Wyniki produkcyjne oraz efektywność agrobiznesu w krajach Europy Środkowo-Wschodniej

• Autorzy: Aldona Mrówczyńska-Kamińska , Ewelina Szuba-Barańska , Walenty Poczta

Warianty tytułu

Production Results and Efficiency of the Agribusiness in the Countries of Central Eastern Europe

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest przedstawienie zmian w uzyskiwanych wynikach produkcyjnych i dochodowych agrobiznesu oraz efektywności produkcji w tym sektorze gospodarki w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW). Dodatkowo zbadano, czy przeobrażenia obserwowane w agrobiznesie tych krajów przyczyniają się do zmniejszenia dystansu rozwojowego do państw UE-15. Podstawową metodą badawczą była analiza przepływów międzygałęziowych, dokonana na podstawie tabel przepływów międzygałęziowych. W przeprowadzonej analizie empirycznej stwierdzono, że w krajach EŚW trwają procesy rozwojowe wskazujące na modernizację wytwarzania żywności i powstawanie nowoczesnego agrobiznesu. Obserwowany jest wzrost wolumenu produkcji globalnej i wartości dodanej brutto. Towarzyszy temu zmniejszanie udziału rolnictwa w całej produkcji i dochodzie narodowym oraz zmiany struktury tych wartości. We wszystkich analizowanych krajach widoczny jest ciągły wzrost wydajności pracy zarówno w całym agrobiznesie, jak i w poszczególnych jego segmentach. Wzrost produktywności pracy następuje zarówno na drodze wzrostu wolumenu produkcji i dochodu, jak i spadku zatrudnienia. Jednakże dystans ekonomiczny dzielący kraje EŚW od państw UE-15 nadal pozostaje znaczący. Dlatego konieczne jest dalsze wspieranie rozwoju agrobiznesu w tych krajach środkami publicznymi, w tym środkami Wspólnej Polityki Rolnej, jednak nakierowanymi przede wszystkim na wywoływanie pożądanych zmian strukturalnych i wzrostu efektywności. (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of the article is to present the changes observed in the production and income results obtained in the agribusiness of the CEE countries and in the production efficiency in this sector of the economy. Additionally, it has been checked whether the transformations observed in the agribusiness of those countries contribute to the reduction of the development gap towards the EU-15 states. The basic research method was the analysis of inter-branch flows based on input-output tables. The empirical analysis shows that there are development processes underway in the CEE countries, which contribute to the modernization of food production and the emergence of a modern agribusiness. This is accompanied by the decrease in the share of agriculture in total output and national income, and a changing structure of these values. In all the analyzed countries, we observe a continuous rise in labor productivity both in the whole agribusiness and in all its segments. Labor productivity increases both as the result of the growth in the output and income volumes and as the result of a decrease in employment. Nevertheless, the economic distance between CEE countries and the EU-15 remains considerable. Therefore, the development of the agribusiness in those countries should be continuously stimulated by public means, including the funds of the Common Agricultural Policy, but these means should be allocated first of all for the support of the desired structural changes and rising efficiency. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Agrobiznes; Produkcja rolna; Efektywność; Analiza przepływów międzygałęziowych

EN

Agrobusiness; Agricultural production; Effectiveness; Input-output analysis

• Czasopismo: Ekonomista
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 1
• Strony: 87--117

