Teoria Umysłu u osób dorosłych

• Autorzy: Ewelina Perehubka

Warianty tytułu

Theory of Mind in Adults

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Teoria umysłu jako jeden z kluczowych składników poznania społecznego mający wpływ na jakość i ilość interakcji społecznych ma duże znaczenia dla dobrego samopoczucia a tym samym jakości życia osób starszych. Celem artykułu jest omówienie kluczowych zagadnień związanych z Teorią Umysłu (Theory of Mind - ToM). Podjęto w nim próbę przeglądu literatury odnoszącej się do problematyki funkcjonowania ToM w dorosłości. Treści tu zawarte nie wyczerpują jednak zagadnienia, prezentują jedynie najważniejsze doniesienia i badania związane z tematem ToM w rozwoju człowieka dorosłego. (abstrakt oryginalny)

EN

The theory of the mind as one of the key components of social cognition affecting the quality and quantity of social interaction is of great importance for the well-being and thus quality of life of older people. The aim of this article is to urge closer issues related to Theory of Mind (Theory of Mind - ToM). It tackles an attempt to review the literature relevant to the issue of ToM functioning in adulthood. Content contained herein do not cover certain issues, presenting only the most important reports and studies related to the topic of ToM in adult development. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Psychologia człowieka; Neuronauka poznawcza; Umysł ludzki

EN

Human psychology; Cognitive neuroscience; Human mind

• Czasopismo: Studia Społeczne
• Rocznik: 2017
• Numer: nr 4 (19)
• Strony: 37--43

