Negatywne stereotypy etniczne na przykładzie legendy o Łotyszce co nie chciała Polaka

• Autorzy: Jarosław Sozański

Warianty tytułu

Negative Ethnic Stereotypes as an Example of Legend on Latvian Woman who Reject Pole

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Źródła stereotypów etnicznych są różnorakie i trudne do precyzyjnego określenia. Może temu sprzyjać niewiedza, niechęć, zabobon, schematyzm, polityka państw. Przed wojną na Łotwie dużą popularność zdobyła literacka legenda o Róży z Turaidy, która nie chciała wyjść za polskiego szlachcica (podniesionego do stereotypu Polaka) i wybrała śmierć. Jej popularność wzrastała po 1990 r. Pojawił się grób legendarnej Róży i jej muzeum oraz konterfekty i rzeźby plenerowe. Kwestia w Polsce mało znana, podobnie jak i autor legendy Janis Rainis, której fabuła jest zaczerpnięta z XVI-wiecznego dzieła Marcina Bielskiego, bezpośrednio lub przez XIX-wieczne utwory bałtyckich Niemców. Ten stereotyp utrwalił się w kulturze Łotwy, stając się kanwą dla budowy pomników, muzeów, baletu i opery. Kazus ważny dla relacjach obu narodów. (abstrakt oryginalny)

EN

Do stigmatising national stereotype arises from ignorance? In 1927 Latvian bard Janis Rainis wrote play "Lave stronger then death", gaining soon national legend, with a quality of historic fact. Here the Polish noble provoke deapth of teenager Rose of Turaida. Rainis probably copied the plot from XVI c. story written by M. Bielski or by later poetry of Baltic Germans of XVIII/XIX c. This stereotype became important in Latvian culture and history. But phenomenon is larger & more important, especially as image of Poles. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Mniejszości narodowe; Grupy etniczne; Różnice etniczno-narodowościowe ludności; Stereotypy narodowe; Stereotypy

EN

Ethnic minority; Ethnics group; Ethno-nationalist differences in population; National stereotypes; Stereotypes

• Czasopismo: Społeczeństwo i Polityka
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 1(66)
• Strony: 67--79

Twórcy

autor

Jarosław Sozański

• Warszawska Uczelnia Medyczna im. Tadeusza Koźluka

Bibliografia

• Balodis A. (1991), Latvijas un latviesu tautas vesture, Riga.
• Bielski M. (1597 i 1605), Kronika polska, Wydawnictwo J. Bielskiego, Sanok.
• Bilewicz M. (2009), Uprzedzenia w Polsce. Raport z ogólnopolskiego sondażu, http://cbu.psychologia.pl/uploads/aktualnosci/raport_PPS_final.pdf [dostęp: 15.04.2021].
• Bonilla-Silva E. (1996), Rethinking Racism: Toward a Structural Interpretation, "American Social Review", No. 62(3).
• Brataniec K. (2016), Stereotypy a wizerunek Ukraińców w świadomości zbiorowej Polaków, "Państwo a Społeczeństwo", nr XVI/1.
• Bujnicki K. (1852), Pamiętniki księdza Jordana. Obrazek Inflant w XVII wieku, Tom I-II., Wydawnictwo J. Zawadzki, Wilno.
• Dabolińś A., Shipman S., (1993, Latvia, Puse, Riga.
• Dimiters K. (2017), Mīla stiprāka par nāvi, Opera Narodowa, Ryga.
• Dauge J. (1887), Turaidas jumprava, Kriśentale, Riga.
• Encyklopedia Gazety Wyborczej (2004-2005), Hasła opracowane przez Wydawnictwo Naukowe PWN, t. 17.
• Grinuma G. (2019), Raina biografija, Riga
• Jekabsons E. (1996), Poļi Latvijā, Latvijas ZA Filozofijas un socioloģijas institūts, Rīga.
• Hausmanis V. (2003), Rainis Jānis. Latviešu rakstniecība biogrāfijās, Rīga.
• Keninś I. (1995), Latvijas vesture, ed. 2, Zvaizgne, Riga.
• Kurlovićs G. (2000), Latvijas vēsture pamatskolai, Zvaizgne, Riga.
• Manteuffel G. (1897), Cywilizacja, literatura i sztuka dawnej kolonii zachodniej nad Bałtykiem na podstawie badań najnowszych, SWP, Kraków.
• Polacy na Łotwie (1993), KUL, Lublin.
• Pawlak S. (2001), Ochrona mniejszości narodowej w Europie, Scholar, Warszawa.
• Piwnicki G., Klein A. (2010), Mity i stereotypy w postrzeganiu mniejszości narodowych i etnicznych, "Zeszyty Gdyńskie", nr 5.
• Priest N., Slopen N., Woolford S., Philip J.T., Singer D. i in. (2018), Correction: Stereotyping across intersections of race and age: Racial stereotyping among White adults working with children, "PLOS ONE", No. 13(10).
• Rainis J. (1927), Mīla stiprāka par nāvi, Anša Gulbja, Riga.
• Rączka T. (2013), Polsko-inflandzka literatura romantyczna, praca doktorska, Uniwersytet Śląski, Katowice.
• Rubin M., Hewstone M. i in. (2004), Social identity, system justification, and social dominance: Commentary on Reicher, "Political Psychology", No. 25(6).
• Salceviča I. (1990), Adolfs Erss un Latgale, (w:) Erss A., Muižnieki, Zinātne, Rīga.
• Sozański J. (1995), Impresje o łotewskim teatrze, "Dialog", nr 4.
• Sozański J. (2004), Moje inflanty, Wydawnictwo A. Marszałek, Toruń.
• Sztompka P. (2012), Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków.
• Vavere V. (1994), Wpływy polskie w literaturze łotewskiej (od poł. XIX w. do 1940 r.), (w:) Kolbuszewski J., Kultura polska na Łotwie,
• Venclauskas L. (2017), http://l24.lt/pl/spoleczenstwo/item/16396-stereotypynarodowe- na-litwie-wciaz-bardzo-zywe [dostęp: 6.06.2020].

Identyfikatory

DOI

10.34765/sp.0121.a04