Twórcy

autor

Aldona Mrówczyńska-Kamińska

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

autor

Ewelina Szuba-Barańska

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

autor

Walenty Poczta

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Bibliografia

• Adamowicz M. (2008), Teoretyczne uwarunkowania rozwoju rolnictwa z uwzględnieniem procesów globalizacji i międzynarodowej integracji, Roczniki Nauk Rolniczych, seria G, 94(2), s. 49-64.
• Baer-Nawrocka A. (2017), Wydajność pracy w rolnictwie krajów Unii Europejskiej (ujęcie dynamiczne), "Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu", nr 489, s. 24-33.
• Baer-Nawrocka A., Markiewicz N. (2012), Procesy konwergencji/dywergencji w zakresie wydajności pracy w rolnictwie Unii Europejskiej - analiza regionalna, "Journal of Agri-business and Rural Development" 3(25), s. 13-23.
• Baer-Nawrocka A. (2016), The Role of Agriculture in the National Economy of EU Countries, "Journal of Agribusiness and Rural Development" 42(4), s. 501-510, https://doi.org/10.17306/JARD.2016.77
• Bajan B., Mrówczyńska-Kamińska A. (2019), Measuring the agribusiness GDP in European Union countries, Proceedings of the 2019 International Scientific Conference "Economic Sciences for Agribusiness and Rural Economy", nr 3, Warsaw, 5-7 June, s. 15-21.
• Bartokova L. (2019), The Position of Agriculture and Food Sector in V4 Countries, "Agris on-line Papers in Economics and Informatics" 11(3).
• Bell D. (1973), The Corning of Post-industrial Society: A Venture in Social Forecasting, Basic Books, New York.
• Bilans przepływów międzygałęziowych w bieżących cenach bazowych w 2010 r., http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/roczne-rachunki-narodowe/bilans-przeplywow-miedzygaleziowych-w-biezacych-cenach-bazowych-w-2010-r-,7,2.html (dostęp 15.06.2018).
• Bilanse przepływów międzygałęziowych dla państw UE za lata 2000, 2005, 2010, http://ec.europa.eu/eurostat (dostęp 18.12.2016 i 16.11.2017).
• Chenery H. (1979), Structural change and development policy, A World Bank research publication, Washington, DC: World Bank.
• Chenery H., Syrquin M. (1975), Patterns of development 1950-1970, Oxford, at the University Press, XVI, s. 234.
• Clark C. (1940), The conditions of economic progress, Macmillan, London.
• Csaki, Jambor (2009): The Diversity of Effects of EU Membership on Agriculture in New Member States, FAO Regional Office for Europę and Central Asia Policy Studies on Rural Transition, nr 2009-4.
• Czerny M. (2008), Zróżnicowanie krajów Unii Europejskiej pod względem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego (w:) J. Makowski (red.), Geografia Unii Europejskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 75-126.
• Davis J.H. (1956), From agriculture to agribusiness, "Harvard Business. Review" 34, s. 107-115.
• Davis J.H., Goldberg R.A. (1957), A Concept of Agribusiness, Division of Research, Graduate School of Business Administration, Harvard University, Boston.
• Drożdż J. (2015): Otoczenie wewnętrzne przemysłu spożywczego (w:) R. Mroczek (red.), Przemiany strukturalne przemysłu spożywczego w Polsce i UE na tle wybranych elementów otoczenia zewnętrznego, IERiGŻ-PIB, s. 67-88.
• Drożdż J., Mroczek R. (2018), Aktualne podstawy rozwoju przemysłu spożywczego w Polsce, "Przemyśl Spożywczy" 72(8), 6--11 DOI 10.15199/65.2018.8.1
• Fisher A. (1935), The clash ofprogress and security, Macmillan, London.
• Fourastie J. (1949), Le Grand Espoir du XXe siecle. Progres techniąue, progres economiąue, progres social, Presses Universitaires de France, Paris.
• Furtuoso M. i in. (1998), O produto interno bruto do complexo agroindustrial brasileiro. (The Gross National Production of the Brazilian Agroindustrial Complex), (in Portu-guese), Rev. Econ. Social. Rural 36 (3), s. 9-31.
