Le climat et les resources climatiques des Carpates

• Autorzy: Anita Bokwa

Warianty tytułu

The Climate and Climatic Resources in the Carpathian Mts.

• Języki publikacji: FR

Abstrakty

EN

The paper presents the main climatic features of the Carpathian Mts., one of the climatic barriers of Europe. The characteristic presented, however, is based on a rather limited material from the stations within and at the foot the Carpathian Mts. since no organised international climate research programme (like ALPEX for the Alps) has ever been instituted for the whole area of the Carpathian Mts. Tables 2-7 present mean monthly values of the selected climatic components during 1961-1990. Many climatic peculiarities are being observed due to the influence of the ground relief and elevation. Large valleys develop local circulation, while the foehn winds occur in the Tatra Mts. and in the Poprad river and the Tabor river valleys. An inverted temperature and humidity zone featuring increased cloudiness is located the Polish Western Carpathian Mts., at 1,100-1,500 m a.s.l. Consequently, the local values of sunshine duration are the lowest (Orliczowa 1969, Olecki 1989). Hess (1965) elaborated a vertical climatic zoning in Polish Western Carpathian Mts., based on mean annual temperature. Precipitation is one of the most varied of climatic components. Deep within the mountain range and in their eastern part, the valleys and basins tend to remain in a "precipitation shadow" (e.g. Vrfu Omu has much less precipitation than Kasprowy Wierch even though it is much higher). The most potentially dangerous meteorological phenomenon is abundant, flood-triggering precipitation. In the Carpathian Mts., the most disastrous flood was recorded in 1934, while the highest daily precipitation value, 300 mm, was recorded at Hala Gąsienicowa on 30 April, 1973 (Cebulak 1998). Climatic resources for agriculture, transportation, tourism and energy production are highly varied, but rather limited on the whole. The contemporary climatic changes can be observed in the Carpathian foothills, where the mean annual air temperature increased by 1°C in the period 1881-1990 (Obrębska-Starklowa et al. 1994). (original abstract)

Słowa kluczowe

EN

Climate; Meteorological conditions; Climate change

PL

Klimat; Warunki meteorologiczne; Zmiany klimatyczne

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2004
• Numer: z. 113 Les transformations du milieu montagnard-Carpates, Massif central et autres montagnes d'Europe
• Strony: 85--96

