Jaka pedagogika krytyczna jest (nie)możliwa w Polsce i dlaczego? (Esej metakrytyczny z Henrym A. Giroux w tle)

• Autorzy: Lech Witkowski

Warianty tytułu

What Kind of Critical Pedagogy is (Un)Feasible in Poland and Why? (a Meta-critical Essay with Henry A. Giroux in the Backdrop

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Nie jest bez znaczenia, jak będą wyglądały kolejne szeregi pokoleniowej zmiany w naukach społecznych i humanistyce i jak będzie przebiegała typowa inicjacja akademicka z wykorzystaniem dorobku myśli krytycznej, wpisanej w szczególności w pedagogikę współczesną za sprawą Henry'ego A. Giroux. Większość badaczy musi zacząć porządniej uczyć się stosowania samej krytycznej perspektywy pedagogiki i więcej umieć, żeby tę perspektywę rozwijać. Inaczej będziemy dreptać na peryferiach dynamicznych przeobrażeń myśli i badań pedagogicznych na świecie. Musimy umieć wypracowywać sobie znacznie bardziej kompletną perspektywę zespalania impulsów dla pedagogiki, w tym inspiracji z kultury, ze zdolnością przerzucania pomostów między zwykle separowanymi polami, zespalania strategii poznawczego zaangażowania w jakościowe przeobrażenia świata życia. Wszystko to nazywam ostatnio integralną humanistyką stosowaną i przy niej obstaję. (fragment tekstu)

EN

The text undertakes the problematics situated between modernity and tradition regarding the reception of H.A. Giroux's works in Poland, in a view of furthering the study of pedagogy and educational praxis. First, the author outlines the beginnings of openness towards critical pedagogy. What is underscored here is the 1980s' main inspiration drawn from the resistance paradigm. Then, the author proceeds to the current state of Giroux's reception in Poland. He illustrates differences among particular examples and levels of the said reception of Giroux's pedagogy and of the scholar's theoretical background. The emphasized disputes pertain especially to transcending metaphysics and relativism as a challenge faced by hermeneutical criticism and critical hermeneutics. Additionally, the "critical" horizon of the main handbook of pedagogy used in Polish universities is discussed. The author point to the wasteful efforts at instigating the breakthrough in the reception of critical pedagogy and he exemplifies them by an instance of misbegotten analysis of the allegedly delayed critical pedagogy of work. As a particularly positive example the author presents a new effort at developing critical hermeneutics (and radical praxis) for pedagogy by Andrzej Wierciński. In the concluding part written "in lieu of conclusions," four lists of critical problems' dislocations are provided; the problems are both convergent and related to one another, thereby redefining current research objectives and pertain to practical applications in educational praxis. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Pedagogika; Edukacja; Analiza dyskursu

