Life Quality and Standard of Cracow Suburbs Inhabitants

• Autorzy: Joanna Więcław-Michniewska

Warianty tytułu

Jakość i poziom życia mieszkańców krakowskich osiedli suburbialnych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In her paper the author discusses problems concerning life quality and standard of the urban population, on an example of Cracow suburbs. Valuation of those - in selected suburbs - was made by an analysis of the measurable objective indices defining an economic status of the discussed population. Aspects concerning the subjective valuation of the life quality, describing the social structure, were also used. A combination of both the objective (material) indices and the subjective (reflecting the feelings of interviewed people) let to obtain full image of the researched social groups and to define a degree of satisfaction of their material and spiritual needs. (original abstract)

Kraje wysoko rozwinięte znacznie wcześniej osiągnęły wyższe fazy urbanizacji, w tym suburbanizacji, głównie dzięki wysokiemu stopniowi ich rozwoju gospodarczego. Wielkie aglomeracje, a nawet i mniejsze ośrodki w Europie Zachodniej, Japonii i Australii, a zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, otoczone są rozległymi suburbiami. W Europie Środkowo-Wschodniej dopiero od początku lat 90. zaistniał bardzo intensywny rozwój budownictwa jednorodzinnego, reprezentowanego zarówno przez stosunkowo niewielkie domy szeregowe jak i okazałe wille. W powojennym Krakowie osiedla zabudowy jednorodzinnej o cechach suburbialnych powstawały już w latach 50., jednak obserwowany wzrost liczby mieszkańców w obrębie całego regionu miejskiego wynikał głównie z napływu ludności do licznie powstających wtedy zespołów zabudowy blokowej, wobec ograniczeń narzucanych budownictwu jednorodzinnemu. Rozwój takiej zabudowy zaznaczył się wyraźnie po 1989 r., kiedy przestały obowiązywać restrykcje typowe dla gospodarki centralnie sterowanej, a zarazem nastąpiła wyraźna tendencja do różnicowania się społeczeństwa Polski pod względem zamożności i pozycji społeczno-zawodowej. Artykuł prezentuje zagadnienia dotyczące jakości i poziomu życia ludności miejskiej na przykładzie mieszkańców krakowskich osiedli suburbialnych. Ocena jakości i poziomu życia mieszkańców wybranych osiedli dokonana została poprzez analizę wymiernych mierników obiektywnych określających status ekonomiczny badanej społeczności. Miernikiem wyznaczającym stopień zamożności gospodarstw domowych jest częstość występowania wybranych dóbr materialnych, wyposażenia domów w rozmaite urządzenia infrastruktury technicznej oraz fakt posiadania ogródka działkowego czy działki letniskowej z domem całorocznym lub sezonowym. Przeprowadzone analizy częstości występowania 24 różnych dóbr materialnych, w tym częściowo o charakterze luksusowym (samochód osobowy, magnetowid, zmywarka do naczyń, odkurzacz Rainbow, pralka automatyczna, komputer, sprzęt gimnastyczny typu atlas) pozwalają na stwierdzenie wysokiego stopnia zamożności badanych gospodarstw domowych, jakkolwiek obserwowane są różnice między poszczególnymi grupami osiedlami. Najlepiej wyposażone są osiedla najnowsze, z lat 90., najgorzej osiedla z lat 70., jednak i tak ogółem strefa suburbiów wyróżnia się bardzo wysokim pod tym względem poziomem życia w porównaniu z pozostałymi strefami regionu miejskiego Krakowa, gdzie przeciętny poziom życia notowany jest w centrum, wyższy w strefie bloków, wyraźnie wzrasta w suburbiach, a obniża się w strefie podmiejskiej. Zróżnicowanie w zakresie wyposażenia w dobra materialne nie odpowiada jednak w pełni ocenie sytuacji materialnej dokonanej przez samych respondentów. Ocena ta, choć jest najwyższa w suburbiach spośród wszystkich stref, to niższy subiektywny stopień zadowolenia z zamożności w stosunku do wysokiego obiektywnie standardu życia wskazuje na wyższe aspiracje mieszkańców suburbiów w tym zakresie. Jakość życia w badanych osiedlach suburbialnych określono m.in. poprzez ocenę miejsc zamieszkania, dokonaną przez ich mieszkańców, w zakresie kilkunastu rodzajów działalności zaspokajających podstawowe potrzeby człowieka. Poszczególne potrzeby zaspokajane są w różnym zakresie, jednak generalnie w odpowiedzi na wprost sformułowane pytanie o stopień zadowolenia z faktu zamieszkiwania w danym miejscu ponad 70% respondentów wybrało odpowiedź: "zdecydowanie tak". Wysoki stopień oceny swojego otoczenia potwierdza też niski odsetek osób (12,2%) wyrażających chęć zmiany miejsca zamieszkania. Uwzględnione zostały również aspekty subiektywnej oceny jakości życia, częściowo charakteryzujących też strukturę społeczną tej społeczności. W artykule prezentowane są oceny kilku zasadniczych dziedzin: środowiska mieszkaniowego, życia osobistego oraz pozycji społeczno - ekonomicznej. W odniesieniu do środowiska mieszkaniowego zdecydowana większość respondentów ze wszystkich badanych osiedli wyraziła duży stopień satysfakcji: ogółem ponad 90% ankietowanych osób było zadowolonych i raczej zadowolonych. W przypadku oceny życia osobistego liczba zadowolonych z niego respondentów waha się w granicach 75-82%, a niezadowolonych i raczej niezadowolonych jest zaledwie 0-2,2%. Stopień zadowolenia ze swojej pozycji społeczno-ekonomicznej, na którą składają się wykształcenie, praca zawodowa, sytuacja materialna i status społeczny jest dość wysoki. Większość - 70-87% ankietowanych ogółem ma wysokie poczucie własnej wartości, bowiem wyraża zadowolenie, a około połowy respondentów jest ze swojej pozycji społeczno-ekonomicznej zadowolona, przy czym około 10% respondentów trudno było to ocenić. Połączenie analizy mierników obiektywnych (materialnych) i subiektywnych (określających odczucia badanych osób) pozwala na uzyskanie pełniejszego obrazu badanych grup społecznych i określenie stopnia zaspokojenia ich potrzeb materialnych i duchowych. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Quality of life; Standard of living; People's living conditions; Suburban areas; Urban population; Life quality assessment

