Wokół stosowania podejścia krytycznego do badania współczesnej polskiej rzeczywistości społeczno-politycznej

• Autorzy: Piotr Borowiec

Warianty tytułu

On the Application of Critical Approach to the Studies of Contemporary Socio-Political Situation in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dynamika przemian polityki zmusza badaczy do korzystania z różnych paradygmatów naukowych, podejść badawczych, technik, metod i metodologii. Niniejszy tekst jest refleksją nad zastosowaniem podejścia krytycznego oraz wykorzystania w większym zakresie podejścia i postawy krytycznej do badania rzeczywistości społeczno-politycznej. Częstsze wykorzystanie zasobów tego podejścia jest rozbudowaniem możliwości politologii o metody badawcze, refleksję i postawy mogące sprostać wielu problemom polskiej współczesności, w tym zaspokojenia oczekiwań zwolenników politologii stosowanej. W artykule ukazano przyczyny niewielkiego zastosowania tego podejścia w Polsce oraz argumenty za zmianą tego stanu. Uzasadniono także potrzebę częstszego przyjmowania postawy krytycznej wobec współczesnych zjawisk społeczno-politycznych. (abstrakt oryginalny)

EN

The dynamic character of political changes necessitates the use of various scientific paradigms, research approaches, techniques, methods and methodologies. The following paper constitutes a reflection on the application of critical approach and examines how the critical approach and attitude can be applied more broadly to study a socio-political situation. Making this approach more popular should help to expand the potential of political science with research methods, reflection and attitudes that can help address numerous problems of contemporary Polish situation and meet the expectations of the proponents of applied political science as well. The paper explores the reasons behind the reluctance in the use of this approach in Poland and presents arguments supporting the change in this state of affairs. The reasons why a critical stance towards contemporary socio-political phenomena should be employed more often are also provided. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Myślenie krytyczne; Politologia; Neoliberalizm; Kryzys społeczno-gospodarczy

EN

Critical thinking; Political science; Neoliberalism; Socio-economic crisis

• Czasopismo: Społeczeństwo i Polityka
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 4(65)
• Strony: 51--71

