Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873) - dziedzictwo i pamięć w perspektywie turystyki biograficznej

• Autorzy: Izabela Wyszowska , Alina Hinc

Warianty tytułu

Pawel Edmund Strzelecki (1797-1873) - Heritage and Memory in the Perspective of Biographical Tourism

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł ma na celu przywołanie sylwetki Pawła Edmunda Strzeleckiego, Wielkopolanina, wybitnego dziewiętnastowiecznego podróżnika i odkrywcy, obecnego podczas swej podróży dookoła świata aż na sześciu kontynentach, który w dziejach nauki zapisał się w szczególności jako pionier wielopłaszczyznowych badań na terenie Australii i Tasmanii uwieńczonych znaczącą w środowisku naukowym monografią Physical Description of New South Wales and Van Diemen's Land. Doceniony już za życia za granicą i aktualnie pamiętany tam w literaturze oraz wielu inicjatywach zwłaszcza wśród Polonii australijskiej, jednocześnie mimo wielkich zasług, słabo znany i nie często wspominany na gruncie polskim. Artykuł prezentuje losy Strzeleckiego, jego najważniejsze dokonania, miejsca z nim związane i kojarzone na terenie rodzinnej Wielkopolski oraz formy dotychczasowego upamiętniania. Ponadto przedstawia funkcjonowanie wielkiego podróżnika w publikacjach naukowych i popularnonaukowych, zwłaszcza na gruncie regionalnym. W związku ze stosunkowo słabą obecnością Strzeleckiego, jak na tak istotne osiągnięcia, w szerokiej świadomości społecznej w Polsce i samej Wielkopolsce, autorki podejmują też próbę wskazania rozwiązań i propozycji w zakresie jego upowszechnienia, przede wszystkim w oparciu o możliwości jakie niesie turystyka biograficzna. (abstrakt oryginalny)

EN

The article aims at recalling Pawel Edmund Strzelecki, a Pole, residing in Greater Poland. He was an outstanding 19th-centrury traveller and explorer, who travelled worldwide. For scientists he has been widely recognised as a pioneer of multidisciplinary research in Australia and Tasmania with his significant monography titled Physical Description of New South Wales and Van Diemen's Land. Strzelecki, appreciated during his lifetime abroad, now remembered in literature and in many initiatives, especially among the Polish Australians, despite his great merits, still remains little known and is not often mentioned in the Poland of today. The article presents Strzelecki's fate, his most important achievements, places associated and identified with him in his native Greater Poland as well as the forms and methods of his commemoration. Moreover, the article analyses the memory of Strzelecki in regional scientific or popular science publications. Considering Strzelecki's achievements and his relatively low presence in the broad public awareness in Poland, particularly in Greater Poland itself, the authors attempt to indicate solutions for a wider dissemination of the Explorer, using opportunities offered by biographical tourism. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Geografia; Turystyka; Biografie

EN

Geography; Tourism; Biography

• Czasopismo: Turystyka Kulturowa
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 3
• Strony: 236--268

