Indywidualne korelaty samooceny "dobrego" zdrowia

• Autorzy: Joanna Mateusiak

Warianty tytułu

Individual Correlates of "Good" Subjective Health

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

We współczesnych koncepcjach zdrowie ujmowane jest albo jako dyspozycja, która umożliwia człowiekowi osiąganie pełni swoich biopsychospołecznych możliwości i adaptacyjne reagowanie na wyzwania środowiska, albo jako proces poszukiwania i utrzymywania równowagi w obliczu obciążeń oraz wymagań, z którymi nieustannie zmierza się człowiek. Wyrazem zdrowia jest zdolność do osiągania integracji i stanu względnej równowagi na różnych poziomach funkcjonowania, począwszy od poziomu biologicznego do poziomu relacji z szeroko rozumianym środowiskiem włącznie. W ramach tego artykułu analiza zdrowia oparta będzie na składowych odnoszących się bardziej do zdrowia psychicznego niż fizycznego. Analizie poddane będą bowiem: pozytywne nastawienie (optymizm, poczucie siły i energii, ukierunkowanie na przyszłość), samopoczucie psychiczne (opisane jako brak doświadczania przejawów stresu, napięcia, zmęczenia i drażliwości), aktywność fizyczna (podejmowanie i czerpanie zadowolenia z wysiłku fizycznego), wrażliwość na innych (otwartość na ludzi, gotowość do wspierania ich i udzielania im pomocy) oraz sprawność działania (dotycząca umiejętnej realizacji codziennych zadań i obowiązków). Składowe te wyłonione zostały we wcześniejszych badaniach, których celem było ustalenie kategorii wykorzystywanych przez ludzi do opisu pozytywnych aspektów zdrowia i jego subiektywnej oceny dokonywanej w kontekście codziennego życia na podstawie posiadanej wiedzy, odczuć i osobistych doświadczeń dobrego zdrowia. Pozwala to z jednej strony analizować zdrowie nie z perspektywy spostrzeganych deficytów, ale z perspektywy pozytywnych aspektów tę ocenę konstytuujących i precyzyjnie wyodrębnić "dobre" zdrowie spośród jego bliskoznacznych terminów, takich jak szczęście, dobrostan czy jakość życia. Z drugiej strony natomiast powoduje większą koncentrację na zdrowiu psychicznym, które choć może być sygnałem zdrowia fizycznego, nie zawsze musi je odzwierciedlać. (fragment tekstu)

EN

The obtained results reveal some significant relationships among the measured features. The aim of this present paper is to study how personality traits from the Five-Factor Model, type A behavior and type D personality correlate with the categories of subjective health: positive thinking, mental condition, physical activity, sensitivity to others and efficiency of action. First, neuroticism was negatively related to all measures of subjective health, whereas extraversion, conscientiousness, openness to experience were positively related to subjective health but the relations were not so strong. Second, the study indicates that subjective health is considerably improved by activity and actions but deteriorated by vulnerability, self-consciousness and anxiety. These findings are in line with the results concerning the relationships between subjective health and type A behaviour (positive relation) and type D personality (negative relation). The correlations between agreeableness and subjective health in the study are not so clear. It may result from the fact that some constituents of this trait correlate positively and some negatively with subjective health. Additionally, deteriorated subjective health correlate with both high and low intensity of this trait and this may be another possible explanation of the above-mentioned inconsistency. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Jakość życia; Zdrowie; Psychologia osobowości; Typologia osobowości; Dobrostan

EN

Quality of life; Health; Personality psychology; Personality typologies; Well-being

• Czasopismo: Chowanna
• Rocznik: 2013
• Tom: 1(40) W poszukiwaniu wyznaczników jakości życia
• Strony: 103--125