PL

Jakość życia; Standard życia; Warunki życia ludności; Strefy podmiejskie; Ludność miejska; Ocena jakości życia

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2004
• Numer: z. 114 Effectiveness - Geographical Space - Quality of Life
• Strony: 117--130

Twórcy

autor

Joanna Więcław-Michniewska

• Jagiellonian University, Poland

Bibliografia

• Beskid L., 1999, Wygrani/przegrani w procesie transformacji, [w:] L. Beskid (red.), Zmiany w życiu Polaków w gospodarce rynkowej, IFiS PAN, Warszawa, 15-27.
• Brun J., Fagnani J., 1994, Lifestyles and Location Choises - Trade-offs and Compromises: A Case-study of Middle-class Couples Living in the Ile-de-France Region, Urban Studies, 31, 6, 921-934.
• Bywalec Cz., 1986, Wzrost gospodarczy a przemiany poziomu życia społeczeństwa polskiego w latach 1945-1980, Zesz. Nauk. seria specjalna: Monogr., 70, Akad. Ekon. w Krakowie, Kraków, 1-264.
• Cendrowska R., 1998, Warunki życia ludności w strefie podmiejskiej Warszawy, Ofic. Wyd. PW, Warszawa, 1-97.
• Coates B.E., Johnston R.J., Knox P.L., 1977, Geography and Inequality, Oxford University Press, Oxford.
• Frysztacki К., 1997, Miasta metropolitarne i ich przedmieścia, Universitas, Kraków, 1-228.
• Gawlikowska-Hueckel K., Umiński S., 1999, Jakość życia w miastach - powiatach grodzkich, Polska Regionów, 3, IBnGR, Gdańsk, 1-53.
• Harth A., Herlyn U., Scheller G., 1998, Segregation in Eastern German cities: Gentrification, Downgrading of Large Estates, and Suburbanization, Neth. Journal of Housing and the Built Environment, 13, 4, Delf Univ. Press, 421-437.
• Kaczmarek S., 1996, Struktura przestrzenna warunków zamieszkania w Łodzi, Szlakami Nauki, 23, Łódzkie Tow. Nauk., Łódź, 1-85.
• Kok H., Kovâcs Z., 1999, The Process of Suburbanization in the Agglomeration of Budapest, Neth. Journal of Housing and the Built Environment, 14, 2, Delf Univ. Press, 119-114.
• Marczyńska-Witczak E., Michalski W., 1996, Przestrzenne i czasowe zróżnicowanie warunków życia ludności w Polsce, Centralny Urząd Planowania, Biuro Planowania Regionalnego w Łodzi, PTG Oddział w Łodzi, Łódź, 73.
• Morrison P.S., Scott McMurray, 1999, The Inner-city Apartment versus the Suburb: Housing Sub-markets in a New Zeland City, Urban Studies, Vol. 36, No.2, 377-397.
• Paszkowski M., 1989, 0 strukturze potrzeb społecznych. Próba systematyzacji, Folia Geogr., Series Geogr.-Oecon., XXII, PAN Oddział w Krakowie, Kraków, 139-143.
• Słaby T., 1994, Systemy wskaźników społecznych w polskich warunkach transformacji rynkowej, Monogr. i Oprać., 392, Ofic. Wyd. SGH, Warszawa, 1-263.
• Śmiłowska T., 1995, Zróżnicowanie poziomu i jakości życia ludności w przekroju terytorialnym, Stud, i prace z Prac Zakł. Badań Stat.-Ekon., 229, ZBSE GUS, Warszawa, 1-63.
• Więcław J., 1999, Nowa faza procesu urbanizacji w strefie podmiejskiej Krakowa, [w:] J. Kaczmarek (red.), Przestrzeń miejska. Jej organizacja i przemiany, Uniw. Łódzki, Łódzkie Tow. Nauk, Łódź, 51-57.
• Zborowski A., 1996, Funkcjonowanie regionu miejskiego Krakowa (wymiar przestrzenno-społeczny), [w:] G. Prawelska-Skrzypek (red.), Małopolska regionalna wspólnota interesów, WSB National -Louis Univ., CIPĘ, Nowy Sącz, 117-136.
• Zborowski A., Przemiany struktury społeczno - przestrzennej regionu miejskiego w okresie realnego socjalizmu i transformacji ustrojowej, na przykładzie Krakowa, (working paper).