Twórcy

autor

Izabela Wyszowska

• Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu

autor

Alina Hinc

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• 1. Achmatowicz-Otok A., 1975, Paweł Edmund Strzelecki - polski podróżnik i badacz Australii. (Sesja w setną rocznicę śmierci), "Przegląd Polonijny", R. 7, z. 1, s. 169-171
• 2. Badowski R., 2009, Odkrywanie świata. Polacy na sześciu kontynentach. Rzecz osiągnięciach polskich podróżników. Podróże, wyprawy, ekspedycje naukowe, przygody, rekordy, niezwykłe wyczyny. Opisy, relacje, wspomnienia, fotografie, ilustracje, mapki. Historia i współczesność - fakty, legendy, anegdoty, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała
• 3. Będkowski M., 2018, Polacy na krańcach świata: XIX wiek, Promohistoria (Histmag.org), Wydawnictwo CM, Warszawa
• 4. Będkowski M., 2019, Polscy poszukiwacze złota, Wydawnictwo Poznańskie sp. z o.o., Poznań
• 5. Clews H.P.G., 1973, Strzelecki's ascent of Mount Kosciusko 1840, Australia Felix Literary Club, Melbourne
• 6. Gniotowska L., 2018, Dwór w Koszutach, Sotis Art, Środa Wielkopolska
• 7. Gray P., Mark-FitzGerald E., 2019, A Forgotten Polish Hero of the Great Irish Famine: Paul Strzelecki's Struggle to Save Thousands, Embassy of the Republic of Poland in Dublin, Dublin
• 8. Heney H. M. E., 1961, In a Dark Glass. The Story of Paul Edmond Strzelecki, Angus and Robertson, Sydney
• 9. Kaluski M. [Kałuski M.], 1981, Sir Paul E. Strzelecki. The man who climbed and named Mt. Kosciusko, Polish-Australian Historical Society and Polish-Australian Cultural Society, Melbourne
• 10. Kałuski M., 2019, Terra Australis. Przyczynki do historii Polaków w Australii. (Wybór artykułów z lat 1982-2019), Studium Historii Polonii Australijskiej, Melbourne
• 11. Kałuski M., Monument w Jindabyne, http://przeglad.australink.pl/literatura/sladami/strzelecki1.pdf [26.07.2021]
• 12. Kwiatkiewicz P., 1999, Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873), [w:] J. Tropiło, A. PiochSławomirska (red.), 100 największych Polaków: [wybitne postaci w naszych dziejach], Wydawnictwo Podsiedlik-Raniowski i Spółka, Poznań
• 13. Lednicki A., 2015, W Dublinie upamiętniono zasługi Pawła Edmunda Strzeleckiego, "Kronika Wielkopolski", nr 2, s. 158-163
• 14. Life of sir Paul Edmund Strzelecki C.B., K.C.M.G., F.R.G.S., D.C.L. (Polish Scientist, Explorer and Philanthropist) 1796-1873 [tytuł okładkowy: Sir Paul Strzelecki and Australia], [b.r. po r. 1941], With Foreword by S. M. Bruce. Introduction by S. Leslie, Published by The Strzelecki Committee to Commemorate the 70th Anniversary of Strzelecki's Death, London
• 15. Łęcki W., 2000, Ostatnia podróż Pawła Edmunda Strzeleckiego, [w:] Z. Rola (red.), Tajemnicza Wielkopolska, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań
• 16. Łukasiak W., 2013 a, Pałac Adyny na sprzedaż, "Puls Polonii" z 15 marca 2013
• 17. Łukasiak W., 2013 b, Sędziny Strzeleckiego na sprzedaż, "Tygodnik Polski", nr 9
• 18. Łukasiak W., 2005, Strzelecki, nazwy w Australii i Tasmanii, [w:] Encyklopedia Polskiej Emigracji i Polonii, K. Dopierała (red.), t. 4, Oficyna Wydawnicza Kucharski, Toruń
• 19. Miklaszewski A., 1998, Ostatnia podróż Pawła Edmunda Strzeleckiego, "Kronika Wielkopolski", nr 2., s. 160-163
• 20. Mikos von Rohrscheidt A., 2008, Turystyka kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy, Wydawnictwo Gnieźnieńskiej Wyższej Szkoły Humanistyczno-Menedżerska Milenium, Gniezno
• 21. Molenda J., 2017, Polskie odkrywanie świata. Opowieści o najsłynniejszych podróżnikach, żeglarzach, misjonarzach, żołnierzach, naukowcach i wspinaczach, Wydawnictwo SBM Sp. z o.o., Warszawa
