Uwarunkowania realizacji potencjału: od kreatywności do osiągnięć twórczych

• Autorzy: Joanna Szen-Ziemiańska , Maciej Karwowski

Warianty tytułu

Die Bedingungen für Realisation des Potentials: von der Kreativität zu schöpferischen Leistungen

Determinants of the Realization of the Potential - from Creativity to Achievements

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Wiedza potoczna podpowiada, że potencjał twórczy - w tym artykule konsekwentnie utożsamiany z kreatywnością - jest naturalnym i oczywistym predyktorem przyszłych osiągnięć twórczych jednostki. Temu zdroworozsądkowemu przekonaniu nieuchronnie towarzyszą jednak liczne trudności. Z jednej strony problemy rodzą się już w związku z precyzyjnym określeniem, czym właściwie jest potencjał. Z drugiej, niełatwe jest stworzenie i uszczegółowienie teoretycznej mapy warunków umożliwiających urzeczywistnianie potencjału, a więc opis moderatorów i mediatorów relacji między nim a osiągnięciami. Problematyczne wreszcie, co wiemy z trwającej ponad sześć dekad historii psychologii twórczości, bywa trafne ocenienie danego osiągnięcia jako twórczego lub nie. Mimo dużego zainteresowania twórczością i liczącej sobie setki tysięcy stron literatury przedmiotu potencjał twórczy jednostki oraz obserwowalne osiągnięcia rzadko są jednocześnie przedmiotem badań, szczególnie tych podejmowanych w Polsce. Dzieje się tak w znacznej mierze dlatego, że kategorie te przypisane są do dwóch odmiennych tradycji badawczych w psychologii twórczości. Jedna perspektywa zakorzeniona jest w humanistycznym spojrzeniu na twórczość jako fenomen egalitarny: mowa tu o twórczości codziennej, płynnej1, twórczości przez małe "t" lub "mini-t", bądź kreatywności. W drugiej perspektywie przedmiotem badań uczyniono twórczość obserwowalną przez duże "T", której warunkiem sine qua non są wytwory o znamionach nowości i wartości. Badania prowadzone w ramach tej tradycji koncentrują się więc na wybitnych twórcach i tych ich dokonaniach, które stały się historycznie istotne - odmieniły daną dziedzinę: naukę, literaturę czy sztukę. (fragment tekstu)

EN

The purpose of this paper is to review the literature in regard to the theoretical status and predictive validity of the creative potential, towards creative achievements. We discuss the results of classic and modern studies which allow us to conclude which components of creative potential are crucial for understanding of the effectiveness and success in various domains of creativity. Particular attention is paid to the construct of creative self-efficacy, which we consider to be important, and so far underestimated element of creative potential, as well as creative personal identity: treated as a moderator of the relationship between potential and achievement. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kreatywność; Myślenie twórcze; Postawa twórcza

