Kategoria narodu z perspektywy prawa, w tym standardów praw człowieka

• Autorzy: T. K. Jasudowicz

Warianty tytułu

The Notion of the Nation from a Legal Perspective of Law, Including Human Rights Standards

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem tego artykułu jest ukazanie miejsca i roli kategorii narodu we współczesnym prawie. Akcentując ogromne wątpliwości dotyczące tego pojęcia, a zwłaszcza zdefiniowania narodu, wskazuje się, że w prawie nadal jest ono powszechnie i to w istotny sposób używane. W konstytucjach współczesnych państw naród jest expressis verbis wskazywany w ich preambułach jako źródło państwa i konstytucji, a zarazem określany w ich artykułach początkowych jako piastun władzy zwierzchniej w państwie. Chodzi o "naród żywy" realizujący się poprzez wolę i głosy aktywnych obywateli. W prawie międzynarodowym o znaczeniu narodu świadczy już sama nazwa tej dziedziny, w połączeniu zwłaszcza z celem i zasadą samostanowienia narodów, umocowaną w samej Karcie Narodów Zjednoczonych, a później twórczo kodyfikowaną. Zdaniem autora kategoria narodu jest również istotna - mimo jej wyrugowania w oficjalnej praktyce interpretacyjnej - dla właściwego rozumienia obowiązków w zakresie zapobiegania i zwalczania zbrodni ludobójstwa, której ofiarą równie dobrze może być także naród. W międzynarodowych standardach praw człowieka rola narodu ucieleśnia się w realizacji praw wyborczych i w funkcjonowaniu systemów wyborczych, jako że ich podstawową funkcją jest wyrażenie woli narodu. W szczególności wartość kategorii narodu jawi się w kontekście derogacji zobowiązań państw w sytuacjach ekstremalnych, jako że to właśnie "zagrożenie życia narodu" stanowi generalne kryterium dopuszczalności środków derogacyjnych, a więc także wprowadzania stanów nadzwyczajnych. We wszystkich powyższych sferach prawa chodzi o naród żywy, nie tylko niepodlegający fizycznej eksterminacji, ale też politycznie sprawny, bo dysponujący podstawowymi gwarancjami swojego funkcjonowania w charakterze piastuna władzy zwierzchniej poprzez swoich obywateli i ich przedstawicieli/parlamenty.(abstrakt oryginalny)

EN

The article examines the place and role of the notion of the nation in contemporary law, highlighting doubts about the very concept, especially the definition of the nation, as well as, on the other hand, pointing out that it is still widely and considerably used in the law. In the constitutions of contemporary states, the nation is expressis verbis indicated in the preambles, as the source of the state and the constitution itself and, at the same time, referred to in their introductory articles as the holder of supreme power in the state. The above regards a 'living nation' which expresses itself through the will and voices of active citizens. In international law, the importance of the nation is evidenced by the very name of this field, especially in conjunction with the purpose and principle of selfdetermination of nations, enshrined in the UN Charter itself, and then creatively codified. In the author's opinion, the notion of the nation is also important - despite its removal in official interpretative practice - for the proper understanding of the obligations in the field of preventing and combating the crime of genocide, the victim of which can also be a nation. In international human rights standards, the role of the nation is embodied in the exercise of electoral rights and in the functioning of electoral systems, as their primary function is to express the will of the nation. In particular, the value of the concept of a nation appears in the context of the derogation of states' obligations in extreme situations, as it is precisely the 'threat to the nation's life'that constitutes the general criterion for the legitimacy of derogatory measures, and thus also the introduction of emergency measures. In all the above spheres of law, it is a living nation being referred to, which is not only prevented from being subject to physical extermination, but also politically efficient, as it has the basic guarantees of functioning as the holder of supreme power through its citizens and their representatives/parliaments.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Naród; Prawo; Prawo międzynarodowe; Karta Narodów Zjednoczonych; Suwerenność; Bezpieczeństwo narodowe; Ludobójstwo; Władza

EN

Nation; Law; International law; Charter of the United Nations; Sovereignty; National security; Genocide; Power

• Czasopismo: Stosunki Międzynarodowe
• Rocznik: 2020
• Tom: 56
• Numer: nr 4
• Strony: 11--34