• 22. Molik W. [błędnie podano jako autora M. Drozdowskiego], 1975, "Hrabia Traliski" na szlakach Australii, "Tydzień" nr 16, s. 10-11
• 23. Molik W., 1996, Kult Karola Marcinkowskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań
• 24. Molski F., 2012, The Best of Human Nature. Strzelecki's Humanitarian Work in Ireland, Kosciuszko Heritage, Sydney
• 25. Odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej Pawłowi Edmundowi Strzeleckiemu, Dublin 29.03.2015 r., 2015, [red. tekstu Z. Mac, B. Machowiak], Szkoła Podstawowa nr 53 im. P. E. Strzeleckiego w Poznaniu-Głuszynie, Poznań
• 26. Owsianowski W., brak roku, Fakty z historii powstania pomnika P. E. Strzeleckiego w Jindabyne, http://mtkosciuszko.org.au/polski/strzelecki-pomnik.htm [26.07.2021]
• 27. Paradowska M., 2010, Paweł Edmund Strzelecki. Badacz Ameryki i Australii, Podróże Poznaniaków, "Kronika Miasta Poznania" nr 3, s. 45-61
• 28. Paradowska M., Bagińska-Mleczak J. (red.), 1984, Z Wielkopolski w świat, Miejska Biblioteka Publiczna im. Edwarda Raczyńskiego, Towarzystwo Łączności z Polonią Zagraniczną "Polonia" Oddział w Poznaniu, Wielkopolskie Towarzystwo Przyjaciół Książki, Poznań [zawiera artykuły: Paradowska M., Wielkopolanie na szlakach świata; Bagińska-Mleczak J., Wielkopolanie na szlakach świata. Biografie]
• 29. Paradowska M., 1992, Wkład Polaków w rozwój cywilizacyjno-kulturowy Ameryki Łacińskiej, Wydawnictwo "Warsawa", Warszawa
• 30. Paszkowski L., 1980, Social background of sir Paul Strzelecki and Joseph Conrad, Australia Felix Literary Club, Melbourne
• 31. Paszkowski L., 1997, Sir Paul Edmund de Strzelecki. Reflections on his life, Arcadia Australian Scholarly Publishing, Melbourne
• 32. Paszkowski L., 2005, Strzelecki Sir Paweł Edmund, [w:] K. Dopierała (red.), Encyklopedia Polskiej Emigracji i Polonii, t. 5, Oficyna Wydawnicza Kucharski, Toruń.
• 33. Paszkowski L., 2006-2007, Strzelecki Paweł Edmund (Paul Edmund de Strzelecki) (1797-1873), [w:] A. Romanowski (red. nacz.), Polski Słownik Biograficzny, t. 44, Polska Akademia Nauk, Polska Akademia Umiejętności, Warszawa-Kraków
• 34. Paul Strzelecki - Laoch Polainnise an Ghorta Mhóir a bhí ligthe i ndearmad, 2019, Ambasáid na Polainne, Dublin
• 35. Paweł Edmund Strzelecki - zapomniany bohater Wielkiego Głodu w Irlandii, 2019, Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Dublinie, Dublin
• 36. Paweł Edmund Strzelecki, 1988, Society of Unity with Poles Abroad "Polonia", Poznań Branch Edward Raczyński Municipal Public Library, Poznań [zawiera artykuły: Bagińska-Mleczak J., bez tytułu; Trzeciakowski L., Wokół postaci Pawła Edmunda Strzeleckiego]
• 37. Paweł Edmund Strzelecki. Polski podróżnik i badacz Australii. Wystawa w stulecie śmierci 15-17 listopada 1973, 1973, [Katalog oprac. B. Lipska], Towarzystwo Łączności z Polonią Zagraniczną "Polonia", Instytut Geografii Uniwersytetu Warszawskiego, Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Warszawski, Warszawa
• 38. Pilichowie M. i P., 2017, Wielcy polscy podróżnicy, którzy odkrywali świat, Wydawnictwo Sport i Turystyka - Muza SA, Warszawa.
• 39. Rawson G., 1954, The Count. A life of sir Paul Edmund Strzelecki explorer and scientist, W. Heinemann, London.
• 40. Skoczylas J., 2010, Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873) - wielki geolog, odkrywca i prekursor turystyki, [w:] Z. Młynarczyk, A. Zajadacz (red.), Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki. T. 7. Aspekty społeczne: ruch turystyczny, turystyka osób niepełnosprawnych, turystyka zdrowotna, przestrzeń turystyczna w świadomości społecznej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