Twórcy

autor

Piotr Borowiec

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• von Beyme K. (2007), Współczesne teorie polityczne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Bodnar A., Szczepański W. (1980), Informacja o aktualnych problemach dydaktyki podstaw nauk politycznych i niektórych problemach środowiska politologicznego, COM Studiów Nauk Politycznych, Warszawa.
• Borowiec P. (2005), Ku normalności - metodologia zmian, (w:) Madera A.J., Ślęzak T. (red.), Nowa Konstytucja czy nowe Państwo? Wydawca Instytut Politologii AP im. KEN w Krakowie, Kraków.
• Borowiec P. (2014), Konsekwencje twierdzenia, że <to nie przedmiot konstytuuje teorię, ale teoria swój przedmiot> oraz czy badanie zjawisk politycznych może się obyć bez wstępnej teorii?, (w:) Borowiec P., Kłosowicz R., Ścigaj P. (red.), Odmiany współczesnej nauki o polityce, t. I, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Borowiec P. (2016a), Wykorzystanie przeszłości w roszczeniach władczych kandydatów, w kampanii prezydenckiej 2015 roku, (w:) Kułakowska M., Borowiec P., Ścigaj P. (red.), Oblicza kampanii wyborczych 2015, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Borowiec, P. (2016b), Definicje teraźniejszości prezentowane przez Andrzeja Dudę i Bronisława Komorowskiego w kampanii prezydenckiej 2015 roku, "e-Politikon", nr XVII.
• Borowiec P. (2019), Odmienne przyszłości? Wizje przyszłości kandydatów w wyborach prezydenckich 2015 roku, (w:) Korzeniewska-Wiszniewska M., Kastory A., Woźnica R., (red.), Europa Środkowa i Bałkany. Konteksty historyczne i politologiczne. Narody, mniejszości narodowe i religijne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Czajowski A. (2018), O udziale politologii w polityce, (w:) Bulira W. (red.), Granice teorii polityki. Świat zachodni w stanie zagrożenia, Wydawnictwo UMCS w Lublinie, Lublin.
• Czapnik S. (2014), Władza, media i pieniądze. Amerykańska ekonomia polityczna komunikowania (wybrane zagadnienia), Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
• Czapnik S. (2017), Biurokrata czy intelektualista? O dylematach polskich politolożek i politologów, "e-Politikon", nr XXII.
• Czerniak S., Michalski R. (2014), Filozofia jako samokrytyka rozumu. Meandry doktrynalnej ewolucji teorii krytycznej, Wydawnictwo Rolewski, Nowa Wieś k/Torunia.
• Czerniak S. (1990), Pomiędzy socjologią wiedzy a teologią negatywną. Filozofia Maxa Horkheimera, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Eagleton T. (2012), Koniec teorii, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
• Elliott A. (2011), Współczesna teoria społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Fairclough N., Duszak A. (2008), Wstęp. Krytyczna analiza dyskursu - nowy obszar badawczy dla lingwistyki i nauk społecznych, (w:) Fairclough N., Duszak A., (red.), Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, Universitas, Kraków.
• Filipowicz S. (2018), O dwóch typach krytyki, "Teoria Polityki", nr 2.
• Flowerdew J. (2008), Critical Discourse Analysis and Strategies of Resistance, (w:) Bhatia V.K., Flowerdew J., Jones R.H., (eds.), Advances in Discourse Studies, Routledge, London.
• Fukuyama F. (2009), Koniec historii, Znak, Kraków.
• Główczyk J. (2002), Społeczno-ekonomiczne skutki transformacji ustrojowej, Fundacja "Innowacja", Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna, Warszawa.
• Grofman B. (1997), Seven Durable Axes of Cleavage in Political Science, (w:) Monroe K.R. (ed.), Contemporary Empirical Political Theory, University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London.
• Hasło Komorowskiego: "Wybierz zgodę i bezpieczeństwo", http://fakty.interia.pl/raport-wybory-prezydenckie-2015/aktualnosci/news-haslo-komorowskiegowybierz-zgode-i-bezpieczenstwo,nId,1692905 [dostęp: 7.03.2015].
• Horkheimer M., Adorno T. (2010), Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
• Horkheimer M. (1983), Teoria tradycyjna a teoria krytyczna, "Colloquia Communia", nr 2.
• Hudzik J.P. (2018), Krytyczna teoria polityki - portret zwielokrotniony, "Teoria Polityki", nr 2.
• Hylewski M., Burdzik T. (2004), Teoria krytyczna szkoły frankfurckiej jako krytyka kultury masowej, "Kultura - Historia - Globalizacja", nr 15.
• Jakuszko H. (2002), Szkoła Frankfurcka, (w:) Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. III, KUL, Lublin.
• Jasińska-Kania A. (2006), Neomarksizm i postmarksizm, (w:) Jasińska-Kania A., Nijakowski L.M., Szacki J., Ziółkowski M., (wybór i opracowanie), Współczesne teorie socjologiczne, t. II, Zakład Wydawniczy "Nomos", Warszawa.
• Jest rząd!, (1989), "Gazeta Wyborcza", 13.09.
• Gądek J. (2015), "Solidarność" poprzez Andrzeja Dudę, ale postawi warunki, http://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/solidarnosc-poprzez-andrzeja-dudeale-postawi-warunki/dntmzb [dostęp: 28.04.2015].
• Karwat M. (2012), O karykaturze polityki, Muza, Warszawa.
• Klementewicz T., Ziółkowski J. (2018), Uśpiony potencjał poznawczy dyscypliny, "Teoria Polityki", nr 2.
• Klementewicz T. (1996), Mądry politolog po szkodzie polityka. O praktycznej funkcji nauki o polityce, "Studia Politologiczne", nr 1.
