Litwa i Litwini jako integralna część Rzeczypospolitej w polskiej świadomości epoki nowożytnej (XVI-XVII w.)

• Autorzy: Urszula Świderska-Włodarczyk

Warianty tytułu

Lithuania and the Lithuanians as an Integral Part of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the Awareness of the Poles of the Modern Era (XVI-XVII Centuries)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W XVI i XVII w. Litwa i Litwini zajmowali istotne miejsce w staropolskiej świadomości. Świadczą o tym opinie ówczesnych intelektualistów. To oni w głównej mierze zabierali głos na poziomie teoretycznym. Te opinie pozostawały w zgodzie z opiniami szlacheckimi, choć cechowały się większym praktycyzmem i lakonicznością. Każda z nich potwierdzała tezę o podmiotowym wizerunku Wielkiego Księstwa Litewskiego i jego mieszkańców. Na kształt tego wizerunku składały się oceny o charakterze etnogenicznym, dynastycznym, politycznym, ustrojowym, patriotycznym, religijnym i kulturowym. Wszystkie one, mimo nieznacznych różnic, w zasadniczym kształcie pozostawały spójne i pozytywnie wartościowały obecność Litwy i jej mieszkańców w strukturze państwa. Pamiętano bowiem, że symbioza Korony i Litwy stanowiła warunek wartości nadrzędnej - potęgi Rzeczypospolitej Obojga Narodów. (abstrakt oryginalny)

EN

In the 16th and 17th centuries Lithuania and the Lithuanians played an important role in the Old Polish awareness. This is evidenced by the opinions of the intellectuals of that time. They mainly expressed their opnion at the theoretical level. These opinions were in line with the opinions of the nobility, although they were more practical and laconic. Each of them confi rmed the thesis about the subjective image of the Grand Duchy of Lithuania and its inhabitants. The shape of this image was of ethnogenic, dynastic, political, patriotic, religious and cultural character. All of them, in spite of slight differences, basicly remained coherent, and positively evaluated the presence of Lithuania and its inhabitants in the structure of the state. It was remembered thow, that the symbiosis of the Crown and Lithuania was a condition of the supreme nature - namely the power of the Polish-Lithuanian Commonwealth. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Historia Europy; Historia polityczna

EN

History of Europe; Political history

• Czasopismo: Społeczeństwo i Polityka
• Rocznik: 2019
• Numer: nr 3(60)
• Strony: 63--74