• 41. Słabczyńscy W. i T., 1992, Słownik podróżników polskich, Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", Warszawa
• 42. Słabczyński T., 2005, Strzelecki Sir Paweł Edmund, [w:] Wielka Encyklopedia PWN, t. 26, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• 43. Słabczyński T., 2017, Słownik polskich podróżników i odkrywców, Wydawnictwo Globograf, Warszawa
• 44. Słabczyński T., 2017, Szlaki wielkiej przygody. Opowieści o polskich podróżnikach, Wydawnictwo Globograf, Warszawa
• 45. Słabczyński W., 1954, Paweł Edmund Strzelecki. Polski badacz Australii, Instytut Wydawniczy "Nasza Księgarnia", Warszawa
• 46. Słabczyński W., 1957, Paweł Edmund Strzelecki. Podróże - odkrycia - prace, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
• 47. Słabczyński W., 1973 i 1988, Polscy podróżnicy i odkrywcy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
• 48. Strzelecki P. E., 1958, Nowa Południowa Walia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
• 49. Strzelecki P. E., 1960, Pisma wybrane, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
• 50. Strzelecki Paweł Edmund (1797-1873), 1981, [w:] A. Gąsiorowski, J. Topolski (red.), Wielkopolski Słownik Biograficzny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa Poznań.
• 51. Thiele M., 2018, Powrót Pawła Edmunda Strzeleckiego na dwór dziadka Józefa, "Puls Polonii" z 22 lutego 2018 roku
• 52. Tiele M., 2015, P.E. Strzelecki - tablica w Dublinie, uznanie po 166 latach, "Puls Polonii" z 8 kwietnia 2015 roku
• 53. Truty K., Stawowczyk A., 2017, Paweł Edmund Strzelecki, [w:] M. Apollo, R. Lasyk, R. Rettinger (red./ed.), Wielcy polscy podróżnicy, odkrywcy i zdobywcy [Great Polish Travellers, Explorers and Conquerors], Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków
• 54. Trzeciakowski L., 1997, Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873). Osobowość wielkiego odkrywcy, "Kronika Miasta Poznania", nr 2, s. 423-442
• 55. Wielkie biografie 3. Encyklopedia PWN. Odkrywcy, wynalazcy, uczeni, 2008, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 56. Wojtkowiak Z., 2004, Napisy pamiątkowe miasta Poznania, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań
• 57. Wyszowska I., 2008, Turystyka biograficzna - istota, znaczenie, perspektywy, "Turystyka Kulturowa", nr 1, s. 22-33
• 58. Wyszowska I., 2020 a, Śladami miejsc związanych z postacią Pawła Edmunda Strzeleckiego, "Przegląd Wielkopolski", nr 3 (129), s. 43-48
• 59. Wyszowska I., 2020 b, Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873) - wybitny podróżnik i odkrywca rodem z Wielkopolski, "Przegląd Wielkopolski", nr 3 (129), s. 37-40
• 60. Wyszowska I., 2020 c, 30-lecie działalności Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" i jego Wielkopolskiego Oddziału w Poznaniu na rzecz Polonii i Polaków z zagranicy, "Przegląd Wielkopolski", nr 3 (129), s. 49-57
• 61. Żmichowska N., 1876, O Pawle Edmundzie Strzeleckim według rodzinnych i towarzyskich wspomnień, Ateneum, t. 1, z. 2, s. 384-424, z. 3, s. 539-596
• 62. http://zzmpoznan.pl/wiadomosci/1/wiadomosc/156945/w_poznaniu_na_obszarze_dawnej_wsi_gluszyna_powstal_kolejny_park [12.07.2021]
• 63. https://pl.wikipedia.org/wiki/pomnik_paw%c5%82a_edmunda_strzeleckiego_na_%c5%81azarzu_w_poznaniu [12.07.2021]
• 64. https://polona.pl/item/physical-description-of-new-south-wales-and-van-diemen-sland,MTE3MjE5Nzg3/10/