Oligarchia w Polsce - dlaczego jej nie ma?

• Autorzy: Maciej Bałtowski , Stefan Sękowski

Warianty tytułu

Why There Is No Oligarchy in Poland?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Pośród dwudziestu kilku państw postsocjalistycznych Polska jest jednym z nielicznych, a na pewno jedynym dużym i znaczącym, w którym po ponad trzydziestu latach transformacji nie istnieje oligarchia. Niniejsze opracowanie jest próbą wyjaśnienia tej szczególnej cechy ustrojowych i gospodarczych przemian nad Wisłą. Artykuł składa się z trzech części. Pierwsza prezentuje teoretyczno- -metodologiczne ramy dalszej analizy: definicje i klasyfikacje oligarchii oraz systemów oligarchicznych we współczesnym świecie, a także krótki przegląd literatury przedmiotu i stanu wiedzy. W części drugiej wyjaśniamy, dlaczego w Polsce nie ma systemu oligarchicznego, wiążąc ten fakt ze szczególnymi elementami socjalistycznego dziedzictwa oraz modelem, jaki rodzima transformacja gospodarcza i prywatyzacja przyjęły w pierwszych latach przemian ustrojowych. W części trzeciej przedstawiamy dwa paradoksy związane z kwestią oligarchizacji gospodarki postsocjalistycznej oraz - pośrednio - z oceną polskiej ścieżki transformacji gospodarczej i ustrojowej. Ukazujemy, że oligarchia oraz relatywnie duży sektor przedsiębiorstw państwowych (dalej: pp) determinują dwa różne modele pogoni za rentą. (fragment tekstu)

EN

The aim of this study is to explain the special feature of the contemporary Polish economy which is the lack of oligarchy after 30 years of the post-communist transformation. The article consists of three parts. The first covers the theoretical and methodological framework for further analysis. We present the definitions and classifications of oligarchy and oligarchic systems in the modern world and provide a brief overview of the literature on the subject and the state of knowledge. In the second part, we explain the lack of an oligarchic system in Poland, linking this fact with specific elements of the socialist heritage and with the model of economic transformation and privatisation adopted in this country during the first years of the systemic reforms. In the third part, we present two paradoxes that are related to the oligarchisation of post-communist economies and, indirectly, to the assessment of the Polish path of economic and political transformation. We show that oligarchy and the relatively large sector of state-owned enterprises determine two diff erent models of rent-seeking. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kapitalizm oligarchiczny; Teoria pogoni za rentą; Przedsiębiorstwo państwowe; Społeczeństwo postsocjalistyczne; Przekształcenia systemowe w gospodarce

EN

Oligarchic capitalism; Rent-seeking theory; State enterprises; Post-communist society; Systemic transformations in the economy

• Czasopismo: Sprawy Międzynarodowe
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 4
• Strony: 19--38

Twórcy

autor

Maciej Bałtowski

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

autor

Stefan Sękowski

• Szkoła Doktorska Nauk Społecznych Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

