Zróżnicowanie i polaryzacja przestrzenna dochodów własnych gmin

• Autorzy: Tomasz M. Kossowski , Paweł Motek

Warianty tytułu

The Diversity and Spatial Polarisation of Own Incomes of the Polish Gminas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dochody własne należą do najważniejszych źródeł finansowania samorządów gminnych w Polsce i stanowią przedmiot wielu analiz, ale badania koncentrujące się na przestrzennym aspekcie dochodów własnych są podejmowane niezbyt często. Celem niniejszego artykułu jest identyfikacja zmian w zróżnicowaniu i polaryzacji przestrzennej gmin pod względem ich dochodów własnych. W badaniu wykorzystano dane z Banku Danych Lokalnych GUS, a także z Narodowego Banku Polskiego i Banku Światowego. Przeprowadzona analiza objęła lata 1995-2019. W celu identyfikacji zależności przestrzennej posłużono się współczynnikiem globalnej autokorelacji przestrzennej, do ustalenia stopnia polaryzacji przestrzennej zastosowano metodę LISA, a do oceny poziomu zróżnicowania - współczynnik Giniego. Uzyskane wyniki pokazały, że w analizowanym okresie występowało zjawisko autokorelacji przestrzennej, które narastało i doprowadziło do polaryzacji przestrzennej gmin w Polsce pod względem ich dochodów własnych. Gminy charakteryzujące się wysokim poziomem dochodów własnych tworzyły klastry przestrzenne w obrębie dużych aglomeracji miejskich, w miejscach eksploatacji złóż naturalnych, wzdłuż zachodniej granicy państwa oraz w pasie nadmorskim. Stwierdzono powiększanie się obszarów wchodzących w skład tych skupień. Natomiast gminy o niskich dochodach własnych były rozmieszczone we wschodniej oraz w południowo- -wschodniej Polsce. Nie potwierdzono wpływu dynamiki PKB oraz poziomu nierówności w dochodach własnych na mieszkańca na zmiany współczynnika autokorelacji przestrzennej, a więc procesu polaryzacji przestrzennej. (abstrakt oryginalny)

EN

Own incomes are considered one of the most important sources of financing for local governments in Poland. Although own incomes have been the subject of numerous analyses, extensive research focusing on their spatial aspect is rarely conducted. This article aims to identify the changes in the spatial diversification and polarisation of gminas (communes') own incomes. Data from the Local Data Bank of Statistics Poland, the National Bank of Poland and the World Bank were used. The analysis covered the years 1995-2019. The study used the global spatial autocorrelation coefficient and the LISA method to identify the process of spatial dependence and to determine the degree of spatial polarisation. The Gini coefficient was applied to assess the level of diversity. The results of the analysis confirmed that an increasing spatial autocorrelation occurred in the studied period, leading to the spatial polarisation of the Polish gminas in terms of their own incomes. Gminas with a high level of own income formed spatial clusters within large urban agglomerations, in regions where natural resources were exploited, along the western border and the coastal belt. The findings show that the area of these clusters was expanding. On the other hand, low-own-income gminas were located in eastern and south-eastern Poland. The analysis has not confirmed that the dynamics of the gross domestic product or the level of inequality in gminas' own income per capita had any effect on the changes in the spatial auto- correlation coefficient, nor, consequently, on the process of spatial polarisation. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dochody gminy; Gmina; Zróżnicowanie przestrzenne

EN

Local revenues; District; Spatial differentiation

• Czasopismo: Wiadomości Statystyczne
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 8
• Strony: 1--23

