Rozporządzanie akcjami rejestrowymi spółek niepublicznych

• Autorzy: Wojciech Popiołek

Warianty tytułu

Disposing of the Electronic Stock Certificates of the Non-Publicly Traded Companies

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Z dniem 1.03.2021 r. uregulowanie spółki akcyjnej w przepisach kodeksu spółek handlowych ulegnie istotnej zmianie. Dokumenty akcji wszystkich spółek "prywatnych" pozbawione zostaną - z mocy prawa - mocy prawnej i zastąpione zostaną zdematerializowanymi "akcjami rejestrowymi", czyli wpisami w teleinformatycznych rejestrach akcjonariuszy, prowadzonych - na zlecenie spółek - przez wyspecjalizowane podmioty (uprawnione na podstawie ustawy z 25.07.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi do prowadzenia rachunków papierów wartościowych). Wpis w tym rejestrze - który może być postrzegany jako "nośnik" zdematerializowanej akcji - będzie podstawą legitymacji formalnej, bo wobec spółki uważać się będzie za akcjonariusza (uprawnionego z prawa rzeczowego ograniczonego) jedynie osobę wpisaną do rejestru. Tej fundamentalnej zmianie konstrukcji akcji rozumianych jako papiery wartościowe towarzyszy wiele zmian szczegółowych dotyczących uregulowań Kodeksu spółek handlowych, związanych z istnieniem papierowych dokumentów akcji, w tym dotyczących rozporządzania akcjami. Przepis art. 3289 § 1 k.s.h. ustanawia zasadę, że nabycie akcji (ustanowienie na niej ograniczonego prawa rzeczowego) następuje w następstwie i z chwilą dokonania odpowiedniego wpisu w rejestrze akcjonariuszy. To uregulowanie, wiążące z konstytutywnym wpisem do rejestru skutek rozporządzający czynności dotyczących akcji, rodzi wiele kwestii wymagających analizy i rozstrzygnięcia. Niektóre z nich, m. in. kwestie charakteru czynności prawnej stanowiącej podstawę rozporządzenia, skutków wpisu, konsekwencji wpisu niezgodnego z rzeczywistym stanem prawnym, są przedmiotem opracowania.(abstrakt oryginalny)

EN

As of 1st January 2021 the rules relating to the joint-stock companies in the Code of Commercial Companies will importantly change. The paper stock certificates of all non-publicly traded companies will lose ex lege their legal validity. They will be replaced by the electronic stock certificates. i.e. by electronic (ICT) entries in the registries of shareholders. Such electronic registries will be operated - on behalf of the companies - by specialized entities (authorized under the Act of 25.07.2005 on the marketing of financial instruments to keep and run the securities accounts). The entry in these registries - which might be considered as a carrier of the dematerialized shares - will constitute the basis for the legal entitlement, since only a person entered into the register in question will be treated as a shareholder (entitled under a limited right in rem). This fundamental change in the legal nature of the share, understood as a security, is coupled with a number of detailed amendments in the Code of Commercial Companies related to the existence of the paper stock certificates, including those considering the disposition of the shares. Article 3289 § 1 of the Code creates a rule that acquisition of a share (or making it subject to a limited right in rem) occurs as a result and at the moment of making the entry into the register of the shareholders. It follows that the entry to the register has a constitutive character (the disposition of a share, or the transaction affecting the share, takes place at the time of entry into registry). This rule poses number of difficulties that need to be analysed. Some of these difficulties (inter alia the nature of the legal act constituting the basis for the disposition, the effects of the entry into register, the consequences of the entry not in accordance with the actual legal state of affairs) are addressed in the present paper.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Akcje; Akcjonariusz; Spółki

EN

Shares; Shareholders; Companies

• Czasopismo: Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 5
• Strony: 2--13