Twórcy

autor

Urszula Świderska-Włodarczyk

• Uniwersytet Zielonogórski

Bibliografia

• Akta sejmikowe województwa krakowskiego, wyd. A. Przyboś, t. 1-3, Wrocław-Kraków 1959.
• Akta sejmikowe województwa lubelskiego 1572-1632, oprac. H. Gmiterek, Lublin 2016.
• Akta sejmikowe ziemi chełmskiej 1572-1668, oprac. W. Bondyna, H. Gmiterek, J. Ternes, Lublin 2013.
• Akta sejmikowe województwa poznańskiego i kaliskiego, wyd. W. Dworzaczek, t. 1, Poznań 1962.
• Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego: lata 1696-1732, wyd. M. Zwierzykowski, Poznań 2008.
• Antologia poezji polsko-łacińskiej, 1470-1543, oprac. J. Jelicz, Szczecin 1985.
• Dawna facecja polska (XVI-XVIII w.), oprac. J. Krzyżanowski, K. Żukowska-Billip, Warszawa 1960.
• Decjusz J.L., Contenta: De vetvstatibus Polonorum liber I. De Iagellonum familia liber II. De Sigismundi regis temboribus liber III, Cracoviae 1521.
• Dembołęcki W., O tym, że najdawniejsze w Europie jest królestwo polskie, a język słowieński pierwotnym językiem świata, w: Filozofi a i myśl społeczna XVII wieku, cz. 1, oprac. Z. Ogonowski, Warszawa 1979.
• Dyariusze i akta sejmowe r. 1591-1592, wyd. E. Barwiński, Scriptores Rerum Polonicarum, t. 21, Kraków 1911.
• Goślicki W., O senatorze doskonałym księgi dwie, oprac. M. Korolko, Kraków 2000.
• Górski J., Rada Pańska 1597, wyd. W. Czermak, Kraków 1892.
• Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, oprac. D. Turkowska, M. Kowalczyk, przekł. J. Mrukówna, Warszawa 2009, ks. I.
• Kochanowski J., Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1980.
• Kromer M., Polska czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych Królestwa Polskiego księgi dwie, przekł. S. Kazikowski, oprac. R. Marchwiński, Olsztyn 1977.
• Marcin z Miechowa, Opis Sarmacji Azjatyckiej i Europejskiej [oraz tego, co się w niej znajduje], przekł. T. Bieńkowski, Wrocław 1972.
• Orzechowski S., Wybór pism, oprac. J. Starnawski, Wrocław 1972.
• Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, wyd. J. Czubek, Kraków 1906.
• Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997.
• Starowolski S., Wojownicy sarmaccy, przekł. i oprac. J. Starnawski, Warszawa 1978.
• Stryjkowski M., O początkach, wywodach, dzielnościach, sprawach rycerskich i domowych sławnego narodu litewskiego, żemojdzkiego i ruskiego, przedtym nigdy od żadnego ani kuszone, ani opisane, z natchnienia Bożego a uprzejmie pilnego doświadczenia, oprac. J. Radziszewska, Warszawa 1978.
• Wybór mów staropolskich, oprac. B. Nadolski, Wrocław 1961.
• Braudel F., Historia i trwanie, przekł. B. Geremek, Warszawa 1971.
• Domańska E., Historia egzystencjalna, Warszawa 2012.
• Górska M., Polonia - Respublica - Patria. Personifi kacja Polski w sztuce XVI-XVIII wieku, Wrocław 2005.
• Grześkowiak-Krwawicz A., Dyskurs polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pojęcia i idee, Toruń 2018.
• Herman S., Wojna i żołnierz w okresie kontrreformacji (do 1648). Szkice z dziejów literatury polskiej i obcej, Zielona Góra 1983.
• Kołodziej R., Poprawa funkcjonowania sejmu w opinii szlachty w czasach Jana III Sobieskiego, w: Szlachta polska i jej dziedzictwo. Księga na 65 lat prof. dr. hab. Jana Dzięgielewskiego, Warszawa 2013.
• Kosman M., Polacy o Litwinach do połowy XVI wieku, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej. Zbiór studiów, t. 3, red. S.K. Kuczyński, Warszawa 1985.
• Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Średniowiecze, Warszawa 1963.
• Olszewski H., Doktryny prawno-ustrojowe czasów saskich (1697-1740), Warszawa 1961.
• Orzeł J., Historia - tradycja - mit w pamięci kulturowej szlachty Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, Warszawa 2016.
• Świderska-Włodarczyk U., Autorytety parlamentarne. Wzorce i wzory osobowe w Rzeczypospolitej XVI i XVII wieku, Warszawa 2017.
• Świderska-Włodarczyk U., Homo nobilis. Wzorzec szlachcica w Rzeczypospolitej XVI i XVII wieku, Warszawa 2017.
• Świderska-Włodarczyk U., Mentalność szlachty polskiej XV i XVI wieku, Poznań 2003.
• Tazbir J., Polskie przedmurze chrześcijańskiej Europy. Mity a rzeczywistość historyczna, Warszawa 1987.
• Sobczak J., Stereotyp Litwina w świadomości historycznej społeczeństwa Rzeczypospolitej szlacheckiej, w: Kultura polityczna w Polsce, t. 2, Mity i fakty, Poznań 1999.
• Buchowski K., Polacy i Litwini - wzajemne stereotypy, "Darbai in Dienos" 2011, t. 56.
• Karpiński A., Staropolska poezja ideałów ziemiańskich. Próba przekroju, "Studia Staropolskie" 1983, t. XLIX.
• Lenart M., Miles pius et iustis. Żołnierz chrześcijański katolickiej wiary w kulturze i piśmiennictwie dawnej Rzeczypospolitej (XVI-XVIII w.), "Studia Staropolskie. Series Nova" 2009, t. XXI.

Identyfikatory

DOI

doi.org/10.34765/sp.0319.a03