Twórcy

autor

T. K. Jasudowicz

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bibliografia

• Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. 7 (Warszawa: PWN, 1966), 623.
• Feliks Koneczny, Prawa dziejowe, cz. II, Warszawa b.d.w., rozdz. XV: "Naród", s. 219.
• Daniel E. Wójcik, Pojęcie narodu i narodowości w historii (Nowa, 2014), 1-6.
• Piotr Górski, "Socjologiczne ujęcie kwestii narodu: podobieństwa i różnice", Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 4 (1986): 275 i n., zwł. 286-289.
• Piotr Michał Sękowski, "Definicja pojęcia «narodu» u J.M. Bocheńskiego: analiza pragmatyczno-logiczna i krytyka", Diametros 48 (2016): 89, 99-100.
• Marek Barwiński, "Pojęcie narodu oraz mniejszości narodowej i etnicznej w kontekście geograficznym, politycznym i socjologicznym", Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica 5 (2004): 1 i n., zwł. 3-4.
• Józef Chałasiński, "Florian Znaniecki - socjolog polski i amerykański", Przegląd Socjologiczny 17/1 (1963): 7 i n., zwł. 15.
• Władysław Bruliński, Polska jest naszą ojczyzną (Warszawa: Unia Nowoczesnego Humanizmu, 1981), 92.
• Waldemar J. Wołpiuk, "Naród jako pojęcie konstytucyjne", Studia Iuridica Lublinensia 22 (2014): 376.
• ks. Józef Tischner, "Odzyskiwanie Ojczyzny", Zeszyty Studium Nauki Społecznej Kościoła. Zeszyt Specjalny (1986): 3-4.
• Zdzisław Krasnodębski, "Polacy - naród czy społeczeństwo? Rozważania w nawiązaniu do Floriana Znanieckiego", Humaniora. Czasopismo Internetowe 1(3) (2016): 48.
• Grzegorz Górny, "Europa, chrześcijaństwo, oświecenie", [w:] Tożsamość Starego Kontynentu i przyszłość projektu europejskiego, red. Dorota Pietrzyk-Reeves (Warszawa: Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, 2007), 123, 125-140.
• Paweł Milcarek, "Europa, chrześcijaństwo i islam", [w:] Tożsamość Starego Kontynentu i przyszłość projektu europejskiego, red. Dorota Pietrzyk-Reeves (Warszawa: Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, 2007), 183-184, 188.
• Dariusz Gawin, "Granice tożsamości europejskiej", [w:] Tożsamość Starego Kontynentu i przyszłość projektu europejskiego, red. Dorota Pietrzyk-Reeves (Warszawa: Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, 2007), 69-70.
• Tadeusz Jasudowicz, "«Człowiek - Naród - Państwo» w nauczaniu społecznym Ojca Świętego Jana Pawła II i Prymasa Stefana Wyszyńskiego", Zeszyty Studium, 45-72.
• Konstytucja Królestwa Norwegii (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1996), 23-35.
• Konstytucja Republiki Islandii, dostęp 13.10.2020, libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki, libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja 3 Maja 1791. Statut Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji, oprac. Jerzy Kowecki (Warszawa: PWN, 1983).
• Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów, wstęp i oprac. L. Gelberg, t. I (Warszawa: PWN, 1954), 3 i 9.
• Prawa człowieka. Wybór źródeł, oprac. Krzysztof Motyka (Lublin: Oficyna Wydawnicza Ad Rem, 1996), 44.
• Konstytucja Republiki Francuskiej z dnia 4 października 1958 r., tłum. Wiesław Skrzydło (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2005), 295, 273.
• Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U.R.P. z 1921 r., nr 44, poz. 267.
• Konstytucja Irlandii, libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Japonii z 3 listopada 1946, tłum. Teruji Suzuki, dostęp 21.10.2020, https:/www.pl.emb--japan.go.jp/relations.
• Konstytucja Federacji Rosyjskiej przyjęta w ogólnonarodowym referendum w dniu 12 grudnia 1993 roku, libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Republiki Południowej Afryki z 8 maja 1996 r., libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Republiki Słowackiej, tłum. Krzysztof Skotnicki (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe), 31.
• Konstytucja Ukrainy uchwalona na V sesji Rady Najwyższej 28 czerwca 1996 r., libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, wyd. III, Agencja Wydawnicza MZ, b.d.w., s. 5, 6.
• Waldemar J. Wołpiuk, "Naród jako pojęcie konstytucyjne", Studia Iuridica Lublinensia 22 (2014): 371, 382-391.
• Konstytucja Republiki Łotewskiej uchwalona przez Zgromadzenie Konstytucyjne w dniu 15 lutego 1922 r., tłum. Lidia Gołubiec, Iwona Jaroszkiewicz, dostęp 13.10.2020, libr.sejm.gov.pl.
• Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec z dnia 23 maja 1949 r., tłum. Bogusław Banaszak, Agnieszka Malicka, w: Konstytucje państw Unii Europejskiej (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2011) 521.
• Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej z 18 kwietnia 1999 r., libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Republiki Litewskiej, libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Hiszpanii z dnia 27 grudnia 1978 r., libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Republiki Portugalskiej z 2 kwietnia 1976 r., libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Brazylii z 5 października 1988 r., libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Republiki Bułgarii z 12 lipca 1991 r., libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Republiki Chorwacji z 22 grudnia 1990 r., tłum. Teresa Maria Wójcik (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1995), 15.