Twórcy

autor

Wojciech Popiołek

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Balwicka-Szczyrba, M., Sylwestrzak, A. (2018). W: M. Habdas, M. Fras (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126-352), Warszawa.
• Bączyk, M. (2000). W: M. Bączyk i in., Papiery wartościowe, Kraków 2000, s. 45.
• Chłopecki, A. (2000). Mechanizm prawny transakcji giełdowych - nowe zjawisko w obrocie gospodarczym, Prawo Papierów Wartościowych, 1, s. 8.
• Chłopecki, A. (2001). Opcje i transakcje terminowe - zagadnienia prawne, Warszawa 2001.
• Chłopecki, A., Dyl, M. (2006). W: A. Szumański (red.), System prawa prywatnego, Warszawa, t. 19, s. 885.
• Chłopecki A. (2018). Glosa aprobująca do wyroku Sądu Najwyższego z 3.06.2015 r., V CSK 566/14, Orzecznictwo Sądów Polskich, 2, poz. 12.
• Czech, T. (2019). W: K. Osajda (red.), Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Komentarz, Warszawa, Legalis/el., art. 2, pkt 11.
• Czerniawski R. (2002). W: R. Czerniawski, M. Wierzbowski (red.), Ustawa prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Komentarz, Warszawa.
• Doliwa A. (2002). Podstawa wpisu w księdze wieczystej, Monitor Prawniczy, 10, s. 472.
• Glicz, M. (2016). W: M. Stec (red.), Prawo instrumentów finansowych, Warszawa, s. 1579.
• Godlewski, M. (2017). Dopuszczalność nabycia od nieuprawnionego akcji zdematerializowanych, Monitor Prawniczy, 7, s. 362.
• Gołębiowski, K. (2019). W: E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, red. Warszawa 2019
• Grykiel, J., Olejniczak, A., Radwański, Z. (2019). W: Z. Radwański, A. Olejniczak (red.). System prawa prywatnego, Warszawa 2019, t. 2.
• Gwiazdomorski, J. (1973). Próba korektury pojęcia czynności prawnej. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1 s. 58-59.
• Ignatowicz, J., Stefaniuk, K. (2012). Prawo rzeczowe, Warszawa.
• Jastrzębski, J. (2009). Pojęcie papieru wartościowego wobec dematerializacji, Warszawa 2009, s. 354.
• Katner, W. J. (1992). Umowne nabycie własności ruchomości w prawie polskim, Warszawa 1992.
• Machnikowski, P. (2019). W: Kodeks cywilny. Komentarz, E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Warszawa, art. 92116 nb 1.
• Mazgaj, M. (2016). Dematerializacja akcji w spółkach niepublicznych - przyszłe perspektywy. W: J. Mojak i in. (red.), Ewolucja instytucji polskiego prawa papierów wartościowych. W 80-lecie Prawa wekslowego z 28.04.1936 r., Lublin, s. 321.
• Michalski, M. (2020). Uwagi krytyczne w zakresie zniesienia anonimowości jako cechy konstytucyjnej spółki akcyjnej, Przegląd Prawa Handlowego, 3.
• Michalski, M., Wajda, P. (2018). W: M. Wierzbowski (red.). Prawo rynku kapitałowego. Komentarz. Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi, Warszawa 2018, Legalis/el., art. 7, nb 13.
• Nowacki, A. (2019). Znaczenie wpisu w księdze akcyjnej, Przegląd Prawa Handlowego, 4, s. 4.
• Opalski, A. (2016). W: A. Opalski (red.), Kodeks spółek handlowych, t. III A, Spółka akcyjna. Komentarz do art. 301-392, Warszawa 2016, Legalis, art. 328, nb 1.
• Pabis, R. (2016). W: A. Opalski, Kodeks spółek handlowych. t. IIIB. Spółka akcyjna. Komentarz. Art. 393-490, Warszawa 2016, Legalis/el., art. 400
• Pabis, R. (2020). W: Z. Jara (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Legalis/el., art. 328, nb. 11.
• Palka-Bartoszek, K. (2016). Glosa krytyczna do wyroku Sądu Najwyższego z 3.06.2015 r., V CSK 566/14, Glosa, 4, s. 62.
• Piasecki, K. (1996). Księgi wieczyste i hipoteka, Kraków.
• Pisuliński, J. (2002). Hipoteka kaucyjna, Kraków.
• Popiołek, W. (2013). Charakter prawny zdarzenia prowadzącego do objęcia udziałów podwyższenia kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W: J. Frąckowiak (red.), Kodeks spółek handlowych po dziesięciu latach, Wrocław.
• Popiołek, W. (2015). W: J. A. Strzępka (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa, Legalis/el., art. 340.
• Potrzeszcz, R, Siemiątkowski, T. (2012). Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Spółka akcyjna, Warszawa, LEX/el., art. 339, nb 12.
• Romanowski, M. (2000). Umowa o pośrednictwo w obrocie giełdowym (zlecenie maklerskie), Warszawa 2000.
• Romanowski, M. (2003). W: Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, Warszawa 2003.
• Romanowski, M. (2006). W: A. Szumański (red.). System Prawa Prywatnego, Suplement, Warszawa 2006, t. 18.
• Romanowski, M. (2009). W sprawie pojęcia i natury spółki publicznej, Przegląd Prawa Handlowego, 3, s. 12.
• Romanowski, M. (2014). W: Komentarz do ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (oprac. na podstawie: System prawa prywatnego t. 18. Prawo papierów wartościowych).