Twórcy

autor

Tomasz M. Kossowski

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

autor

Paweł Motek

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Anselin, L. (1988). Spatial Econometrics: Methods and Models. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. https://doi.org/10.1007/978-94-015-7799-1 .
• Anselin, L. (1995). Local Indicators of Spatial Association-LISA. Geographical Analysis, 27(2), 93- 115. https://doi.org/10.1111/j.1538-4632.1995.tb00338.x .
• Bal-Domańska, B. (2018). Klasyfikacja gmin według wysokości i struktury dochodów budżetów. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu / Research Papers of Wrocław University of Economics, (517), 9-18. https://doi.org/10.15611/pn.2018.517.01 .
• Brezdeń, P., Spallek, W. (2012). Kondycja finansowa samorządu terytorialnego w Polsce jako czynnik stymulujący innowacyjność gospodarki. Prace Komisji Geografii Przemysłu, 19, 183- 197. https://prace-kgp.up.krakow.pl/article/view/76/21 .
• Cliff, A. D., Ord, J. K. (1973). Spatial Autocorrelation. London: Pion.
• Cliff, A. D., Ord, J. K. (1981). Spatial Processes: Models and Applications. London: Pion.
• Czempas, J. (2017). Dysproporcje w dochodach gmin wiejskich w Polsce w latach 2002-2015. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu / Research Papers of Wrocław University of Economics, (485), 59-68. https://doi.org/10.15611/pn.2017.485.05.
• Duś, E. (2010). Przestrzenne zróżnicowanie dochodów własnych w budżetach gmin województwa śląskiego. Acta Geographica Silesiana, 7, 17-22. https://www.ags.wnoz.us.edu.pl/download/wydawnictwa/ags/ags_7.pdf .
• Głowicka-Wołoszyn, R. (2016). Identyfikacja efektów przestrzennych w ocenie kondycji finansowej gmin województwa wielkopolskiego. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu / Research Papers of Wrocław University of Economics, (432), 42-53. https://doi.org/10.15611/pn.2016.432.04 .
• Heller, J. (2008). Dochody budżetowe samorządów gmin wiejskich w ujęciu regionalnym. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnych i Agrobiznesu, 10(2), 74-79.
• Jarosiński, K. (2013). Charakterystyka dochodów własnych budżetów gmin w Polsce w ujęciu przestrzennym w latach 2004-2011. Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace, (3), 27-51. https://ssl-kolegia.sgh.waw.pl/pl/KES/czasopisma/kwartalnik/Documents/kjarosinski15.pdf .
• Kachniarz, M. (2011). Bogactwo gmin - efekt gospodarności czy renty geograficznej?. Ekonomia / Economics, (5), 81-94. https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/28805/edition/25999 .
• Kornberger-Sokołowska, E. (2001). Decentralizacja finansów publicznych a samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego. Warszawa: Liber.
• Kossowski,T., Motek, P. (2009). Spatial modelling of the local public finance in Poland. Studia Regionalia, 24, 152-167.
• Kotlińska, J. (2009). Dochody własne jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 71(3), 143-161.
• Kozera, A., Głowicka-Wołoszyn, R., Wysocki, F. (2016). Samodzielność finansowa gmin wiejskich w woj. wielkopolskim. Wiadomości Statystyczne, 61(2), 73-87. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.0916 .
• Liu, Y., Martinez-Vazquez, J., Wu, A. M. (2017). Fiscal decentralization, equalization, and intra-provincial inequality in China. International Tax and Public Finance, 24(2), 248-281. https://doi.org/10.1007/s10797-016-9416-1 .
• Łukomska-Szarek, J. (2016). Analiza pionowa i pozioma dochodów własnych oraz poziomu samofinansowania samorządów lokalnych w Polsce. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, (4), 769-780. https://doi.org/10.18276/frfu.2016.4.82/1-64 .
• Markowska, E. (2019). Cykl koniunkturalny jako determinanta dochodów gmin [niepublikowana rozprawa doktorska]. Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Nauk Ekonomicznych i Prawnych.
• Martinez-Vazquez, J., Lago-Penas, S., Sacchi, A. (2017). The impact of fiscal decentralization: a survey. Journal of Economic Surveys, 31(4), 1095-1129. https://doi.org/10.1111/joes.12182 .
• Moran, P. A. P. (1950). Notes on Continuous Stochastic Phenomena. Biometrika, 37(1-2), 17-23. https://doi.org/10.1093/biomet/37.1-2.17 .
• Motek, P. (2018). Nierówności dochodowe gmin województwa wielkopolskiego w latach 2004- 2017. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, (44), 9-18. https://pressto.amu.edu.pl/index.php/rrpr/article/view/19323/19100 .
• Oulasvirta, L., Turala, M. (2009). Financial autonomy and consistency of central government policy towards local governments. International Review of Administrative Sciences, 75(2), 311- 332. https://doi.org/10.1177/0020852309104178 .
• Owsiak, S. (2005). Finanse publiczne: teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Poniatowicz, M. (2015). Determinanty autonomii dochodowej samorządu terytorialnego w Polsce. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu / Research Papers of Wrocław University of Economics, (404), 245-264. https://doi.org/10.15611/pn.2015.404.17 .
• Prud'homme, R. (1995). The dangers of decentralization. World Bank Research Observer, 10(2), 201-220. https://doi.org/10.1093/wbro/10.2.201 .
• Pypeć, M. (2012). Wzrost gospodarczy jako determinanta dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Section H Oeconomia, 46(3), 143-153.
• Rodríguez-Pose, A., Ezcurra, R. (2010). Does decentralization matter for regional disparities? A cross-country analysis. Journal of Economic Geography, 10(5), 619-644. https://doi.org/10.1093/jeg/lbp049 .
• Rodríquez-Pose, A., Sandall, R. (2008). From identity to the economy: analysing the evolution of the decentralisation discourse. Environment and Planning C: Government and Policy, 26(1), 54- 72. https://doi.org/10.1068/cav2 .
• Rondinelli, D. A. (1981). Government Decentralization in Comparative Perspective: Theory and Practice in Developing Countries. International Review of Administrative Sciences, 47(2), 133- 145. https://doi.org/10.1177/002085238004700205 .
• Ruśkowski, E. (2001). Finanse lokalne (zarys wykładu). Siedlce: Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania.
• Smoke, P. (2015). Rethinking decentralization: assessing challenges to a popular public sector reform. Public Administration and Development, 35(2), 97-112. https://doi.org/10.1002/pad.1703 .
• Stanny, M., Strzelczyk, W. (2015). Zróżnicowanie przestrzenne sytuacji dochodowej gmin a rozwój społeczno-gospodarczy obszarów wiejskich w Polsce. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 17(4), 301-307. https://rnseria.com/resources/html/article/details?id=177552 .
• Swianiewicz, P. (2002). Podatki lokalne w systemie finansowania zadań samorządowych - zagadnienia teoretyczne i praktyka rozwiązań w Polsce oraz krajach europejskich. Samorząd Terytorialny, (12), 3-17.
• Swianiewicz, P. (2011). Finanse samorządowe: koncepcje, realizacja, polityki lokalne. Warszawa: Municipium.
• Tobler, W. R. (1970). A computer movie simulating urban growth in the Detroit region. Economic Geography, 46(sup1), 234-240.
• Turała, M. (2011). Mechanizm równoważenia dochodów jednostek samorządu terytorialnego a kohezja terytorialna i autonomia finansowa samorządów. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, (48), 259-271.
• Turała, M. (2015). Equalization of Territorial Units' Incomes - a Case Study of Poland. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu / Research Papers of Wrocław University of Economics, (394), 187-195. https://doi.org/10.15611/pn.2015.394.20 .
• Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. 2021 poz. 38).

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0015.2301