Wyczerpanie się potencjału państwa narodowego na rzecz potencjału mniejszości etniczno-regionalnych (przykład Górnego Śląska)

• Autorzy: Adam Roter

Warianty tytułu

Die Erschöpfung des Potentials der Nationalstaates zugunsten dem Potential von ethnisch-regionalen Minderheiten

The Exhaustion of the Nation-State Potential for the Potential of Ethnic-Regional Minorities

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W ostatnich dziesięciu latach w naukach społecznych dominuje analiza zjawisk i dyskursów dotyczących kryzysów tożsamościowych, ekonomicznych, inercji młodych pokoleń niezdolnych do buntu. W pewnym sensie można powiedzieć, że tacy myśliciele jak José Ortega y Gasset1 czy Florian Znaniecki2, przestrzegający przed terrorem mas czy rządami motłochu, mogą święcić tryumf, ponieważ ich ostrzeżenia zostały wysłuchane. Obserwujemy powrót do elitarności w ramach globalnego świata, owładniętego popkulturową papką; owa popkultura sięga do pewnego pułapu, a powyżej zawieszony jest już społeczny "szklany klosz". W Polsce mamy do czynienia z budzeniem się tożsamości regionalnych, aspirujących do uznania własnej odrębności i poszanowania praw z tym związanych. Prezentowany tekst stanowi próbę spojrzenia na to zjawisko z perspektywy pedagogiki społecznej i socjologii wychowania. Analizę oparto na przykładzie potencjału społecznego autochtonów na Górnym Śląsku, którzy coraz bardziej masowo domagają się uznania swojego prawa do autonomii. Budzi to wiele kontrowersji, sprzyja ujawnianiu się mnóstwa postaw związanych ze strachem, z pogardą czy "peerelonostalgią". Każdy ma prawo oceniać zjawiska społeczne, ale obowiązkiem inteligencji jest ich tłumaczenie. W roku 2011 odbył się ostatni spis ludności. Wynika z niego, że przynależność etniczno-narodową, inną od polskiej, deklaruje 1,47 mln osób. Najliczniejszą grupę stanowią Ślązacy - 847 tys. (w tym ponad 400 tys. zadeklarowało narodowość śląską jako pierwszą; pozostali - jako drugą). Następną grupą są Kaszubi - 233 tys., kolejną Niemcy - 148 tys., i Ukraińcy - 51 tys. Okazuje się, że strach przed małymi liczbami, opisywany przez Appaduraiego, może się potęgować, kiedy małe liczby rosną3. Pomimo amalgamacji poczucie odrębności przejawiające się w kulturze, tradycji, języku jest bowiem silnie identyfikowane jako autodefinicja, czyli tożsamość. Również masowe wysiedlenia autochtonów - przymusowe, ale i dobrowolne - nie spowodowały osłabienia poczucia tożsamości etniczno-narodowej. Napływ na Górny Śląsk ludności z innych części kraju przyczynił się jedynie do tego, że region ten stał się jeszcze bardziej różnorodny i wielokulturowy, zgodnie ze swoją wielowiekową tradycją historyczną. (fragment tekstu)

EN

The author makes an attempt to prove that manifestation of a sense of the communal identity does not pose a threat to a nation-state. Conversely, it may enrich the nation-state provided that the real world becomes disenchanted, stereotypes and superstitions are abandoned, which is part of the translators of cultures task where pedagogues do belong to. The act of imposing identity with no focus on the fact that one can become a carrier of multitude identities that coexist with one another on different levels, is a delimitation of opportunities and the profoundness of the potential whether of individuals or groups. Furthermore, it is a form of colonization that may lead to confrontation based on the dichotomy "we" - "they." (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Państwo narodowe; Mniejszości narodowe; Regionalizm; Wielokulturowość; Spis ludności

EN

Nation-state; Ethnic minority; Regionalism; Multicultural; Census

• Czasopismo: Chowanna
• Rocznik: 2014
• Tom: 2(43)
• Strony: 267--280

Twórcy

autor

Adam Roter

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Anderson B.: Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu. Kraków-Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1997.
• Appadurai A.: Strach przed mniejszościami. Esej o geografii gniewu. Tłum. M. Bucholc. Warszawa: PWN, 2009.
• Bourdieu P.: Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego. Przekł. A. Zawadzki. Kraków: Universitas, 2001.
• Bystroń J.S.: Megalomania narodowa. Źródła, teorie, skutki. Warszawa: [Towarzystwo Wydawnictwa "Rój"], 1935.
• Fenton S.: Etniczność. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2007.
• Hobsbawm E., Ranger T.: The Invention of Tradition. Oxford: Blackwell, 1983.
• Jałowiecki B.: Regionalizm. W: Encyklopedia socjologii. T. 3: O-R. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2000.
• Jasińska-Kania A.: Etnocentryzm. W: Encyklopedia socjologii. T. 1: A-J. Warszawa: Oficyna Naukowa, 1998.
• Kadłubek Z.: Listy z Rzymu. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2008.
• Kapuściński R.: Tłumaczenie świata. "Podróże" 2013, nr 2.
• Kunce A., Kadłubek Z.: Myśleć Śląsk. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007.
• Kurczewska J.: Naród. W: Encyklopedia socjologii. T. 2: K-N. Warszawa: Oficyna Naukowa, 1999.
• Kutz K.: Piąta strona świata. Kraków: Znak, 2010.
• Nikitorowicz J.: Od lokalności i wielokulturowości ku integracji w edukacji międzykulturowej. W: Oblicza współczesności w perspektywie pedagogiki społecznej. Red. W. Danilewicz. Warszawa: Wydawnictwo "Żak", 2009.
• Nowicka E.: Obcy. W: Encyklopedia socjologii. Suplement. Warszawa: Oficyna Wydawnicza, 2005.
• Ortega y Gasset J.: Bunt mas. Przeł. P. Niklewicz. Warszawa: Muza, 2002.
• Robertson D.: Słownik polityki. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2009.
• Sekuła E.A.: Po co Ślązakom potrzebny jest naród? Niebezpieczne związki między autonomią i nacjonalizmem. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2009.
• Sekuła E.A. et al.: Być narodem? Ślązacy o Śląsku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2012.
• Sławek T.: Tożsamość i wspólnota. W: Dynamika śląskiej tożsamości. Red. J. Janeczek, M.S. Szczepański. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2006.
• Smolorz M.: Śląsk wymyślony. Katowice: Antena Górnośląska, 2012.
• Twardoch S.: Jakby go w ogóle nie było. "Polityka" 2013, nr 2902.
• Zarycki T.: Peryferie. Nowe ujęcie zależności centro-peryferyjnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2009.
• Znaniecki F.: Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości. Warszawa: PWN, 2001.