Twórcy

autor

Anita Bokwa

• Jagiellonian University in Krakow, Poland

Bibliografia

• Bednarz Z., 1984, The comparison of dendroclimatological reconstructions of summer temperatures from the Alps and Tatra Mts. from 1741-1965, Dendrochronologia, 2, Archeonatura, Ed. Verona.
• Brzeźniak E., 2002, Anomalne temperatury powietrza w Beskidzie Sądeckim w drugiej połowie XX wieku, [dans:] Z. Górka, A. Jelonek (dir.), Geograficzne uwarunkowania rozwoju Małopolski, IGiGP UJ, Kraków, 123-129.
• Cebulak E., 1998, Przegląd opadów ekstremalnych, które wywołały powodzie w XX wieku w dorzeczu górnej Wisły, Mat. Konf. Nauk. Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997, 7-9 maja 1998, Kraków, PAN.
• Guzik С., 1995, Rolnicze użytkowanie ziemi, [dans:] J. Warszyńska (dir.) Karpaty Polskie, UJ, Kraków, 239-252.
• Hess M., 1965, Piętra klimatyczne w polskich Karpatach Zachodnich, Zesz. Nauk. UJ, Pr. Geogr., 11.
• Hess M., Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B., 1979, O zróżnicowaniu stosunków termicznych w dorzeczu górnej Wisły, Fol. Geogr., ser. Geogr.-Phys., XII, 67-82.
• Hess M., Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B., Leśniak B., Grzyborowska A., 1982, Częstość występowania kompleksów pogodowych, stwarzających zagrożenia dla ruchu pojazdów na trasie z Krakowa do Zakopanego (z przedłużeniem do Łysej Polany), Zakład Klimatologii IG UJ, Kraków (pas publié).
• Hess M., Olecki Z., 1984, Zróżnicowanie całkowitego promieniowania słonecznego na obszarze Karpat, Zesz. Nauk. UJ, Prace Geogr., 58, 49-63.
• Klimat Tatr, 1974, M. Копеек (dir.), Veda, Vydavatelstvo Slovenskej Akademie Vied.
• Leśniak В., 1980, Pokrywa śnieżna w dorzeczu górnej Wisły, Zesz. Nauk. UJ, Prace Geogr., 51, 75-122.
• Lewińska J., 1958, Wiatry ryterskie i rymanowskie, Prz. Geof., 1, 17-26.
• Łykowski B., 1999, Promieniowanie słoneczne i wiatr jako ekologicznie czyste i niewyczerpalne źródła energii, [dans:] В. Łykowski (dir.), Podstawy klimatologii stosowanej, Wyd. SGGW, Warszawa, 81-89.
• Martyn D., 1977, Wiatry miejscowe i regionalne - nazewnictwo i charakterystyka, Prace i Studia IG UW, 22, Klimatologia 9, 225-326.
• Martyn D., 1987, Klimaty kuli ziemskiej, PWN, Warszawa.
• Niedźwiedź T., 1981, Sytuacje synoptyczne i ich wpływ na zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu w dorzeczu górnej Wisły, Rozpr. Habil. UJ, 58, Kraków.
• Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B., 1987, Stan i wyniki badań z zakresu klimatologii w ośrodku krakowskim, Fol. Geogr., ser. Geogr.-Phys., XIX, 35-63.
• Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B., 1991, Klimat, [dans:] I. Dynowska, M. Maciejewski (dir.), Dorzecze górnej Wisły, cz. I, PWN, Warszawa-Kraków, 68-84.
• Obrębska-Starklowa B., 1977, Typologia i regionalizacja fenologiczno-klimatyczna na przykładzie dorzecza górnej Wisły, Rozpr. Habil. UJ, 11, Kraków.
• Obrębska-Starklowa B., Bąbka M., 1992, Cechy bioklimatu Karpat polskich (w świetle typów pogód dla potrzeb rekreacji), Zesz. Nauk. UJ, Prace Geogr., 90, 113-145.
• Obrębska-Starklowa B., Bednarz Z., Niedźwiedź T., Trepińska J., 1994, Klimat Karpat w okresie globalnego ocieplenia i prognozowane zmiany gospodarcze, Probl. Zagosp. Ziem Górsk., 37, 13-38.
• Obrębska-Starklowa B., Hess M., Olecki Z., Trepińska J., Kowanetz L., 1995, Klimat, [dans:] J. Warszyńska (dir.), Karpaty Polskie, UJ, Kraków, 31-47.
• Okołowicz W., 1977, The Climate of Poland, Czechoslovakia and Hungary, [dans:] C.C. Wallen (dir.), World Survey of Climatology, 6: Climates of Central and Southern Europe, Elsevier Scientific Publishing Company, Amsterdam-Oxford-New York.
• Olecki Z., 1989, Bilans promieniowania słonecznego w dorzeczu górnej Wisły, Rozpr. Habil. UJ, 157, Kraków.
• Orliczowa J, 1969, Zachmurzenie i usłonecznienie regionu tatrzańskiego, Dok. Geogr., 6.
• Orliczowa J., Peterka V., 1974, Oblacnost a slonecny svit, [dans:], M. Копеек (dir.), Klimat Tatr, Vydav. Slov. Akad. Vied., Bratislava.
• Starkei L, 1972a, Karpaty Zewnętrzne, [dans:] M. Klimaszewski (dir.), Geomorfologia Polski, 1, PWN, Warszawa.
• Starkei L., 1972b, Kotlina Sandomierska, [dans:] M. Klimaszewski (dir.), Geomorfologia Polski, 1, PWN, Warszawa.
• Twardosz R., 1994, Ostrość klimatu (surowość pogody) w okresie zimowym w Karpatach, Zesz. IG i PZ PAN, 24, 81-97.
• WMO, 1998, 1961-1990 Global Climate Normals (CUNO), version 1.0, NOAA, Asheville, USA (CD-ROM).
• Wypych S., 2000, Warunki pogodowe na trasie Kraków-Wadowice-Cieszyn w sezonie jesienno -zimowym, Zakład Klimatologii IG UJ, Kraków (pas publié).