Twórcy

autor

Ewelina Perehubka

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• Adenzato M., Poletti M., (2013). Theory of mind abilities in neurodegenerative diseases: an update and a call to introduce mentalizing tasks in standard neuropsychological assessments. Clinical Neuropsychiatry, 10: 226-234.
• Apperly, I. A., Samson, D., Humphreys, G. W. (2009). Studies of adults can inform accounts of theory of mind development. Developmental Psychology, 45(1), 1190-201. doi:10.1037/a0014098
• Baron-Cohen S.(1998). Does the study of autism justify minimalist innate modularity? Learning and Indyvidual Differences, 10(3), 179-191.
• Baron-Cohen S., Tager-Flusberg H., Cohen D., (2000). Understanding other minds: Perspectives rom developmental cognitive neuroscience. Oxford: University Press.
• Bernstein D.M., Thornton W.L., Sommerville J.A. (2011). Theory of Mind Through the Ages: Older and Middle-Aged Adults Exhibit More Errors Than Do Younger Adults on a Continuous False Belief Task. Experimental Aging Research, 37: 481-502.
• Białecka-Pikul M., (2002). Co dzieci wiedza o umyśle i myśleniu. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Białecka-Pikul M., (2012). Narodziny i rozwój refleksji nad myśleniem. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Brüne M., Brüne-Cohrs U., (2006). Theory of mind - evolution, ontogeny, brain mechanisms and psychopatology. Neuroscience and Biobehavioral Rieviews 30; 437-455.
• Bruneau E., Pluta A., Saxe R. (2012) Distinct roles of the ‚Shared Pain' and ‚Theory of Mind' networks in processing others' emotional suffering. Neuropsychologia 50(2) 219-231.
• Carlos S.M., Mose L.J., Breton C., (2002). How Specific is the Relation between Executive Funcion and Theory of Minde? Contributions of Inhibitory Control and Working Memory. Infant and Child Development, 11:73-92.
• Castelli I., Baglio F., Blasi V., (2010). Effects of aging on mindreading ability through the eyes: An fMRI study. Neuropsychologia 48: 2586-2594.
• Champagne-Lavau M., Joanette Y., (2009). Pragmatics, theory of mind and executive functions after a right-hemisphere lesion: different patterns of deficits. J Neurolinguist; 22:413-26.
• Charlton R.A., Barrick T.R., Markus H.S., Morris R.G., (2009). Theory of mind associations with other cognitive functions and brain imaging in normal aging. Psychology and Aging, 24(2):338-48.
• Cieszyńska J., (2011). Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych. Metoda krakowska. Kraków: Omega.
• Dodell-Feder D., Koster-Hale J., Bedny M., Saxe R., (2011). fMRI item analysis in a theory of mind task. NeuroImage, 55(2), 705- 712).
• Dumontheil, I., Apperly, I. A., Blakemore, S.-J. (2010). Online usage of theory of mind continues to develop in late adolescence. Developmental Science, 13(2), 2331-338. doi:10.1111/j.1467-7687.2009.00888.x
• Flavell J.H. (1993), The development of children's understanding of false beliefs and appearance-reality distinction. International Journal of Psychology, 28, 595-604.
• Gładziejewski P. (2011). Symulacja mentalna jako podstawa kontaktu poznawczego z fikcyjnymi narracjami. Rocznik Kognitywistyczny V; 57-63.
• Gołębiewska K.K., Górna K., Jaracz K.D., (2014). Metody badawcze wykorzystywane do oceny teorii umysłu. Neuropsychiatria i Neuropsychologia 9, 1: 22-29.
• Gweon, H., Saxe, R. (2013). Developmental cognitive neuroscience of Theory of Mind. Red: Rubenstein J., Rakic P., Neural Circuit Development and Function in the Brain: Comprehensive Developmental Neuroscience. Elsevier
• Haman M., (1992). Dziecięca "teoria umysłu" a kompetencja komunikacyjna dziecka w wieku przedszkolnym, [w:] Borsuk B., Haman M., (red.), Z badań nad kompetencją komunikacyjna dzieci. Warszawa: Wydawnictwo Energeia, 229-253.
• Haman M., (2002). Pojęcia i ich rozwój. Percepcja, doświadczenie i naiwne teorie. Warszawa: Matrix.
• Happè, F., Winner, E., Brownell, H. (1998). The getting of wisdom: theory of mind in old age. Developmental Psychology, 34 (2), 358-362.
• Happe F., Brownell H., Winner E., (1999). Acquired "theory of mind" impairments following stroke. Cognition 70, 211-240.
• Henry, J. D., Phillips, L. H., Ruffman, T., & Bailey, P. E. (2013). A meta-analytic review of age differences in theory of mind. Psychology and Aging, 28(3), 3826-839. doi:10.1037/a0030677
• Herzyk A., (2005). Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Hughes C. (1998). Executive function in preschoolers: Links with theory of mind and verbal ability. British Journal of Developmental Psychology, 16(2), 233-253.
• Jodzio K., (2008). Neuropsychologia intencjonalnego działania. Koncepcje funkcji wykonawczych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Kielar-Turska, Marta Białecka-Pikul, Anna Skórska, (2006). Rozwój zdolności mentalizacji. Z badań nad związkiem teorii umysłu, sprawności językowych i funkcji zarządzającej. Psychologia Rozwojowa, 2006, 11(2) 35-47.
• Keightley, M. L., Winocur, G., Burianova, H., Hongwanishkul, D., & Grady, C. L. (2006). Age effects on social cognition: faces tell a different story, Psychology and Aging, 21, 211-220.