Twórcy

autor

Joanna Mateusiak

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Antonovsky A., 1995: Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak sobie radzić ze stresem i nie zachorować. Warszawa (wyd. oryginalne - 1987).
• Argyle M., 2004a: Przyczyny i korelaty szczęścia. W: Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka. Red. J. Czapiński. Warszawa, s. 165-203.
• Argyle M., 2004b: Psychologia szczęścia. Przeł. T. Kunz. Wrocław (wyd. oryginalne - 1987).
• Bailis D.S., Segall A., Chipperfield J.G., 2003: Two views of self-rated general health status. "Social Science & Medicine", vol. 56, s. 203-217.
• Baron-Epel O., Kaplan G., 2001: General subjective health status or age-related subjective health status: does it make difference? "Social Science & Medicine", vol. 53, s. 1373-1381.
• Bielawska-Batorowicz E., 2007: Temperament, osobowość i styl radzenia sobie ze stresem a częstość i intensywność objawów menopauzalnych. "Przegląd Menopauzalny", nr 2, s. 70-76.
• Blaxter M., 1995: Health and lifestyles. London, UK.
• Blaxter M., 2004: Health. Cambridge.
• Czapiński J., 2004: Osobowość szczęśliwego człowieka. W: Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka. Red. J. Czapiński. Warszawa, s. 359-379.
• DeFruyt F., Denollet J., 2002: Type D personality: A Five-Factor Model perspective. "Psychology and Health", vol. 17 (5), s. 671-683.
• Dziurowicz-Kozłowska A., 2002: Wokół pojęcia jakości życia. "Psychologia Jakości Życia", nr 1 (2), s. 77-99.
• Evans D.R., Kazarian S.S., 2001: Health promotion, disease prevention and quality of life. In: Handbook of cultural health psychology. Eds. S.S. Kazarian, D.R. Evans. Elsevier, s. 85-112.
• Friedman H.S. et al., 1993: Does childhood personality predict longevity? "Journal of Personality and Social Psychology", vol. 65 (1), s. 176-185.
• Grzelak J., 2008: Zdrowe społeczeństwo. W: Zdrowie i choroba. Problemy teorii, diagnozy i praktyki. Red. J.M. Brzeziński, L. Cierpiałkowska. Gdańsk, s. 27-46.
• Grzesiuk L., Trzebińska E., 1983: Jak ludzie porozumiewają się? Warszawa.
• Heszen I., Sęk H., 2007: Psychologia zdrowia. Warszawa.
• Leventhal E.A. et al., 1996: Negative affect and self-report of physical symptoms: two longituginal studies of older adults. "Health Psychology", vol. 15, s. 193-199.
• Löckenhoff C.E. et al., 2008: Personality, subjective health, and vulnerability: The association between NEO-PI-R and SF-36 in advanced age differs across samples that vary in impairment levels. "Journal of Research in Personality", vol. 42, s. 1334-1346.
• Mateusiak J., Gwozdecka-Wolniaszek E., Januszek M., 2011: Kręte ścieżki pomiaru zdrowia - prace nad konstrukcją kwestionariusza do oceny zdrowia. W: Psychologia zdrowia: konteksty i pogranicza. Red. M. Górnik-Durose, J. Mateusiak. Katowice, s. 125-147.
• McCrae R.R., Costa P.T., 2005: Osobowość dorosłego człowieka. Perspektywa teorii pięcioczynnikowej. Przeł. B. Majczyna. Kraków.
• Ogińska-Bulik N., 2005: Perceived job stress, personality traits and burnout syndrome in Police officers. "Polish Journal of Applied Psychology", vol. 3 (1), s. 7-24.
• Ogińska-Bulik N., 2006: Czy osobowość sprzyja etiopatogenezie chorób? Nowe kierunki badań - osobowość typu D. "Nowiny Psychologiczne", nr 2, s. 5-22.
• Ogińska-Bulik N., 2009: Osobowość typu D. Teoria i badania. Łódź.