Bibliografia

• Appel H., Voucher privatisation in Russia: Structural conseąuences and mass response in the second period of reform, "Europe-Asia Studies" 1997, vol. 49, No. 8.
• AslundA., Comparative oligarchy: Russia, Ukraine and the United States, "CASE Network Studies and Analyses" 2005, No. 296.
• Bałtowski M., Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
• Bałtowski M., Kozarzewski P., Zmiana własnościowa polskiej gospodarki 1989-2013, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2014.
• Bałtowski M., Kwiatkowski G., Przedsiębiorstwa państwowe we współczesnej gospodarce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.
• Braguinsky S., Postcommunist oligarchs in Russia: Quantitative analysis. "The Journal of Law and Economics" 2009, vol. 52, No. 2.
• Cengić D., Privatisation and management buy-out: The example of Croatia, "Communist Economies and Economic Transformation" 1996, vol. 8, No. 4.
• Clarke S., Trade unions, industrial relations and politics in Russia, "Journal of Communist Studies and Transition Politics" 1993, vol. 9, No. 4.
• Fidrmuc J., Gundacker L., Income ineąuality and oligarchs in Russian regions: A note, "European Journal of Political Economy" 2017, vol. 50.
• Freund C., Rich people, poor countries. The rise of emerging-market tycoons and their mega firms, Peterson Institute for International Economics, Washington, D. C. 2016.
• Guriev S., Rachinsky A., The role of oligarchs in Russian capitalism, "Journal of Economic Perspectives" 2005, vol. 19, No. 1.
• Hanley S., Vachudova M. A., Understanding the illiberal turn: Democratic bachliding in the Czech Republic, "East European Politics" 2018, vol. 34, No. 3.
• Hanousek J., Koćenda E., The impact of Czech mass privatisation on corporate governance, "Journal of Economic Studies" 2003, vol. 30, No. 3-4.
• Kieżun W., Patologia transformacji, Poltext, Warszawa 2012.
• Kołodko G.W., Od szoku do terapii, Poltext, Warszawa 1999.
• Kowalik T., Polska transformacja, Wydawnictwo "Muza", Warszawa 2010.
• Markus S., Charnysh V., The flexible few: Oligarchs and wealth defense in developing democracies, "Comparative Political Studies" 2017, vol. 50, No. 12.
• Matuszak S., Demokracja oligarchiczna. Wpływ grup biznesowych na ukraińską politykę, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa 2012 (Prace osw, 42).
• Mihalyi P., Szelenyi I., Rent-seekers, profits, wages and ineąuality. The top 20%, Palgrave Pivot, Cham 2019.
• Mitchell M. D., Rent seeking at 52: An introduction to a special issue of public choice, "Public Choice" 2019, vol. 181, No. 1-2.
• Nierealny scenariusz. Z Januszem Lewandowskim, ministrem prywatyzacji w rządach Jana Bieleckiego i Hanny Suchockiej, rozmawia Rafał Kasprów, "Życie", 26-27 vii 1997.
• Popov K., Todorova E. N., Privatisation and oligarchy in post-communist Bulgaria, [w:] Privatisation in Central and Eastern Europe, ed. D. S. Iatridis, J. G. Hopps, Greenwood Publishing Group, 1998.
• Porozumienie Centrum - Zjednoczenie Polskie. Program wyborczy, [w:] Wybory 1993.
• Partie i ich programy, red. I. Słodkowska, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2001.
• Privatisation in Central and Eastern Europe, ed. D. S. Iatridis, J. G. Hopps, Greenwood Publishing Group, 1998.
• Rapacki R., Gardawski J., Czerniak A., Horbaczewska B., Karbowski A., Maszczyk P., PróchniakM., Wyłaniające się odmiany kapitalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej: przegląd badań, "Ekonomista" 2018, nr 5.
• Sałach K., Brzeziński M., Political connections and the super-rich in Poland, University of Warsaw Faculty of Economic Sciences, Warsaw 2020 (Working Papers, 17/2020 (323)).
• Sopoćko A., Polski rynek bez monopoli i oligarchów. Jak to się stało, [w:] Strategia dla Polski. Ćwierć wieku później, red. G. W. Kołodko, J. Tomkiewicz, Wydawnictwo Naukowe PwN, Warszawa 2019.
• Stark D., Vedres B., Political holes in the economy: The business network of partisan firms in Hungary, "American Sociological Review" 2012, vol. 77, No. 5.
• [Sto] 100 nejbohatśich Cechu, "Forbes" [online, dostęp: 12 XII 2020]: <https://miliar-dari.forbes.cz/>.
• Strategia dla Polski. Ćwierć wieku później, red. G. W. Kołodko, J. Tomkiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.
• Trzeciakowski R., Wciąż za dużo państwa w polskiej gospodarce, Forum Obywatelskiego Rozwoju, 9 VI 2016 (Analiza FOR, 8/2016).
• Ustawa z dnia 21 czerwca 1990 r. o zwrocie korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych, Dz.U. 1990, nr 44, poz. 255.
• W Polsce nie ma oligarchów, "Gazeta Wyborcza", 4 I 2016.
• Winters J. A., Oligarchy, Cambridge University Press, Cambridge 2011.
• Winters J.A., Page B.I., Oligarchy in the United States?, "Perspectives on Politics" 2009, vol. 7, No. 4.

Identyfikatory

DOI

10.35757/sm.2020.73.4.01