne nauki społeczne, uwzględniając zmiany zachodzące w świecie, powinny zrezygnować z perspektywy antropocentrycznej na rzecz ujęć szerszych, obejmujących sprawczość czynników pozaludzkich. Podmiot sprawczy należy analizować jako relacyjny, a przede wszystkim hybrydyczny byt, który składa się nie tylko z człowieka, ale również z jego otoczenia. W dobie gwałtownego rozwoju technonauki i jej wpływu na każdy aspekt życia jest to wręcz konieczność. (abstrakt oryginalny)
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Procesy globalizacyjne doprowadziły do ogromnych przeobrażeń w świecie - człowiek nie jest już jedynym sprawcą zmian. Problem badawczy związany jest z próbą odejścia od antropocentrycznej perspektywy w naukach społecznych i rekonceptualizacją tradycyjnego pojmowania kategorii podmiotu i sprawstwa ze szczególnym uwzględnieniem teorii aktora-sieci. Zastosowano w tym celu metodę analizy i krytyki źródłowej oraz syntezę literatury naukowej.
PROCES WYWODU: W pierwszej kolejności skupiono uwagę na wzajemnych relacjach między technonauką a społeczeństwem, z uwzględnieniem wybranych rozwiązań technologicznych. Następnie analizie poddano ideę posthumanizmu oraz kwestię sprawstwa pozaludzkiego. Ostatnia część tekstu dotyczy nowych wymiarów podmiotowości i stanowi próbę redefinicji tradycyjnej siatki pojęciowej.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Elementy świata materialnego w istotnym stopniu kształtują rzeczywistość. Co za tym idzie, kategoria podmiotu sprawczego w politologii wymaga znaczącego przeformułowania, ponieważ obejmuje czynnik ludzki i pozaludzki. Tradycyjne definicje przestają mieć odniesienie do procesów zachodzących w świecie.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Współczesne nauki społeczne, uwzględniając zmiany zachodzące w świecie, powinny zrezygnować z perspektywy antropocentrycznej na rzecz ujęć szerszych, obejmujących sprawczość czynników pozaludzkich. Podmiot sprawczy należy analizować jako relacyjny, a przede wszystkim hybrydyczny byt, który składa się nie tylko z człowieka, ale również z jego otoczenia. W dobie gwałtownego rozwoju technonauki i jej wpływu na każdy aspekt życia jest to wręcz konieczność. (abstrakt oryginalny)
RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the article is to analyse the notions of subject and agency, which are part of contemporary political science, in terms of their new definition and interpretation through the prism of assumptions and schemes of system analysis.
RESEARCH PROBLEM AND METHODS: Globalization processes have led to great transformations in the world - man is no longer the only cause of changes. The research problem is related to the departure from the anthropocentric perspective in social sciences and the reconceptualization of the traditional understanding of the subject and agency with particular emphasis on the actor-network theory. Analysis and critique metods and synthesis of scientific literature were used in the text.
THE PROCESS OF ARGUMENTATION: First attention was focused on the mutual relations between technoscience and society, taking into account selected technological solutions. Then the idea of posthumanism and the issue of non-human agency were analysed. The last part of the text concerns the new dimensions of subjectivity and is an attempt to redefine traditional concepts.
RESEARCH RESULTS: Elements of the material world significantly change reality. Consequently, the category of subject in political science requires reformulation as it includes the human and non-human factors. Traditional definitions are no longer relevant to the processes taking place in the world.
CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: Contemporary social sciences must take into account the changes taking place in the world, so it should abandon the anthropocentric perspective and focus on broader approaches, including the agency of non-human factors. The subject should be analysed as a relational and hybrid being that consists not only of man but also of his environment. In the age of technoscience and its influence on every aspect of life, it is a necessity. (original abstract)
RESEARCH PROBLEM AND METHODS: Globalization processes have led to great transformations in the world - man is no longer the only cause of changes. The research problem is related to the departure from the anthropocentric perspective in social sciences and the reconceptualization of the traditional understanding of the subject and agency with particular emphasis on the actor-network theory. Analysis and critique metods and synthesis of scientific literature were used in the text.
THE PROCESS OF ARGUMENTATION: First attention was focused on the mutual relations between technoscience and society, taking into account selected technological solutions. Then the idea of posthumanism and the issue of non-human agency were analysed. The last part of the text concerns the new dimensions of subjectivity and is an attempt to redefine traditional concepts.