EN

Creativity; Creative thinking; Creative attitude

• Czasopismo: Chowanna
• Rocznik: 2014
• Tom: 2(43)
• Strony: 41--59

Twórcy

autor

Joanna Szen-Ziemiańska

• Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie

autor

Maciej Karwowski

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

Bibliografia

• Amabile T.M.: Creativity in Context. Boulder: Westview Press Inc., 1996.
• Bandura A.: Self-efficacy: The Exercise of Control. New York: Freeman, 1997.
• Batey M., Furnham A.: Creativity, Intelligence, and Personality: A Critical Review of the Scattered Literature. "Genetic, Social, and General Psychology Monographs" 2006, no. 132 (4).
• Beghetto R.A.: Creative Self-efficacy: Correlates in Middle and Secondary Students. "Creativity Research Journal" 2006, no. 18 (4).
• Carson S.H., Peterson J.B., Higgins D.M.: Reliability, Validity, and Factor Structure of the Creative Achievement Questionnaire. "Creativity Research Journal" 2005, no. 17 (1).
• Colangelo N. et al.: The Iowa Inventiveness Inventory: Toward a Measure of Mechanical Inventiveness. "Creativity Research Journal" 1992, no. 5 (2).
• Costa P.T., McCrae R.R.: Revised NEO Personality Inventory and NEO Five -Factor Inventory Professional Manual. Odessa: FL: Psychological Assessment Resources, 1992.
• Cramond B.: The Torrance Test of Creative Thinking: From Design through Establishment of Predicitive Validity. In: Beyond Terman. Contemporary Longitudinal Studies of Giftedness and Talent. Eds. R.F. Subotnik, K.D. Arnold. Norwood, N.J.: Ablex Publishing Corp., 1994.
• Cronbach L.J., Snow R.E.: Aptitudes and Instructional Methods: A Handbook for Research on Interactions. Oxford: Irvington, 1977.
• DeYoung C.G., Flanders J.L., Peterson J.B.: Cognitive Abilities Involved in Insight Problem Solving: An Individual Differences Model. "Creativity Research Journal" 2008, no. 20 (3).
• Eysenck H.J.: Genius: The Natural History of Creativity. Cambridge: Cambridge University Press, 1995.
• Feist G.J.: A Meta-analysis of the Impact of Personality on Scientific and Artistic Creativity. "Personality and Social Psychological Review" 1998, no. 2 (4).
• Feist G.J., Barron F.X.: Predicting Creativity from Early to Late Adulthood: Intellect, Potential, and Personality. "Journal of Research in Personality" 2003, no. 37.
• Glaveanu V.P.: Paradigms in the Study of Creativity: Introducing the Perspective of Cultural Psychology. "New Ideas in Psychology" 2010, no. 28 (1).
• Gralewski J., Karwowski M.: Polite Girls and Creative Boys? Students' Gender Moderates Accuracy of Teachers' Ratings of Creativity. "Journal of Creative Behavior" 2013, no. 47 (4).
• Guilford J.P.: Natura inteligencji człowieka. [Tłum. B. Czarniawska, W. Kozłowski, J. Radzicki]. Warszawa: PWN, 1978.
• Jauk E., Benedek M., Neubauer A.C.: The Road to Creative Achievement: A Latent Variable Model of Ability and Personality Predictors. "European Journal of Personality" 2013, wileyonlinelibrary.com, doi: 10.1002/per.1941
• Jaussi K.S., Randel A.E., Dionne S.D.: I Am, I Think I Can, and I Do: The Role of Personal Identity, Self-efficacy and Cross-application of Experiences in Creativity at Work. "Creativity Research Journal" 2007, no. 19 (2-3).
• Karwowski M.: Creative Mindset: Measurement, Correlates, Consequences. "Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts" 2014, no. 8 (1).
• Karwowski M.: Creative Self-concept and Creative Achievement among a Representative Sample of Poles. [Maszynopis w przygotowaniu]. Karwowski M.: Did Curiosity Kill the Cat? Relationship between Trait Curiosity, Creative Self-efficacy and Creative Personal Identity. "Europe's Journal of Psychology" 2012, no. 8 (4).
• Karwowski M.: It Doesn't Hurt to Ask... But Sometimes it Hurts to Believe: Polish Students' Creative Self-efficacy and Its Predictors. "Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts" 2011, no. 5 (2).
• Karwowski M.: Kreatywność - feeria rozumień, uwikłań, powodów. Teoretyczno-empiryczna prolegomena. W: Kreatywność (nie tylko) w klasie szkolnej. Red. M. Karwowski, A. Gajda. Warszawa: Wydawnictwo APS, 2010.
• Karwowski M.: Zgłębianie kreatywności: Studia nad pomiarem poziomu i stylu twórczości. Warszawa: Wydawnictwo APS, 2009.
• Karwowski M., Lebuda I.: Digit Ratio Predicts Eminence of Polish Actors. "Personality and Individual Differences" 2014, no. 64.