• Krendl A. C., Ambady N., (2010). Older Adults Decoding of Emotions: Role of Dynamic Versus Static Cues and Age-Related Cognitive Decline. Psychology and Aging © 2010 American Psychological Association 2010, Vol. 25, No. 4, 788 -793.
• MacDonald S.W., Li S.C., Bäckman L., (2009). Neural underpinnings of within-person variability in cognitive functioning. Psychol Aging 24:792-808.
• MacPherson S.E., Phillips L.H., Della Sala S., (2002). Age, executive function, and social decision making: a dorsolateral prefrontal theory of cognitive aging. Psychology and Aging 17(4):598-609.
• Mahya C.E.V., Moses L.J., Pfeifer J.H., (2014). How and where: Theory-of-mind in the brain. Developmental Cognitive Neuroscience 9; 68-81.
• Markiewicz K., 2004, Możliwości komunikacyjne dzieci autystycznych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Maylor, E.A., Moulson, J.M., Muncer, A., Taylor, L.A. (2002). Does performances on theory of mind tasks decline in old age? British Journal of Psychology, 93, 465-485.
• Messer R. (2015). Pragmatic Language Changes During Normal Aging: Implications for Health Care. Healthy Aging & Clinical Care in the Elderly: 7; 1-7 doi:10.4137/HACCE.S22981.
• Moran, J. M. (2013). Lifespan development: The effects of typical aging on theory of mind. Behavioural Brain Research, 237, 32-40. doi:10.1016/j.bbr.2012.09.020
• Muller F., Simion A., Reviriego E., Galera C., Mazaux J-M., Barat M.,Joseph P-A., (2010). Exploring theory of mind after severe traumatic brain injury. Cortex, 46(9), 1088-1099.
• Perner, J., Wimmer, H. (1985). "John Thinks That Mary Thinks That...": Attribution of second-order beliefs by 5- to 10-year-old children. Journal of Experimental Child Psychology, 39, 437-471. doi:10.1016/0022-0965(85)90051-7
• Pezzuti L., Longobardi E., Milletti K., Ovidi A., (2011). A study about the Theory of Mind in primary and secondary aging. Life Span and Disability / XIV, 1 (2011), 31-44.
• Pezzuti L., Longobardi1 E., Rossetti1 S., Bartolini1 E., Natale1 G., Sappino1 M., Artistico D., (2015). The Relation between the Theory of Mind and Socio-Emotional Functioning in a Sample of Older Adults. Journal of Neurology and Psychology Vol.:3, Issue:2.
• Pisula E., (2001). Autyzm u dzieci diagnoza klasyfikacja etiologia. Warszawa: PWN, 85.
• Premarck D.G., Woodruff G., (1978). Does the chimpanzee have a theory of mind? Behavioral and Brain Sciences 1, 515-526.
• Pluta A., (2011). Architektura funkcjonalna teorii umysłu: zdolność jednorodna czy wieloaspektowa? Badania osób z uszkodzonym mózgiem. Niepublikowana praca doktorska, Warszawa, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
• Pluta A., Łojek M., (2014). Architektura funkcjonalna teorii umysłu. Podejście neuropsychologiczne. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Radomska A., Horodziejczyk D., (2006). Rozwój dziecięcych teorii umysłu a płeć i kompetencja komunikacyjna. Psychologia Rozwojowa, 11(2), 49-60.
• Rakoczy H. (2010). Executive function and the development of belief-desire psychology. Developmental Science, 13(4), 648- 661.
• Rakoczy H., Harder-Kasten A., Sturm L., (2011). The decline of theory of mind in old age is (partly) mediated by developmental changes in domain-general abilities. British Journal of Psychology: Version of Record online. British Journal of Psychology 103, 1,58-72, 2012.
• Rosi A., Cavallini E., Bottiroli S., Bianco F., Lecce S., (2015). Promoting theory of mind in older adults: does age play a role? Published online: 01 Jun 2015, Volume 20, 2016 - Issue 1, Pages 22-28.
• Saltzman, J., Strass, E., Hunter, M., Archibald, S. (2000). Theory of mind and executive functions in normal human aging and Parkinson's disease. Journal of the International Neuropsychological Society, 6, 781-788.
• Saxe R., (2006). Why and how to study Thery of Mind with fMRI. Brain Research, 1079(1), 57-65.
• Saxe R., (2009). Theory of mind (neural basis). Encyclopedia of Consiciousness Oxford, UK: Academic Press.
• Shamay-Tsoory S., Harari H., Szepsenwol O., Levkovitz Y., (2009). Neuropsychological Evidence of Impaired Cognitive Empathy in Euthymic Bipolar Disorder. The Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences; 21: 59-67.
• Slessor G., Phillips L. H., Bull R., (2007). Exploring the Specificity of Age-Related Differences in Theory of Mind Tasks. Psychology and Aging Vol.22, No.3, 639 - 643.
• Sommerville, J. A., Bernstein, D. M., Meltzoff, A. N. (2013). Measuring beliefs in centimeters: Private knowledge biases preschoolers' and adults' representation of others' beliefs. Child Development, 84(6), 61846-1854. doi:10.1111/cdev.12110
• Sullivan S., Ruffman T., Hutton S. B. (2007). Age Differences in Emotion Recognition Skills and the Visual Scanning of Emotion Faces. Journal of Gerontology: Psychological Sciences, 62, 1, 53-60.
• Tager-Flusberg H., (2002). Language Acquisition. W: Encyclopedia of the Human Brain, San Diego, CA: Academic Press, 617- 629.
• Wang Z., (2013). Age-Related Differences in the Performance of Theory of Mind in Older Adults: A Dissociation of Cognitive and Affective Components. Psychology and Aging. 28 (1): 284-91.