Finanse sądów gminnych w Królestwie Polskim w latach 1876-1915

• Autorzy: Arkadiusz Bereza

Warianty tytułu

Communal Courts Finances in the Polish Kingdom in the Years 1876-1915

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Po klęsce powstania styczniowego rozpoczęto w polityce wewnętrznej Rosji działania unifikacyjne wobec kolejnych sfer życia publicznego Królestwa Polskiego. Nie ominęło to również sądownictwa, które jednak potrafiło utrzymać swoją odrębność aż do 1876 roku. Był to skutek sporów i dyskusji nad kształtem reformy, tj. zakresem zmian rosyjskich ustaw sądowych z 1864 roku przed ich zastosowaniem w Królestwie Polskim, jak i walki politycznej na wysokich szczeblach administracji rosyjskiej. Ostateczny wynik długich prac przygotowawczo- legislacyjnych stanowiły akty prawne reformujące ustrój sądownictwa w Królestwie Polskim, zatwierdzone przez cesarza Aleksandra II w dniu 19 II/3 III 1875 roku i ogłoszone ukazem Senatu Rządzącego z 6/18 III 1875 roku. W ślad za tym wydano kolejne akty prawne przygotowujące wprowadzenie reformy sądowej w życie w Królestwie Polskim z dniem 1/13 VII 1876 roku. (fragment tekstu)

EN

Communal courts initiated in the Polish Kingdom in 1876 were in the system of courts of common law the institution of peace administration of justice. The principle of the choice of the communal court staff as well as financing through collection of money by the tenants of the court district, gave them the attributes of a self-governing organ. Costs per person and chancellery costs were very low in the beginning. Russian authorities tried thereby to enlist cooperation of the local population for the new communal courts, since it is this population that incurred the costs of the courts' maintenance. Unfortunately, it had a negative effect also on their functioning. The problems related to the obtainment of financial means from local population causing serious disturbances in courts' activity, inclined the tsarism to reform the mechanism of financing communal courts. Since 1888, the direct collection made by commune inhabitants for the maintenance of the communal court was replaced by budgeting from the State Treasury. Taking advantage of specialized tax office, a number of fees were extracted (including court fees introduced in peace courts in 1882), which allowed to finance new, slightly higher since 1888 costs of the maintenance of communal courts. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Sądownictwo; Finanse; Historia prawa; Reforma sądownictwa

EN

Judicature; Finance; Legal history; Judicial reform

• Czasopismo: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius
• Rocznik: 2003/2004
• Tom: 50/51
• Strony: 7--30

Twórcy

autor

Arkadiusz Bereza

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• A. Bereza : Das Modell der Friedensgerichtsbarkeit im Königreich Polen im Hintergrund des Russischen Reiches in den Jahren 1876-1915, [w:] Sachsen im Spiegel des Rechts, Ius Commune Propriumque, Böhlau-Verlag Köln-Weimar-Wien 2001,
• A. Bereza: Obsada kadrowa sądów gminnych w Królestwie Polskim w latach 1875-1915. Zasady prawne i praktyka, [w:] Dzieje wymiaru sprawiedliwości, pod red. T. Maciejewskiego, Koszalin 1999,
• A. Bereza: Sędzia gminny w Królestwie Polskim w latach 1876-1915 jako urzędnik służby obywatelskiej, [w:] Administracja, zarządzanie i handel zagraniczny w warunkach integracji, Materiały Konferencyjne - Administracja, Krakowska Szkoła Wy sza im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków 2002
• A. Korobowicz: Przebieg prac legislacyjnych nad projektami reformy sądownictwa w Królestwie Polskim po 1863 r., "Czasopismo Prawno-Historyczne" 1977 (dalej: CPH), t. XXIX, z. 2,
• A. Korobowicz: Reforma ustroju sądownictwa w Królestwie Polskim po 1863 r. Przygotowanie i treść, Lublin 1976;
• A. Korobowicz: Sądownictwo Królestwa Polskiego 1876-1915, Lublin 1995,
• A. Korobowicz: Wpływ czynników pozaprawnych na kształt reformy sądowej w Królestwie Polskim z lat 1875-1876, CPH 1987, t. XXXIX, z. 2,
• A. Okolski: Instytucje samorządu gminnego wiejskiego, "Gazeta Sądowa Warszawska" (dalej: GSW) 1880,
• A. Piskorski: O opłatach wpisowych w instytucjach pokojowych okręgu sądowego Warszawskiego, GSW z 1883 r., nr 1,
• A. Rembowski: O samorządzie wiejskim w Królestwie Polskim. Gospodarstwo publiczne gminy (podatki - powinności - majątek - budżet gminy), [w:] Pisma, cz. III, t. I, Kraków-Warszawa 1901,
• B. Prus: Kroniki, t. II, Warszawa 1953,
• E. Kaczyńska: Ludzie ukarani. Więzienia i system kar w Królestwie Polskim 1815-1914, Warszawa 1989
• E. Rappaport: O tak zwanym "funduszu z kar" i jego źródłach, GSW z 1911 r., nr 7,
• G. Godlewski: Ze stosunków gminnych w powiecie miechowskim, "Ateneum" 1898, t. II,
• H. Groniowski, Walka Milutina z Bergiem (spór o reorganizację Królestwa Polskiego po roku 1863), "Kwartalnik Historyczny" 1962, R. LXIX, z. 4.
• J. Kukulski: Sądy gminne w Królestwie Polskim. Studium społeczno-historyczne, Kielce 1995,
• L. Górski: Znaczenie i obowiązki większej własności ziemskiej w Królestwie Polskim, "Niwa" 1885, t. XXVII,
• M. Turowicz, Najnowsze zmiany co do uposażenia sądów gminnych i opłat w tym celu ustanowionych, GSW z 1888 r., nr 46
• W. Miklaszewski: Kilka słów o sądach gminnych, Wykład publiczny wygłoszony w Warszawie 11 III 1879 roku..., Warszawa 1879
• W. Nowakowski, Nowe prawa dotyczące ustawy postępowania cywilnego, GSW z 1883 r., nr 11,
• W. Nowakowski, Po latach dwudziestu, GSW z 1893 r., Numer Jubileuszowy z 5 IV 1893 r.,
• W. Witkowski : Komisja Rządowa Sprawiedliwości w Królestwie Polskim 1815-1876, Lublin 1986,
• Z. Mirosławski: Wybory do sądów gminnych, "Niwa" 1876, t. IX,