• Gołębiewska B. (2010), Organizacyjno-ekonomiczne skutki zróżnicowania powiązań gospodarstw rolniczych z otoczeniem, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• Gołębiewska B., Klepacki B. (2000), Czynniki kształtujące dochód rolniczy w gospodarstwach o zróżnicowanym poziomie towarowości, Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 88(2), s. 59-68.
• Goraj L. (2009), Szacunek dochodów gospodarstw rolnych w 2008 roku według parametrów rachunków makroekonomicznych dla rolnictwa z 31.01.2009 r., IERiGŻ-PIB, Warszawa.
• Gorton M., Davidowa S. (2001), The International Competitiveness of CEEC Agriculture, "World Economy" 24 (2), s. 185-200.
• Grotkiewicz K., Peszek A. (2016), Czynniki kształtujące wydajność pracy kobiet zatrudnionych w rolnictwie w krajach Unii Europejskiej, "Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych" 4, s. 57-68.
• Hill B., Bradley D. (2015), Comparison offarmers' incomes in the EU member states, Di-rectorate-general for internal policies, Brussels, s. 1-132.
• Jarka S. (2015), Ekonomiczna i społeczna wydajność pracy w przedsiębiorstwach rolniczych (w:) A. Czyżewski, B. Klepacki (red.), Problemy rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej w pierwszej dekadzie członkostwa Polski w Unii Europejskiej: IX Kongres Ekonomistów Polskich,, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 535-546.
• Kowalski A., Rembisz W. (2005), Rynek rolny i interwencjonizm a efektywność i sprawiedliwość społeczna, IERiGŻ-PIB, Warszawa.
• Leontief W. (1941), The structure of American economy 1919-1929, Harvard University Press, Cambridge.
• Leontief W. (1953), Studies in the structure of the American economy, Harvard University Press, White Plains.
• Leontief W. (1963), Studium nad strukturą gospodarki amerykańskiej, PWE, Warszawa.
• Macours K., Swinnen J.F.M. (2000), Causes of Output Decline During Transition: The Case of Central and Eastern European Agriculture, "Journal of Comparative Economics" 28, s. 172-206.
• Miller R.E., Blair P.D. (2009), Foundations and Extensions, Cambridge, GBR: Cambridge University Press, s. 13.
• Mrówczyńska-Kamińska A. (2012), Produkcyjna i dochodotwórcza rola agrobiznesu w gospodarce narodowej w Polsce i Niemczech, "Journal Agribusiness and Rural Develop-ment" 2(24), s. 179-189.
• Mrówczyńska-Kamińska A. (2013), Znaczenie agrobiznesu w gospodarce narodowej w krajach Unii Europejskiej, "Gospodarka Narodowa" 3, s. 79-81.
• Mrówczyńska-Kamińska A. (2015), Gospodarka żywnościowa w krajach Unii Europejskiej: kierunki rozwoju, przepływy i współzależności, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań.
• Mrówczyńska-Kamińska A., Bajan B. (2019), Importance and share of agribusiness in the Chinese economy, Heliyon, Tom 5, wydanie 11, ISSN 2405-8440.
• Mundlak Y. (2000), Agriculture and economic growth. Theory and measurement, Harvard University Press, Cambridge.
• Onufer A. (2009), Zmiany strukturalne - zjawisko i jego pomiar (w:) "Ekonomia" 17, L. Olszewski (red.), Instytucjonalne czynniki rozwoju gospodarczego pierwszej dekady XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 168-180.
• Piątkowski M. (2019), Europejski lider wzrostu. Polska droga od ekonomicznych peryferii do gospodarki sukcesu, Poltext, Warszawa.
• Piech K. (2009), Wiedza i innowacje w rozwoju gospodarczym: w kierunku pomiaru i współczesnej roli państwa, Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa.
• Poczta W. (2003), Rolnictwo polskie w przededniu integracji z Unią Europejską, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, Poznań.
• Poczta W, Kołodziejczak M. (2002), Analiza efektywności wykorzystania czynników produkcji i ich nakładów w rolnictwie polskim i unijnym, "Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu" 9(1), s. 132-137.
• Poczta W, Mrówczyńska-Kamińska A. (2004), Agrobiznes w Polsce jako subsystem gospodarki narodowej, Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań.
