Transformations of Recreational Bioclimate in the Carpathian Foreland

• Autorzy: Barbara Obrębska-Starkel , Zygmunt Olecki , Agnieszka Janusz , Alicja Grzyborowska , Danuta Rauczyńska-Olecka

Warianty tytułu

Przekształcanie bioklimatu rekreacyjnego na Pogórzu Karpackim u schyłku XX. stulecia na przykładzie Gaika-Brzezowej

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

Artykuł jest poświęcony zmianom struktury przestrzennej topoklimatów, ich tempa i natężenia w Gaiku-Brzezowej na Pogórzu Karpackim w ostatnim trzydziestoleciu XX w. w związku z budową dobczyckiego zbiornika wodnego. Autorzy przeanalizowali zróżnicowanie termicznych warunków powietrza w tzw. warstwie rekreacyjnej (zgodnie z koncepcją Toyne do wysokości 2 m nad poziomem gruntu), w której na organizm człowieka oddziałują czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne i antropogeniczne. Rozpatrzyli oni zróżnicowanie warunków klimatu lokalnego w dwóch podokresach: 1971-1984 - przed budową zbiornika wodnego na Rabie oraz w latach 1988-1996 po jego wybudowaniu. Jednocześnie pierwszy z tych podokresów reprezentował skutki chłodnej fluktuacji klimatu, drugi zaś - łączył skutki naturalnej fluktuacji ciepła, wywołanej przez czynniki radiacyjne i cyrkulacyjne z następstwami przekształcania modelu użytkowania ziemi (antropopresja). Jako przewodnie wskaźniki zmian rozpatrzone zostały tendencje w przebiegu wieloletnim średniej rocznej i średnich sezonowych temperatury powietrza, jak też odpowiednich charakterystyk średnich maksymalnych i minimalnych wartości. Specjalna uwaga została skoncentrowana na skutkach przekształcania biotopoklimatu grądu pogórskiego Tilio-Carpinetum, który należy do najbardziej stabilnych naturalnych zbiorowisk leśnych na Pogórzu. Jednym z najistotniejszych następstw obserwowanych zmian w przebiegu wieloletnim wskaźników temperatury powietrza była zmiana czasu trwania poszczególnych pór roku lub okresów termicznych. Tak na przykład, w okresie fluktuacji cieplej okres bezprzymrozkowy w grądzie (stacja Las) wzrósł około 30 dni w stosunku do stanowisk na wolnej przestrzeni (stacje: Zbocze i Kopiec), a trwanie zimy ze średnią dobową temperaturą poniżej 0° C obniżyło się z 79 do 63 dni. Są to więc charakterystyczne symptomy przekształceń natężenia bodźców termicznych w obrębie poszczególnych biotopoklimatów, których efekty są widoczne w krótkim czasie. Istotnym stwierdzeniem jest zachowanie w otoczeniu zbiornika dobczyckiego w całym badanym okresie właściwości bioklimatu średniobodźcowego w okresie zimowym i umiarkowanie oszczędzającego latem. Specjalną rolę w kształtowaniu cech fizycznych w warstwie bioklimatu rekreacyjnego winny na tym terenie spełniać lasy, korzystnie wpływające na odczucia psychofizyczne. Jednakże ich niewielki udział w krajobrazie wymaga opracowania zaleceń dotyczących frekwencji rekreacyjnej, zaś dla całego badanego obszaru zaplanowania funkcji turystycznej z uwzględnieniem form rekreacji ruchowej, umożliwiającej stosowne dawkowanie bodźców bioklimatycznych. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Climate; Spatial structure; Meteorological conditions; Climate change; Meteorology

PL

Klimat; Struktura przestrzenna; Warunki meteorologiczne; Zmiany klimatyczne; Meteorologia

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2003
• Numer: z. 111 Issues of tourism and health resort management
• Strony: 71--83

Twórcy

autor

Barbara Obrębska-Starkel

• Jagellonian University, Cracow, Poland

autor

Zygmunt Olecki

• Jagellonian University, Cracow, Poland

autor

Agnieszka Janusz

• Jagellonian University, Cracow, Poland

autor

Alicja Grzyborowska

• Jagellonian University, Cracow, Poland

autor

Danuta Rauczyńska-Olecka

• Jagellonian University, Cracow, Poland

Bibliografia

• Drużkowski M., 2001, Współczesne i prognozowane aspekty funkcjonowania krajobrazu Pogórza karpackiego, [w:] K. German, J. Balon (red.), Problemy ekologii krajobrazu, Inst. Geogr. i Gosp. Przestrzennej UJ, Kraków, 599-606.
• Janusz A., 2001, Okresy termiczne w grądzie Tilio-Carpinetum w Gaiku-Brzezowej w latach 1911-1996, [w:] K. German, J. Balon (red.), Problemy ekologii krajobrazu, Inst. Geogr. i Gosp. Przestrzennej UJ, Kraków, 633-640.
• Krzymowska-Kostrowicka A., 1997, Geoekologia turystyki i wypoczynku, PWN, Warszawa, 1-239.
• Mindoš J., Škvarenina J., 1994, Possible impacts of climate change on forest ecosystems, [w:] Narodnj klimaticky program Slovenskej Republiky, I, 1994, 1,50-82.
• Obrębska-Starkel B., 2001, Wpływ zmian użytkowania ziemi w dolinie Raby na warunki termiczne zbiorowiska leśnego Tilio-Carpinetum, [w:) M. Kuchcik (red.), Współczesne badania topoklimatyczne, Dok. Geogr. PAN, IG i PZ, 23, 59-73.
• Obrębska-Starkel B., Grzyborowska A., Janusz A., 2001a, Struktura topoklimatu w dolinie Raby w Gaiku-Brzezowej -przykłady przekształceń, [w:] K. German, J. Balon (red.), Problemy ekologii krajobrazu, Inst. Geogr. i Gosp. Przestrzennej UJ, Kraków, 615-622.
• Obrębska-Starkel B., Olecki Z., Trepińska J., Skiba S., Soja R., Trzcińska-Tacik H., Stachurska- Swakoń A., 2001b, 0 lokalnych zmianach środowiska geograficznego w otoczeniu Dobczyckiego zbiornika wodnego, [w:] K. German, J. Balon (red.) Problemy ekologii krajobrazu, Inst. Geogr. i Gosp. Przestrzennej UJ, Kraków, 607-613.
• Obrębska-Starklowa B., 1997, Współczesne poglądy na zmiany klimatyczne w Europie u schyłku małego glacjału, [w:] Wahania klimatu w Krakowie(1972-1995),]. Trepińska (red.), Inst. Geogr. UJ, Kraków, 163-190.
• Olecki Z., 2002, Differentiation of solar conditions in the Carpathian Foothils during 7P7/-7PP7(maszynopis).
• Trepińska J., 2002, Multi-annualcourse of air temperaturę andpncipitation in Cracow, Gaik-Brzezowa and Szymbark (1971-1997), (maszynopis).
• Trzcińska-Tacik H., Stachurska-Swakori A., 2001, Przemiany roślinności pod wpływem zmian w gospodarowaniu przestrzenią {na przykładzie okolic Gaika-Brzezowej), [w:] K. German, J. Balon (red.), Problemy ekologii krajobrazu, Inst. Geogr. i Gosp. Przestrzennej UJ, Kraków, 624-631.