• Deklaracja Niepodległości Państwa Izrael, libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Republiki Czeskiej z 16 grudnia 1992 r., tłum. Maria Kruk (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1994), 34, 35.
• Konstytucja Republiki Serbii z 30 września 2006 r., libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Bośni i Hercegowiny z 14 grudnia 1995 r., libr.sejm.gov.pl.
• Konstytucja Finlandii z 11 czerwca 1999 r., libr.sejm.gov.pl.
• Zbigniew Witkowski, "4.2. Zasada suwerenności narodu", [w:] Prawo konstytucyjne, red. Zbigniew Witkowski (Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, 1997), 58.
• Janusz Symonides, Elementy prawa międzynarodowego (Warszawa: WSNS, 1978), 7-8.
• Janusz Symonides "Pojęcie i istota prawa międzynarodowego", [w:] Remigiusz Bierzanek, Jerzy Jakubowski, Janusz Symonides, Prawo międzynarodowe i stosunki międzynarodowe (Warszawa: PWN, 1980), 33-34.
• Ludwik Ehrlich, Prawo międzynarodowe, wyd. IV (Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1958), 8-9.
• Traktat o wyrzeczeniu się wojny (tzw. Pakt Kellogga)" z 27 sierpnia 1928 r., [w:] Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna. Wybór dokumentów, red. Ludwik Gelberg, t. II (Warszawa: PWN, 1958), 303-305.
• Wybór dokumentów do nauki prawa międzynarodowego, oprac. Kazimierz Kocot, Karol Wolfke (Wrocław-Warszawa 1976), 59-63.
• Prawa człowieka. Międzynarodowe zobowiązania Polski. (Wybór dokumentów), red. Adam D. Rotfeld (Warszawa: PISM, 1989), 170.
• Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Wybór źródeł, oprac. Michał Balcerzak (Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierowania, 2007), I-A/5 i I-A/6.
• Cezary Mik, Zbiorowe prawa człowieka. Analiza krytyczna koncepcji (Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1992), 74.
• Krzysztof Drzewicki, "Trzecia generacja praw człowieka", Sprawy Międzynarodowe 10 (1983): 85.
• Piotr Daranowski, Międzynarodowa ochrona praw obywatelskich i politycznych in statu nascendi. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1993), 160.
• Leszek Wiśniewski, "Artykuł 1: Samostanowienie narodów", [w:] Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich (Osobistych) i Politycznych. Komentarz, red. Roman Wieruszewski (Warszawa: Lex, 2012), 21.
• Roman Wieruszewski, "Art. 27: Ochrona mniejszości", [w:] Międzynarodowy Pakt, 682.
• Deklaracja Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 18 grudnia 1992 r. Tekst [w:] Prawa człowieka. Dokumenty międzynarodowe, oprac. Bożena Gronowska, Tadeusz Jasudowicz, Cezary Mik (Toruń: Wydawnictwo Comer, 1996), 118.
• Michał Balcerzak, "Mniejszości i ich prawa", [w:] Leksykon ochrony praw człowieka. 100 podstawowych pojęć, red. Michał Balcerzak, Sebastian Sykuna (Warszawa: C.H. Beck, 2010), 246 i n., na s. 247.
• Raphael Lemkin, Axis Rule in Occupied Europe: Laws of Occupation - Analysis of Government Proposals for Redress (Washington: Carnegie Endowment for International Peace, Division of International Law, 1944), 79.
• Bożena Gronowska, Tadeusz Jasudowicz, Michał Balcerzak, Maciej Lubiszewski, Rafał Mizerski, Prawa człowieka i ich ochrona, wyd. II (Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierowania, 2010) rozdz. X, pkt 2, 3, s. 227.
• Prawa człowieka w sytuacjach nadzwyczajnych, red. Tadeusz Jasudowicz (Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierowania, 1997).
• Maciej Lubiszewsk, "Derogacja zobowiązań w dziedzinie prawa człowieka", [w:] Gronowska Bożena, Jasudowicz Tadeusz, Balcerzak Michał, Lubiszewski Maciej, Mizerski Rafał, Prawa człowieka i ich ochrona, wyd. II (Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierowania, 2010), 246.
• The European Convention on Human Rights (Strassbourg: Council of Europe, 1993).
• Droits de l'Homme en droit international. Textes de base (Strasbourg: Conseil de l'Europe, 1985), 104.
• Human Rights. A Compilation of International Instruments (New York: UN, 1988), 18.
• Anna Michalska, "Niebezpieczeństwo publiczne, które zagraża życiu narodu", [w:] Prawa człowieka w sytuacjach, nadzwyczajnych, red. Tadeusz Jasudowicz (Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierowania, 1997), 11.
• Guide on Article 15 of the European Convention on Human Rights, Council of Europe 2016, II.A., 6-7.
• Dokument Spotkania Kopenhaskiego Konferencji w sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWE z 29 czerwca 1990 r., pkt 25.
• Dokument Spotkania Moskiewskiego Konferencji w sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWE z 4 października 1991 r., pkt 28.1.

Identyfikatory

DOI

10.7366/020909614202001