Polityczna i kulturowa władza nad ciałem: Nietzsche, Elias, Foucault

• Autorzy: Piotr Kępski

Warianty tytułu

Political and Cultural Power over the Body: Nietzsche, Elias, Foucault

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Pytanie o ludzką cielesność uwikłane jest w tradycji europejskiej w dychotomiczne opozycje natury i kultury, materii i ducha, rozumu i zmysłów. W nowożytnej filozofii i nauce, ukształtowanej pod wpływem dualistycznej koncepcji Kartezjusza, ciało - w odróżnieniu od umysłu - zostało przyporządkowane do kategorii res extensa, a wraz z nią do świata podlegającego prawom fizyki. Tym samym problematyka cielesności zdominowana została przez perspektywę nauk przyrodniczych i medycznych. Jednak pod wpływem m.in. myśli Nietzschego, Freuda, Eliasa, Foucaulta czy feminizmu temat społecznych, kulturowych i politycznych uwarunkowań naszej cielesności zaczął być artykułowany w naukach humanistycznych i społecznych. Jak napisał Chris Shilling, "(...) kiedy socjologia zaczęła kwestionować rozdział natury i społeczeństwa, teoretycy potraktowali ciało jako centralne zagadnienie zarówno dla ludzkiego aktora, jak i socjologicznego przedsięwzięcia". Istotną rolę w "ucieleśnieniu" humanistyki odegrały prace Norberta Eliasa i Michela Foucaulta. Elias przeprowadził historyczną analizę cywilizowania ludzkiego ciała. Foucault natomiast uważał, że ciało jako znacząca całość uzyskuje określony sens (kulturowy, prawny, ekonomiczny, polityczny) pod wpływem zmieniających się w czasie struktur wiedzy, dyskursu oraz powiązanych z nimi stosunków władzy i praktyk społecznych. Podejście to - mimo krytyki, z jaką się spotkało - pozwoliło na nowe, oryginalne ujęcie problematyki cielesności i zainspirowało wielu współczesnych badaczy. Jednocześnie warto zaznaczyć, że autorem, który antycypował współczesny nurt badań nad relacjami kultura-natura oraz wpływem władzy na człowieka i jego ciało, był Fryderyk Nietzsche. (fragment tekstu)

EN

The article deals with the relations between various types of power and human body according to M. Foucault, N. Elias and F. Nietzsche. Foucault's idea was that body achieves particular meaning under the infl uence of the changing structures of knowledge, power and social practices. The power using various strategies - such as discipline, biopolitics, power/knowledge and liberal governmentality - strives for a political and economic exploitation of bodies. In his late works Foucault postulated human emancipation in the form of technologies of the self that are focused on body, pleasure and care of the self. In contrast, Norbert Elias explored social and cultural power of the civilisation pocess over human body whereas Nietzsche investigated the role of cultural dominance over body that led to the condemnation of nature and imposing the guilty conscience on humans. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Władza; Filozofia człowieka; Nauki przyrodnicze; Społeczeństwo

EN

Power; Human philosophy; Natural sciences; Society

• Czasopismo: Społeczeństwo i Polityka
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 3(56)
• Strony: 83--97

Twórcy

autor

Piotr Kępski

• Uniwersytet SWPS

Bibliografia

• Atkinson M., Norbert Elias and the Body, w: Routledge Handbook of Body Studies, red. B.S. Turner, London 2012.
• Baran B., Postnietzsche. Reaktywacja, Kraków 2003.
• Baudrillard J., Społeczeństwo konsumpcyjne. Jego mity i struktury, Warszawa 2006.
• Bauman Z., Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności, Toruń 1995.
• Bucholz M., Samotność długodystansowca. Na obrzeżach socjologii Norberta Eliasa, Warszawa 2013.
• Czyżewski M., Między panoptyzmem i "rządomyślnością" - uwagi o kulturze naszych czasów, "Kultura Współczesna" 2009, nr 2.
• Deleuze G., Nietzsche i filozofia, Warszawa 1997.
• Elias N., Czym jest socjologia? Warszawa 2010.
• Elias N., O procesie cywilizacji. Analizy socjo- i psychogenetyczne, Warszawa 2011.
• Featherstone M., Ciało w kulturze konsumpcyjnej, w: Antropologia ciała. Zagadnienia i wybór tekstów, red. M. Szpakowska, Warszawa 2008.
• Foucault M., Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, Warszawa-Wrocław 2000.
• Foucault M., Nadzorować i karać: narodziny więzienia, Warszawa 1998.
• Foucault M., Narodziny kliniki, Warszawa 1999.
• Foucault M., The Body and Power, 1975, http://www.generation-online.org/p/fpfoucault6.htm [dostęp: 17.07.2018].
• Freud Z., Kultura jako źródło cierpień, Warszawa 1998.
• Freund P., Norbert Elias and Erving Goffman: Civilised-Dramaturgical Bodies, Social Status and Health Inequalities, w: The Palgrave Handbook of Social Theory in Health, Illness and Medicine, red. F. Collyer, London 2015.
• Gugutzer R., Soziologie des Körpers, Bielefeld 2013.
• Kępski P., Wpływ władzy pastoralnej na kształtowanie się indywidualizmu w społeczeństwach zachodnich w świetle genealogii Michela Foucaulta, "Studia Socjologiczne" 2016, nr 4(233), s. 229-252.
• Lemert C.C., Gillan G., Michel Foucault. Teoria społeczna i transgresja, Warszawa-Wrocław 1999.
• Lemke T., Analityka biopolityki. Rozważania o przeszłości i teraźniejszości spornego pojęcia, "Praktyka Teoretyczna" 2011, nr 2-3.
• Lemke T., Biopolityka, Warszawa 2010.
• Mackiewicz W., Ciało i polityczność. Koncepcja cielesności w filozofii Michela Foucaulta, Kraków 2018, s. 508.
• Melosik Z., Ciało jako przedmiot studiów kulturowych, w: Kultura popularna: konteksty teoretyczne i społeczno-kulturowe, red. A. Gromkowska-Melosik, Z. Melosik, Kraków 2010.
• Nietzsche F., Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo, Warszawa 1912.
• Nietzsche F., Wiedza radosna, Warszawa 1906.
• Nietzsche F., Z genealogii moralności. Pismo polemiczne, Warszawa 1905.
• Rabinow P., Rose N., Biopower today, "BioSocieties" 2006, nr 1.
• Shilling Ch., Socjologia ciała, Warszawa 2010.
• Trawińska M., Antoniewicz P., Ciało w przestrzeni globalnych ruchów społecznych, w: Corpus delicti rozkoszne ciało: szkice nie tylko z socjologii ciała, red. E. Banaszak, P. Czajkowski, Warszawa 2010.