Własność komunalna i samorząd terytorialny w Polsce - doświadczenia historyczne i perspektywy rozwoju

• Autorzy: Krzysztof Żuk

Warianty tytułu

The Communal Property and the Territorial Self-Government in Poland - Historical Experiences and Perspectives of Development

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Własność komunalna (jako wspólna własność całej społeczności miast i gmin zorganizowanych w formie samorządu terytorialnego), istniała do niedawna w Polsce jedynie w sferze postulatów. Wnioski dotyczące wprowadzenia tej formy własności sformułowane zostały w ramach poszukiwania rozwiązań reformujących gospodarkę i model przedstawicielstwa społecznego. Przyjęte do realizacji propozycje wyodrębnienia własności komunalnej i rozwoju współistniejącej z nią samorządności terytorialnej opierały się na przekonaniu, że ta forma własności jest niezbędnym warunkiem prawidłowego rozwoju struktur lokalnych, istotnym czynnikiem integracji jednostek i zespołów ludzkich wokół celów społecznego gospodarowania w mikroregionie, w wyniku czego mikroregion stałby się czynnym elementem rozwoju. W Polsce idee samorządności terytorialnej uzyskały prawo do prób instytucjonalizacji co znalazło wyraz w stworzeniu prawnej konstrukcji "systemu samorządu terytorialnego". Przy wszystkich bowiem modyfikacjach, jakie przeszła instytucja samorządu terytorialnego w czasie swego istnienia, słusznie podkreśla się, że stanowi ona wciąż efektywną formę sprawowania zarządu lokalnego, charakteryzująca się ekonomicznością, zarówno w skali ogólnospołecznej jak i lokalnej. Praktyka i doktryna tego okresu, w którym samorząd terytorialny był trwałym elementem porządku ustrojowego, wykazała to w pełni.(fragment tekstu)

EN

A historical analysis of the institutions of territorial self-government proves that theoretical and political concepts of self-government, including the communal property as a sine, qua non element of territorial self-government, have undergone a number of modifications, first of all depending on the changes in the views upon the functions and tasks of the state. Considering both practice and theory of territorial self-government, one can, however, distinguish two principal concepts of local authorities, which have been and still are the subject of scientific, political and legislative discussions. In the first case, so-called "state" theory of self-government is meant (to say more exactly, it is the theory of a state character of self-governing organs). It treats self-government as a decentralized organ of state administration. The other case concerns the theories of the corporative character of self-government, according to which the state is not the subject of self-governing administration and this role is taken by the local community treated by law as a self-governing territorial union, legally separated from the state. The arguments concerning this issue go as far back as the inter-war Poland, and the contemporary Polish publications present the views which to a large extent continue the discussion of that time. It can be said that the present attempt to institutionalize the idea of territorial self-government is a result of recognizing territorial self-government as an indispensable organizational form for the authorities, for the local economy and for the participation of the inhabitants of micro-regions in the administration of local problems. This, however, does not mean an end to the discussion or a final solution to the problem of the shape of local authorities. The accepted concept of a model of local authorities creates the self-government of the communities in micro-regions and bases its reality on the existence of, besides the guaranteed competences, stable economic and financial foundations, and especially on the creation of proper conditions for the accumulation and control of the communal property. It should be emphasized that without active cooperation of the organs of territorial selfgovernment in the sphere of increasing and creating new sources of income, they can not be made true economic subjects responsible for the carrying out of the local developmental policy. At the same time, the introduction of communal property should be treated as a tool enabling local self-governments to run effective economy, and not as an aim in itself. Hence, the material range of the communal property and the mode of its administration should not be made dependent on the tasks of self-government or the conditions of their realization. It follows, then, that uniform solutions are not advisable on the scale of the country.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Własność komunalna; Samorząd terytorialny

EN

Communal ownership; Local government

• Czasopismo: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H. Oeconomia
• Rocznik: 1990
• Tom: 24
• Strony: 175--188

Twórcy

autor

Krzysztof Żuk

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• M. Kulesza: Miasto (gmina) jako podmiot władzy. [W:] Model władzy lokalnej w systemie reformy gospodarczej. Praca pod red. M. Kuleszy. T. 2, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1983
• Z. Dziembowski: Rady narodowe - działalność gospodarcza. Warszawa 1985
• Problem własności komunalnej. Część I. Synteza Studium. Praca pod red. B. Ledworowskiego. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa 1988
• Obliczenie własne na podstawie danych przedstawionych w: A. W. Zawadzki: Finanse samorządów terytorialnych w latach 1918-1939. Tabl. 49, Warszawa 1971
• R. Ciałkowski: System prawnofinansowy samorządu terytorialnego w Polsce w latach 1918-1939. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria I, z. 52, Łódź 1967
• A. Burda: Konstytucja marcowa. Lublin 1983
• C. Ura: Samorząd terytorialny w Polsce Ludowej 1944-1950. Zagadnienia ustrojowe. Warszawa 1972
• T. Skrzypczak: Władza i polityka lokalna w państwie współczesnym. Uniwersytet Jagielloński, Instytut Nauk Politycznych, Kraków 1986
• J. Byczewski: Wybrane zagadnienia z historii samorządu terytorialnego w Polsce. [W:] Miasto i jego władze. Studia nad ekonomiczną teorią miast. Praca pod red. J. Regulskiego Wrocław 1984
• A. W. Zawadzki: Budżety rad narodowych w latach 1944-1980, "Finanse" 1969
• T. Dąbowska-Romanowska: Prawnofinansowe formy oddziaływania samorządu terytorialnego na gospodarkę przedsiębiorstw samorządowych w latach 1944-1950. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria I, Łódź 1969, z. 62
• C. Kosikowski: Rady narodowe i gospodarka terenowa w świetle doświadczeń z lat 1984-1986 (problemy prawne), Problemy Rad Narodowych. "Studia i Materiały" 1987, 69
• A. Jaroszyński: Struktura i funkcjonowanie organów w systemie rad narodowych. Warszawa 1984
• W. Dawidowicz: Jeszcze jedna reforma rad narodowych czy przywrócenie samorządu terytorialnego. "Państwo i Prawo" 1982
• A. Piekara: Społeczność lokalna i samorząd, Warszawa 1986