• Pouliquen A. (2001), Competitiveness and Farm Incomes in the CEEC Agri-Food Sectors: Implications Before and After Accession for EU Markets and Policies, Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
• Rembisz W. (2016), Relacja wynagrodzenia i wydajności czynnika pracy w rolnictwie na tle gospodarki narodowej i jej sektorów w Polsce w okresie 2005-2012, "Wieś i Rolnictwo" 2(171), s. 41-57.
• Rocznik Statystyczny Przemysłu 2012, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
• Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2012, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
• Schiff M., Valdes A. (1998), Agriculture and the macroeconomy, the World Bank. DP Dev. Res. Group trade and rural Dev. Depart., Policy Res. Work Paper 1967, Waszyngton D.C.
• Skarżyńska A. (2011), Skala produkcji rolniczych działalności produkcyjnych a ich opłacalność, Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 98(1), s. 7-21.
• Smith A. (2007), Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, t 1-2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Swinnen J.EM., Knops L. (2013), Factor Markets: Diversity under a Common Policy, (w): J.EM. Swinnen, L. Knops (eds.), Land, labour and capital markets in European agriculture. Diversity undera Common Policy, Brussels: Centre for European Policy Stud-ies (CEPS).
• Szuba-Barańska E., Poczta W., Mrówczyńska-Kamińska A. (2020), Rozwój agrobiznesu państw Europy Środkowo-Wschodniej po przystąpieniu do Unii Europejskiej, Wyd. Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, ISBN 978-83-7160-973-2, ss. 225.
• Tocco B., Davidova S., Bailey A. (2013), The Impact of CAP Payments on the Exodus ofLabourfrom Agriculture in Selected EU Member States, "Factor Markets Working Papers" 64, s. 1-39.
• Tomczak F. (2004), Od rolnictwa do agrobiznesu. Transformacja gospodarki rolniczo-żyw-nościowej Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
• Tomczak F. (2006), Gospodarka rodzinna w rolnictwie: uwarunkowania i mechanizmy rozwoju, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
• Trejos R. i in. (2004), More than food on the table: agriculture's true contribution to the economy, Annual Meeting, August 1-4, Denver, American Agricultural Economics Association [New Name 2008: Agricultural and Applied Economics Association].
• van Leeuwen M. (2000), Importance of agro-food chains in EU regions: a cross-section analysis, Proceedings of the 13th International Conference on Input-Output Tech-niąues (2000) Macerata, Italy, 21-25 August.
• Wiatrak A. (1998), Czynniki zróżnicowania dochodów rolniczych gospodarstw rodzinnych (w:) A Wiatrak (red.), Dochodowe zróżnicowanie rodzin chłopskich i jego tendencje w gospodarce rynkowej w Polsce, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 205-218.
• Wigier M. (2013), Wpływ polityki rolnej na zmiany strukturalne w rolnictwie, "Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, Problems of Agricultural Economics" 337(4), s. 3-19.
• Woś A. (1979), Związki rolnictwa z gospodarką narodową, PWRiL, Warszawa.
• Wysocki R, Lira J. (2005), Statystyka opisowa, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, Poznań.
• Zhu X., Karagiannis G., Lansink A.O. (2011), The impact ofDirect Income Transfers of CAP on Greek Olive Farms Performance: Using a Non-Monotonic Inefficiency Effects Model, "Journal of Agricultural Economics" 62(3), s. 630-638.
• Zhu X.,Lansink A.O. (2010), Impact of CAP Subsidies on Technical Efftciency of Crop Farms in Germany the Netherlands and Sweden, "Journal of Agricultural Economics" (3), s. 545-564.
• Ziętara W. (1998), Metodyczne aspekty oceny efektywności gospodarowania w rolnictwie, Zeszyty Naukowe SGGW: "Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej" 34, s. 17-34.
• Ziętara W, Adamski M. (2014), Skala produkcji, efektywność i konkurencyjność polskich gospodarstw wyspecjalizowanych w produkcji mleka, "Zagadnienia Ekonomiki Rolnej" 1(338), s. 98-115.