• Karwowski M., Lebuda I.: Types and Profiles of Creativity: Toward Theoretical Integration. Prezentacja na "The 32nd International Human Science Research Conference", Alborg, 13-16.08.2013.
• Karwowski M., Lebuda I., Wiśniewska E.: Measurement of Creative Self-efficacy and Creative Role-identity. "High Ability Studies". [w druku].
• Karwowski M. et al.: Big Five Personality Traits as the Predictors of Creative Self-efficacy and Creative Personal Identity: Does Gender Matter? "Journal of Creative Behavior" 2013, no. 47 (3).
• Kaufman J.C.: Kreatywność. Przeł. M. Godyń. Warszawa: Wydawnictwo APS, 2011.
• Kaufman J.C., Beghetto R.A.: Beyond Big and Little: The Four C Model of Creativity. "Review of General Psychology" 2009, no. 13 (1).
• Kaufman S.B.: Opening up Openness to Experience: A Four-factor Model and Relations to Creative Achievement in the Arts and Sciences. "Journal of Creative Behavior" 2013, no. 47 (4).
• Kim K.H.: Meta-analyses of the Relationship of Creative Achievement to Both IQ and Divergent Thinking Test Scores. "Journal of Creative Behavior" 2008, no. 42 (2).
• King L.A., McKee Walker L., Broyles S.J.: Creativity and the Five-factor Model. "Journal of Research in Personality" 1996, no. 30 (2), s. 189-203.
• Kozielecki J.: Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie "Żak", 1997.
• Lim H.S., Choi J.N.: Testing an Alternative Relationship between Individual and Contextual Predictors of Creative Pperformance. "Social Behavior and Personality" 2009, no. 37 (1).
• Lin W. et al.: The Relations of Gender and Personality Traits on Different Creativities: A Dual-process Theory Account. "Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts" 2012, no. 6 (2).
• Lohman D.F.: The Role of Nonverbal Ability Tests in Identifying Academically Gifted Students: An Aptitude Perspective. "Gifted Child Quarterly" 2005, no. 49 (2).
• Mathisen G.E., Bronick K.S.: Creative Self-efficacy: An Intervention Study. "International Journal of Educational Research" 2009, no. 48 (1).
• McCrae R.R.: Creativity, Divergent Thinking, and Openness to Experience. "Journal of Personality and Social Psychology" 1987, no. 52 (6).
• Milgram R.M., Hong E.: Creative Thinking and Creative Performance in Adolescents as Predictors of Creative Attainments in Adults. In: Beyond Terman. Contemporary Longitudinal Studies of Giftedness and Talent. Eds. R.F. Subotnik, K.D. Arnold. Norwood, NJ: Ablex Publishing Corp., 1994.
• Nęcka E.: Psychologia twórczości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2001.
• Okuda S.M., Runco M.A., Berger D.E.: Creativity and the Finding and Solving of Real-world Problems. "Journal of Psychoeducational Assessment" 1991, no. 9 (1).
• Perleth C., Heller K.A.: The Munich Longitudinal Study of Giftedness. In: Beyond Terman. Contemporary Longitudinal Studies of Giftedness and Talent. Eds. R.F. Subotnik, K.D. Arnold. Norwood, NJ: Ablex Publishing Corp., 1994.
• Plucker J.A.: Is the Proof Really in the Pudding? Reanalysis of Torrance's Longitudinal Data. "Creativity Research Journal" 1999, no. 12 (2).
• Runco M.A., Okuda S.M.: Problem Discovery, Divergent Thinking, and the Creative Process. "Journal of Youth and Adolescence" 1988, no. 17 (3).
• Runco M.A. et al.: Torrance Tests of Creative Thinking as Predictors of Personal and Public Achievement: A Fifty-year Follow-up. "Creativity Research Journal" 2010, no. 22 (4).
• Simonton D.K.: Geniusz. Przeł. M. Godyń. Warszawa: Wydawnictwo APS, 2010.
• Sternberg R.J., Lubart T.I.: Buy Low and Sell High: An Investment Approach to Creativity. "Current Directions in Psychological Science" 1992, no. 1.
• Strzałecki A.: Psychologia twórczości. Między tradycją a ponowoczesnością. Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2003.
• Szen-Ziemiańska J., Karwowski M.: Poczucie twórczej tożsamości moderuje związek zdolności twórczych i osiągnięć w pracy naukowej. Plakat zaprezentowany podczas XXXV Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Psychologicznego pt. Psychologia w zmieniającym się świecie, który odbył się 18-22.09.2014 w Bydgoszczy.
• Tierney P., Farmer S.M.: Creative Self-efficacy Development and Creative Performance over Time. "Journal of Applied Psychology" 2011, no. 96 (2).
• Tierney P., Farmer S.M.: Creative Self-efficacy: Its Potential Antecedents and Relationship to Creative Performance. "Academy of Management Journal" 2002, no. 45 (6).
• Welling H.: Four Mental Operations in Creative Cognition: The Importance of Abstraction. "Creativity Research Journal" 2007, no. 19 (2-3).