• Ogińska-Bulik N., Juczyński Z., 2004: Osobowość stresowa (typ D) a ryzyko występowania chorób układu krążenia. W: Rozwój, zdrowie, choroba. Aktualne problemy psychosomatyki. Red. K. Kosińska-Dec, L. Szewczyk. Warszawa, s. 5-17.
• Ogińska-Bulik N., Juczyński Z., 2008a: Osobowościowe wyznaczniki satysfakcji z życia. W: Psychologia zdrowia w poszukiwaniu pozytywnych inspiracji. Red. I. Heszen, J. Życińska. Warszawa, s. 89-102.
• Ogińska-Bulik N., Juczyński Z., 2008b: Osobowość, stres a zdrowie. Warszawa.
• Oleś M., 2010: Jakość życia młodzieży w zdrowiu i chorobie. Lublin.
• Oleś P., 2003: Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa.
• Pasikowski T., 2008: Co z tym zdrowiem? Pytania ważne i mniej ważne. W: Zdrowie i choroba. Problemy teorii, diagnozy i praktyki. Red. J.M. Brzeziński, L. Cierpiałkowska. Gdańsk, s. 62-76.
• Pervin L.A., 2002: Psychologia osobowości. Przeł. M. Orski. Gdańsk.
• Puchalski K., 1990: Kryteria zdrowia i choroby. W: Zachowania zdrowotne. Red. A. Gniazdowski. Łódź.
• Puchalski K., 1996: Kryteria zdrowia w świadomości potocznej. "Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna", nr 1-2, s. 53-69.
• Raynor D.A., Levine H., 2009: Associations between the Five-Factor Model of Personality and health behaviors among college students. "Journal of American College Health", vol. 58 (1), s. 73-81.
• Ryff C.D., Singer B., 2004: Paradoksy kondycji ludzkiej: dobrostan i zdrowie na drodze ku śmierci. W: Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka. Red. J. Czapiński. Warszawa, s. 147-162.
• Sęk H., 1997: Subiektywne koncepcje zdrowia, świadomość zdrowotna a zachowania zdrowotne i promocja zdrowia. W: Promocja zdrowia. Psychologiczne podstawy wdrożeń. Red. Z. Ratajczak, I. Heszen-Niejodek. Katowice, s. 34-55.
• Sęk H. et al., 1992: Subjective health concepts. Some personal and societal determinants. In: Readings in health & preventive psychology. Ed. H. Sęk. Poznań.
• Siuta J., 2006: Inwentarz osobowości NEO-PI-RP. Costy Jr i R. McCrae. Adaptacja polska. Podręcznik. Warszawa.
• Słońska Z., 1994: Promocja zdrowia - zarys problematyki. "Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna", nr 1-2, s. 37-52.
• Słońska Z., Misiuna M., oprac., 1993: Promocja zdrowia. Słownik podstawowych terminów. Warszawa.
• Sokołowska M., 1986: Socjologia medycyny. Warszawa.
• Strelau J., 2008: Osobowość a wypalenie zawodowe. W: Zdrowie i choroba. Problemy teorii, diagnozy i praktyki. Red. J.M. Brzeziński, L. Cierpiałkowska. Gdańsk, s. 274-294.
• Ścigała E., 1993: Poznawcze uwarunkowania choroby wieńcowej i zawału serca. Poznań.
• Trzebińska E., 2008: Psychologia pozytywna. Warszawa.
• Wrześniewski K., 1990: Badanie Wzoru Zachowania A przy użyciu polskiego kwestionariusza. "Przegląd Lekarski", nr 7, s. 538-542.
• Wrześniewski K., 1993: Styl życia a zdrowie: Wzór Zachowania A. Warszawa.
• Wrześniewski K., 2000: Psychologiczne uwarunkowania powstawania i rozwoju chorób psychosomatycznych. W: Psychologia. Red. J. Strelau. T. 3. Gdańsk, s. 493-531.
• Wrześniewski K., 2006: Wybrane zagadnienia teoretyczne i metodologiczne pojęcia jakości życia. W: Psychologia zdrowia: teoria, metodologia, empiria. Red. T. Pasikowski, H. Sęk. Poznań.
• Zautra A.J. et al., 2005: Dynamic approaches to emotion and stress in everyday life: Bolger and Zuckerman reloaded with postive as well as negative affects. "Journal of Personality", vol. 73, s. 1511-1538.
• Zawadzki B. et al., 1998: Inwentarz Osobowości NEO-FFI Costy i McCrae. Warszawa.