EN

Pedagogy; Education; Discourse analysis

• Czasopismo: Chowanna
• Rocznik: 2020
• Tom: 1(54)
• Strony: 1--40

Twórcy

autor

Lech Witkowski

• Akademia Pomorska w Słupsku

Bibliografia

• Aronowitz S., Giroux H.A.: Postmodern Education. Politics, Culture & Social Criticism. Minneapolis-London 1991.
• "Ars Educandi" 2012, T. 9: Pedagogika krytyczna dziś. Podstawy, dylematy i wybrane problemy [red. nauk. P. Stańczyk].
• Bilińska-Suchanek E.: Nauczyciel i opór (wobec) systemu edukacji. Toruń 2013.
• Bilińska-Suchanek E.: Opór wobec szkoły. Dorastanie w perspektywie paradygmatu oporu. Kraków 2003.
• Bilińska-Suchanek E.: Teoretyczne podstawy paradygmatu oporu. Słupsk 2002.
• Dembiński M.: Rytualne oblicze lekcji. Studium teoretyczno-empiryczne. Kraków 2005.
• Giroux H.A.: Schooling and the Struggle for Public Life. Critical Pedagogy in the Modern Age. Minneapolis 1988.
• Giroux H.A.: Theory and Resistance in Education. A Pedagogy for the Opposition. South Hadley, MA 1983.
• Giroux H.A., McLaren P.L.: Critical Pedagogy and Rural Education. A Challenge from Poland. "Peabody Journal of Education" 1990, vol. 67, no. 4, s. 154-165. http://doi.org/10.1080/01619569009538705.
• Giroux H.A., Witkowski L.: Edukacja i sfera publiczna. Idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej. Kraków 2010.
• Jaworska-Witkowska M., Kwieciński Z.: Nurty pedagogii: naukowe, dyskretne, odlotowe. Kraków 2011.
• Jaworska-Witkowska M., Witkowski L.: Przeżycie - przebudzenie - przemiana. Inicjacyjne dynamizmy egzystencjalne w prozie Hermanna Hessego (tropy i kategorie pedagogiczne). Bydgoszcz-Kraków-Szczecin 2007.
• Kreatywność oporu w edukacji. Red. E. Bilińska-Suchanek. Toruń 2009.
• Kruszelnicki W.: Antonio Gramsci i pedagogika krytyczna. Hegemonia, edukacja i zadania intelektualistów. "Ruch Pedagogiczny" 2015, R. 86, nr 3, s. 109-121. https://doi.org/10.34616/22.19.108.
• Kruszelnicki W.: Autoportret w nie-hermeneutycznym zwierciadle. "Teraźniejszość - Człowiek - Edukacja. Kwartalnik myśli społeczno--pedagogicznej" 2018, T. 21, nr 4 (84), s. 115-143.
• Kruszelnicki W.: Pojęcie radykalności w myśli pedagogicznej Henry'ego A. Giroux. "Forum Pedagogiczne" 2017, nr 1, s. 163-184. https://doi.org/10.21697/fp.2017.1.12.
• Kruszelnicki W.: Tendencje nihilistyczne w pedagogice ogólnej. "Teraźniejszość - Człowiek - Edukacja. Kwartalnik myśli społeczno-pedagogicznej" 2018, T. 21, nr 1 (81), s. 137-150.
• Kwieciński Z.: Grzęzawisko. Eseje z pedagogiki społecznej i krytycznej socjologii edukacji. Stary Toruń 2019.
• Kwieciński Z.: Pedagogie postu. Preteksty - konteksty - podteksty. Kraków 2012.
• Kwieciński Z.: Socjopatologia edukacji. Olecko 1995.
• Kwieciński Z.: Tropy - ślady - próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza. Poznań-Olsztyn 2000.
• McLaren P.: Schooling as a Ritual Performance. Towards a Political Economy of Educational Symbols and Gestures. Foreword by H. Giroux. London-Boston 1986.
• McLaren P.: Życie w szkołach. Wprowadzenie do pedagogiki krytycznej. Przekł. A. Dziemianowicz-Bąk, J. Dzierzgowski, M. Starnawski. Wrocław 2015.
• Nieobecne dyskursy. Cz. 1. Red. Z. Kwieciński. [Studia Kulturowe i Edukacyjne]. Toruń 1991.
• Nieobecne dyskursy. Cz. 3. Red. Z. Kwieciński. [Studia Kulturowe i Edukacyjne]. Toruń 1993.
• Opór w kulturze. Tradycja - edukacja - nowoczesność. Red. E. Bilińska--Suchanek. Kraków 2014.
• Pedagogika. Podręcznik akademicki. Red. nauk. Z. Kwieciński, B. Śliwerski. Warszawa 2019.
• Przestrzenie oporu w edukacji. Red. E. Bilińska-Suchanek. Toruń 2006.
• Rozmus A.: Edukacja akademicka w perspektywie krytycznej. Studenci wobec neoliberalnej polityki kształcenia w szkole wyższej. Kraków 2018.
• Słownik pedagogiki pracy. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986.
• Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach. Red. Z. Kwieciński, L. Witkowski. Warszawa-Toruń 1993.
• Stańczyk P.: Człowiek, wychowanie i praca w kapitalizmie. W stronę krytycznej pedagogiki pracy. Gdańsk 2013.
• Stańczyk P.: Pedagogika krytyczna i badania zaangażowane: ideologia, interesy, naiwność. "Ars Educandi" 2012, T. 9: Pedagogika krytyczna dziś. Podstawy, dylematy i wybrane problemy [red. nauk. P. Stańczyk], s. 59-80. https://doi.org/10.26881/ae.2012.09.04.
• Stańczyk P.: Przemoc i emancypacja. Ambiwalencje funkcji studiowania zaocznego. Gdańsk 2008.
• Starego K.: Od politycznych żądań do politycznych rozwiązań - podstawy edukacji demokratycznej. W: Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia. Red. K. Gawlicz et al. Wrocław 2014, s. 49-70.
• Szymański J.M.: Socjologia edukacji. Zarys problematyki. Kraków 2013.
• Szymański J.M.: Studia i szkice z socjologii edukacji. Warszawa 2006.
• Wierciński A.: Existentia Hermeneutica. Understanding as the Mode of Being in the World. Zurich 2019.
• Wierciński A.: Hermeneutics of Education. Exploring and Experiencing the Unpredictability of Education. Zurich 2019.
• Witkowski L.: Humanistyka stosowana. Wirtuozeria, pasje, inicjacje. Profesje społeczne versus ekologia kultury. Kraków 2018.
• Witkowski L.: Niewidzialne środowisko. Pedagogika kompletna Heleny Radlińskiej jako krytyczna ekologia idei, umysłu i wychowania. O miejscu pedagogiki w przełomie dwoistości w humanistyce. Kraków 2014.
• Witkowski L.: Tożsamość i zmiana. Epistemologia i rozwojowe profile w edukacji. Przedmowa Z. Kwieciński. Wyd. 2. zm. i uzup. Wrocław 2010.
• Witkowski L.: Tożsamość i zmiana (wstęp do epistemologicznej analizy kontekstów edukacyjnych). Toruń 1988.
• Witkowski L.: Uniwersalizm pogranicza. O semiotyce kultury Michała Bachtina w kontekście edukacji. Toruń 1991 (wyd. 2 - 2000).
• Witkowski L.: Versus. O dwoistości strukturalnej faz rozwoju w ekologii cyklu życia psychodynamicznego modelu Erika H. Eriksona. Kraków 2015.
• Witkowski L.: Wokół pedagogiki krytycznej (retrospekcja i projekcja na tle problemów i doświadczeń w pedagogice polskiej). "Ars Educandi" 2012, T. 9: Pedagogika krytyczna dziś. Podstawy, dylematy i wybrane problemy [red. nauk. P. Stańczyk], s. 13-35. https://doi.org/10.26881/ae.2012.09.01.
• Witkowski L.: Wyzwania autorytetu w praktyce społecznej i kulturze symbolicznej (przechadzki krytyczne w poszukiwaniu dyskursu dla teorii). Kraków 2009.
• Zielińska H.: [rec. H.A. Giroux: Schooling and the Struggle for Public Life. Critical Pedagogy in the Modern Age]. W: Nieobecne dyskursy. Cz. 1. Red. Z. Kwieciński. [Studia Kulturowe i Edukacyjne]. Toruń 1991.

Identyfikatory

DOI

10.31261/CHOWANNA.2020.54.06