• Klementewicz T. (2018), Dylematy ideologiczne współczesnego politologa, (w:) Sulowski S., Nauki o polityce 2.0. Kontrowersje i konfrontacje, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
• Krauz-Mozer B. (1992), Metodologiczne problemy wyjaśniania w nauce o polityce, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Krauz-Mozer B. (2005), Teorie polityki, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa.
• Krauz-Mozer B. (2012), Historia - nauka pomocnicza czy metoda politologii?, (w:) Kołodziejczak M., Rosicki R., (red.), Od teorii do praktyki politycznej, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
• Krauz-Mozer B., Borowiec P., Ścigaj P. (2011a), Kim jesteś politologu? Historia i stan dyscypliny w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, tom I.
• Krauz-Mozer B., Borowiec P., Ścigaj P. (2011b), Political Science in Poland within 1989-2009. Applicants, Students and Graduates of Political Studies, ,,Athenaeum", nr 30.
• Krauz-Mozer B., Borowiec P., Ścigaj P. (2012), Kim jesteś politologu? Historia i stan dyscypliny w Polsce, t. II, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Krauz-Mozer B., Borowiec P., Ścigaj P. (2015), Perspective of Polish Political Science in the Beginning of the 21st Century, (w:) Krauz-Mozer B., Kułakowska M., Borowiec P., Ścigaj P. (red.), Political Science in Europe at the Beginning of the 21st Century, Jagiellonian University Press, Krakow.
• Leder A. (2013), Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
• Łoś-Nowak T., (red.) (2001), Politologia w Polsce. Stan badań i perspektywy rozwojowe, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Łukomski P. (2018), Funkcja krytyczna teorii polityki z perspektywy porządków dyskursu, "Teoria Polityki", nr 2.
• Łukowski W. (2018), Nauki o polityce - zależność od szlaku i syndrom spóźnionego przybysza, (w:) Sulowski S., Nauki o polityce 2.0. Kontrowersje i konfrontacje, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
• Malinowski A. (1979), Szkoła frankfurcka a marksizm, PWN, Warszawa.
• Mikołajczyk M. (2018), Niektóre pojęcia i słowa klucze teorii krytycznej, "Teoria Polityki", nr 2.
• Młyńczyk Ł. (2013), Politolog w "sporze" z metodą. Quasi-badacz a quasi-ekspert, "Athenaeum", Vol. 39.
• Oblicki M. (1989), Balcerowicz i jego krytycy, "Tygodnik Solidarność", 22-29.09.
• Olszewski E. (1997), (red.), Politologia w szkolnictwie wyższym w Polsce, Wydawnictwo UMCS w Lublinie, Lublin.
• Potulski J. (2017), Jakiej politologii potrzebujemy?, (w:) Nocoń J. (red.), Zagadnienia teorii polityki, Instytut Politologii UG, Gdańsk.
• Pyszczek G. (1995). Tematy kampanii wyborczej 1993 roku, (w:) Wesołowski W., Pańków I. (red.), Świat elity politycznej, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
• Rosicki R., Szewczak W. (2012). O przedmiocie badań politologii. Czy możliwa jest ogólna teoria polityki? "Studia Polityczne", nr 29.
• Sulowski S. (2018), Wstęp, (w:) Sulowski S., Nauki o polityce 2.0. Kontrowersje i konfrontacje, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
• Szahaj A. (2008), Teoria krytyczna szkoły frankfurckiej, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Szlachta B. (2015), Nauki o polityce (także) jako dyscyplina dziedziny nauk humanistycznych, "Politeja", nr 4.
• Sznajderski T. (2018), Maxa Horkheimera droga od krytyki społecznej do tęsknoty eschatologicznej, "Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria", r.18, nr 4.
• Ścigaj P. (2015), Czy uczymy o tym, w jaki sposób badamy? "Athenaeum", Vol. 47.
• Ścigaj P. (2016), Co z nami będzie? Studia politologiczne i na kierunkach pokrewnych w perspektywie 2020 roku, "Politeja", t. 13.
• Tokarski J. (2014), Czas zwyrodniały, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa.
• Turner J.H. (2008), Struktura teorii socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Walentowicz H. (2001), Program teorii krytycznej Maxa Horkheimera, "Nowa Krytyka", nr 12.
• Walentowicz H. (2004), Ewolucja teorii krytycznej Maxa Horkheimera, "Przegląd filozoficzno-literacki", nr 3(9).
• Walentowicz H. (2011), Max Horkheimer o relacjach między filozofią i nauką w dobie kryzysu kulturowego, "Zagadnienia Naukoznawstwa", nr 3(189).
• Wałdoch M. (2008), Teoria krytyczna jako metoda analizy politycznej, "Świat Idei i Polityki", t. 8.
• Warczok T., Zarycki T. (2016), Gra peryferyjna. Polska politologia w globalnym polu nauk społecznych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Wycisk A. (2014), Teoria krytyczna - szkoła frankfurcka, (w:) Szczepański M.S., Śliz A., (red.), Współczesne teorie społeczne. W kręgu ujęć paradygmatycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
• Zalewa P. (2008), Transformacja ustrojowa a kształt polskiego systemu ekonomicznego, Wydawnictwo UMCS w Lublinie, Lublin.
• Żukowski A. (2006), Politologia jako dyscyplina naukowa i kierunek kształcenia. Zarys problematyki, Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego, Olsztyn.

Identyfikatory

DOI

10.34765/sp.0420.a03