Evolution of Accessibility in Carpathian Spa Resorts between 1938 and 2000

• Autorzy: Tomasz Guzik , Arkadiusz Kołoś

Warianty tytułu

Przemiany dostępności komunikacyjnej uzdrowisk karpackich w latach 1938-2000

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The paper discusses accessibility of Polish Carpathian spa resorts. Accessibility is a factor in the spas' overall tourist appeal and indicates the reach of their hinterland. Until 1990s, Polish Carpathian spa accessibility was largely defined by the availability of public transport. The paper looks at the transport routes that begin in and pass thought the spas; their paths, termini and the frequency of service. A detailed review of time-distances is provided. To assess the evolution of accessibility, four annual bodies of data were reviewed: 1938,1950,1970 and 2000. (original abstract)

Przedmiotem badań prezentowanych w niniejszym artykule jest dostępność komunikacyjna uzdrowisk karpackich. Autorzy niniejszego opracowania przychylają się do definicji sformułowanej przez J. Black'a i M. Conroy'a (1977), którzy definiują dostępność jako łatwość osiągnięcia w przestrzeni określonej funkcji z badanego miejsca przy pomocy określonego środka transportu. Badaniami objęto uzdrowiska statutowe, położone na obszarze Karpat w obecnych granicach Polski oraz Zakopane - jako największy ośrodek turystyczny w Karpatach. Podstawowym celem niniejszego opracowania było określenie dostępności uzdrowisk karpackich i jej przemian w latach 1938-2000. Zrealizowano także cel metodyczny, polegający na opracowaniu i zastosowaniu indeksu dostępności czasowej. Chcąc w miarę obiektywny sposób porównać dostępność komunikacyjną uzdrowisk karpackich, autorzy artykułu posłużyli się jednym ze wskaźników dostępności czasowej - najkrótszym czasem dojazdu. Badano czasy dojazdu pomiędzy uzdrowiskami a 10 wybranymi miastami Polski. Istotnym czynnikiem kształtującym dostępność komunikacyjną uzdrowisk jest ich położenie względem sieci komunikacyjnej kraju. W przypadku Karpat, które same położone są peryferyjnie, oznacza to lokalizację uzdrowisk z dala od głównych ośrodków i aglomeracji miejskich. Dostępność komunikacyjna jest ważnym elementem konkurencyjności uzdrowisk, warunkującej ich rozwój i funkcjonowanie i nie wydaje się, aby ukształtowana w ciągu ostatnich stu lat struktura i hierarchia dostępności uzdrowisk karpackich mogła ulec w najbliższym czasie zasadniczym przemianom ani żeby jej znaczenie osłabło. Wśród ogółu uzdrowisk karpackich można wyróżnić te bardzo dobrze dostępne (Rabka, Ustroń, Krynica) i te cechujące się najgorszą dostępnością (Wysowa i Wapienne). Jednakże najlepiej dostępną miejscowością spośród badanych okazuje się być Zakopane. Obserwuje się związek pomiędzy wielkością uzdrowisk, ich znaczeniem a dostępnością komunikacyjną do nich. Relacje te mają charakter sprzężenia zwrotnego, gdzie dobra dostępność pozytywnie oddziałuje na znaczenie uzdrowiska, zaś wielkość uzdrowiska wpływając na liczbę i wielość kierunków połączeń komunikacyjnych przyczynia się do poprawy dostępności. Na dzisiejszą pozycję uzdrowisk ogromny wpływ wywarło uzyskanie połączenia kolejowego na przełomie XIX i XX w. Uzdrowiska, które wówczas nie uzyskały dogodnego połączenia kolejowego, to te, które dzisiaj należą do najmniejszych i zarazem najgorzej dostępnych. Zmiany dostępności uzdrowisk karpackich, jak prześledzono w niniejszym opracowaniu, cechują się wyraźną poprawą po II wojnie światowej, szczególnie w latach 60. i 70. Jednocześnie obserwowana w 1938 r. hierarchia dostępności nie uległa zasadniczym zmianom, z wyjątkiem szybszej poprawy dostępności z Warszawy. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Health resort; Health spa; Communication network; Public transport

PL

Uzdrowiska; Lecznictwo uzdrowiskowe; Sieć komunikacyjna; Transport publiczny

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2003
• Numer: z. 111 Issues of tourism and health resort management
• Strony: 357--368

Twórcy

autor

Tomasz Guzik

• Jagiellonian University, Cracow, Poland

autor

Arkadiusz Kołoś

• Jagiellonian University, Cracow, Poland

Bibliografia

• Atlas Uzdrowisk Polskich, 1990, A. Kajoch (red.), PPWK, Warszawa-Wrocław.
• Black J., Conroy M., 1977, Accessibility measures and the social evaluation of urban structure, Environment and Planning A, 9, 1013-1031.
• Kruczek Z., Weseli A., 1987, Uzdrowiska karpackie, KAW, Kraków.
• Lijewski T., Koziarski S., 1995, Rozwój sieci kolejowej w Polsce, WKiŁ, Warszawa.
• Ratajczak W., 1992, Dostępność komunikacyjna miast wojewódzkich Polski w latach 1948-1988, [w:] Z. Chojnicki, T. Czyż (red.), "Współczesne problemy geografii społeczno-ekonomicznej Polski, Ser. Geogr., UAM, Poznań, 55, 173-203.
• Słownik Języka Polskiego PWN, 1998, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa-Kraków.
• Vickerman R. W., 1974, Accessibility, attraction and potential: a review of some concepts and their use in determining mobility, Envir. Plann. A, 6, 675-691.