• Romanowski, M. (2016). W: A. Szumański (red.). System Prawa Prywatnego. Prawo papierów wartościowych, Warszawa, t. 18, s. 113.
• Sobolewski, L. (1999). W: L. Sobolewski (red.), Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Komentarz, Warszawa 1999, s. 240.
• Sokal P. (2004). Zastaw rejestrowy na akcjach, Monitor Prawniczy, 5, s. 214.
• Sołtysiński, S., Sójka, T. (2013). W: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Warszawa, Legalis/el., t. 3, art. 339, nb 1.
• Sójka, T. (2012). Umowa objęcia akcji, Warszawa, s. 125
• Sójka, T. (2014). Wpis na rachunek papierów wartościowych, Przegląd Prawa Handlowego, 7-8, s. 113.
• Sójka, T. (2020). Obrót akcjami prostej spółki akcyjnej, Przegląd Prawa Handlowego, 1, s. 5.
• Spyra, M. (2016). W: M. Stec (red.). System Prawa Handlowego. t. 4, Prawo instrumentów finansowych, red. Warszawa 2016, s. 59.
• Swaczyna, B. (2007). Hipoteka umowna, Warszawa.
• Szadkowski, K. (2018). W: M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz do art. 1-352, Warszawa.
• Szlęzak, A. (2017). Glosa krytyczna do wyroku Sądu Najwyższego z 3.06.2015 r., V CSK 566/14, Orzecznictwo Sądów Polskich, 3, poz. 26.
• Szumański, A. (2006). W: A. Szumański (red.), System Prawa Prywatnego. Prawo papierów wartościowych, Warszawa 2006, t. 19, s. 32.
• Tąkiel, M. (2019). Pojęcie spółki publicznej w świetle proponowanych zmian legislacyjnych, Przegląd Prawa Handlowego, 4, s. 44.
• Truszkiewicz, Z. (2012). W: E. Gniewek (red.), System prawa prywatnego. Prawo rzeczowe, Warszawa, t. 4
• Włodarska, K., Blokada rachunku papierów wartościowych jako sposób zabezpieczenia wierzytelności, Kraków 2005, s. 112.
• Zacharzewski, K. (2016). Głos w dyskusji na temat istoty zdematerializowanych papierów wartościowych, Przegląd Prawa Handlowego, 9, s. 36.
• Zaradkiewicz, K. (2018). W: K. Pietrzykowski (red.). Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz. Art. 1-44910, Warszawa, Legalis/el., art. 2451.
• Zawada, K. (2018). W: K. Pietrzykowski (red.). Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz. Art. 450-1088, Warszawa, Legalis/el., art. 92116 nb 8.
• Zawadzka, J. (2019). W: K. Osajda, Ustawa o własności lokali. Komentarz, Warszawa, Legalis/el., art. 8, nb 13
• Zoll, F. (2004). Klauzule dokumentowe: prawo dokumentów dłużnych ze szczególnym uwzględnieniem papierów wartościowych, Warszawa, s. 34.
• Zwolińska-Doboszyńska, A. (2020). Przymusowa dematerializacja akcji i rejestr akcjonariuszy w świetle ostatnich zmian legislacyjnych, Przegląd Prawa Handlowego, 3.
• Uchwała SN z 21.01.2009 r., III CZP 130/08, OSNC 2009/12, poz. 159.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2.10.2007 r., I ACa 756/07, OSA 2009/4, poz. 13.
• Wyrok SN z 22.05.2002 r., I CKN 237/00, Legalis nr 59248.
• Wyrok SN z 27.04.2007 r., I CSK 11/07, OSNC 2008/5, poz. 51.
• Wyrok SN z 27.06.2012 r., II CSK 636/11, Legalis nr 537334.
• Wyrok SN z 3.06.2015 r., V CSK 566/14, Legalis nr 1303598.
• Dyrektywa 2007/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.07.2007 r. w sprawie wykonywania niektórych praw akcjonariuszy notowanych na rynku regulowanym (Dz.Urz. UE L 184) zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/828 z 17.05.2017 r. w zakresie zachęcania akcjonariuszy do długoterminowego zaangażowania (Dz.Urz. UE L 132).
• Ustawa z 6.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2019 r. poz. 2204).
• Ustawa z 24.06.1994 r. o własności lokali (Dz.U. z 2019 r. poz. 737 ze zm.).
• Ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz.U. z 2018 r. poz. 2017, dalej ustawa o zastawie.Ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz.U. z 2018 r. poz. 2017, dalej ustawa o zastawie.
• Ustawa z 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2020 r. poz. 65).
• Ustawa z 29.08.1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (Dz.U. z 2003 r. poz. 99 ze zm.).
• Ustawa z 29.08.1997 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 2019 r. poz. 2357).
• Ustawa z 21.08.1997 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (Dz.U. z 2007 r. nr 118, poz. 754 ze zm.).
• Ustawa z 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 505 ze zm.), dalej k.s.h.
• Ustawa z 27.05.2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz.U. z 2020 r. poz. 95).
• Ustawa z 25.07.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2018 r. poz. 2286 ze zm.), dalej u.o.i.f.
• Ustawa z 29.07.2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 623 ze zm.), dalej u.o.p.
• Ustawa z 15.01.2015 r. o obligacjach (Dz.U. z 2018 r. poz. 483 ze zm.).
• Ustawa z 30.08.2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019 poz. 1798), dalej ustawa z 30.08.2019.

Identyfikatory

DOI

DOI: 10.33226/0137-5490.2020.5.1