RESEARCH RESULTS: Elements of the material world significantly change reality. Consequently, the category of subject in political science requires reformulation as it includes the human and non-human factors. Traditional definitions are no longer relevant to the processes taking place in the world.
CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: Contemporary social sciences must take into account the changes taking place in the world, so it should abandon the anthropocentric perspective and focus on broader approaches, including the agency of non-human factors. The subject should be analysed as a relational and hybrid being that consists not only of man but also of his environment. In the age of technoscience and its influence on every aspect of life, it is a necessity. (original abstract)
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
105--126
Opis fizyczny
Twórcy
- Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Bibliografia
- Bakke, M. (2012). Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
- Bińczyk, E. (2012). Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
- Clark, A., & Chalmers, D.J. (1998). The extended mind. Analysis, 58 (1), 7-19. https://doi.org/10.1093/analys/58.1.7
- Ellul, J. (1974). Technika - umiejscowienie zjawiska. W: A. Siciński (red.), Technika a społeczeństwo (s. 195-223). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
- Falborska, J. (1986). Determinizm techniczny Jacquesa Ellula. W: L. Zacher (red.), Filozofowie o technice. Interpretacje dawne i współczesne (s. 167-188). Warszawa: RSW "Prasa-Książka-Ruch".
- Hall, E. (1987). Bezgłośny język. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
- Hassan, I. (1977). Prometheus as Performer: Toward Posthumanism Culture? The Georgia Reviev, 31, (4), 830-850.
- Jelewska, A. (2013). Ekotopie. Ekspansja technokultury. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
- Kiepas, A. (2020). Człowiek w świecie procesów cyfryzacji - współczesne wyzwania i przyszłe skutki. Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne, 8(1), 155-174.
- Kiepas, A. (2017). Filozofia techniki w dobie nowych mediów. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
- Kil, A. (2012). Nowe media jako nasi wspólnicy. O sprawczości technologii na podstawie myśli Bruno Latoura. Teksty Drugie, 6, 358-372.
- Knapik, R. (2018). Sztuczny Bóg. Wizerunki technologicznej osobliwość w (pop)kulturze. Poznań: Instytut Kultury Popularnej.
- Kowalczyk, A. (2010). Wspólnota poszerzona - spotkania ludzkich i pozaludzkich aktorów. Praktyka teoretyczna, 1, 116-135.
- Krajewski, M. (2013). Są w życiu rzeczy... Szkice z socjologii przedmiotów. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
- Krzysztofek, K. (1999). Człowiek posthumanistyczny? Kultura Współczesna, 19, 18-35.
- Krzysztofek, K. (2015). Człowiek-społeczeństwo-technologie. Między humanizmem a transhumanizmem i posthumanizmem. Ethos, 28, nr 3 (111), 191-213.
- Krzysztofek, K. (2016). Sprawczość ludzka, transludzka i postludzka w społeczeństwie nasyconym technologicznie. W: L. Zacher (red.), Moc sprawcza ludzi i organizacji (s. 329-371). Warszawa: Wydawnictwo Poltext.
- Latour, B. (2011). Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej. Warszawa: Oficyna Naukowa.
- Nowe zmysły (2019, styczeń). Newsweek. Wydanie specjalne, 1, 25.
- Romanowska, D. (2019, maj). Poprawianie natury. Newsweek. Wydanie specjalne, 5, 117-119.
- Stankiewicz, P. (2015). Klasyczna i partycypacyjna ocena technologii. Studia BAS, 3(43), 35-54.
- Winner, L. (1986). Do artifacts have politics? W: L. Winner, The In The Whale and the Reactor: A Search for Limits in an Age of High Technology (s. 19-39). Chicago: University of Chicago Press.
- Zacher, L. (2013). Człowiek utechniczony i zwirtualizowany w hybrydowym świecie. W: L. Zacher (red.), Wirtualizacja - problemy, wyzwania, skutki (s. 111-127). Warszawa: Wydawnictwo Poltext.
- Zawojski, P. (2017). Posthumanizm, czyli humanizm naszych czasów. Kultura i Historia, 32, 68-76.
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikatory
DOI
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.ekon-element-000171624626
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.