Udział polskich kobiet w tworzeniu i utrzymaniu materialnych podstaw szkolnictwa, edukacji i wychowania w okresie I Rzeczypospolitej

• Autorzy: Jan Krukowski

Warianty tytułu

Polish Women's Participation in the Creation and Maintenance of the Material Basis of Education and Training in the 1st Polish Republic

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W naukowych opracowaniach poświęconych polskiej edukacji w okresie staropolskim, mało uwagi zwraca się na zapisy, w których uwzględniona zostaje szkoła, na ustanowione fundacje dla szkół. Jeżeli spotykamy się z takimi informacjami, to najczęściej dobrodziejami są mężczyźni, tak jakby tylko to oni byli zdolni do czynności prawnych. Okazuje się, że w polskim społeczeństwie odnotować trzeba wysoką pozycję kobiety i to w bardzo ważnych sferach życia. Władysław Łoziński tak napisał: Gdyby jedyną i rozstrzygającą cechą obyczajowej kultury było stanowisko kobiety, to szlacheckiej Polsce należałby się może z tego tytułu prym między narodami. Stanowisko żony i matki było w całym znaczeniu tego słowa dostojne; wpływ kobiety wielki, często nawet przemożny. (Łoziński, 1969, 173) W Polsce kobieta zasadniczo zawsze miała decydujący wpływ na zarządzanie swym (czasami posażnym) majątkiem, a po śmierci męża mogła także zarządzać jego majątkiem. W polskim prawodawstwie można znaleźć przykłady uprzywilejowania kobiet. Ogólny sąd trzeba poprzeć konkretnymi, prawnymi, obowiązującymi rozwiązaniami. (Bardach, 1996, Kaczmarczyk et al., 1968; Uruszczak, 2010; Lesiński, 1956; Roman 1953) Generalnie można stwierdzić, że stanowisko prawne kobiety w zakresie prawa prywatnego w Polsce było początkowo wysokie, potem ulegało nieznacznemu osłabieniu. Od XII w. kobiety posiadały prawo własności rzeczy ruchomych, a w stanie rycerskim i nieruchomych. W XIV w. w Małopolsce i na Śląsku prawo zwyczajowe przyznawało kobietom prawo dziedziczenia i własności dóbr ziemskich. (fragment tekstu)

EN

It is the first such study in Polish literature, the author collected the documented examples of specific provisions of the queens, noble women and townswomen for schools and educational institutions in Poland to 1795. Their accomplishments depended on their financial status and the legal order that prevailed their decision to support education. Education in Poland in the period of the 1st Republic was associated with the churches, and, as in a tolerant Poland there were many religions, in effected in considerable diversity of ecclesiastical education. Women were the benefactresses of universities, academic colonies, parish schools, collegiate schools, noble convicts, military schools, convent institutions. They cared for homeschooling and travels abroad, as well as student hospitals. The benefactresses frequently combined in with concern for salvation of their souls, which was served by the prayers and the songs performed by the endowed clergymen, school staff and the students. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Pozycja kobiety w społeczeństwie; Równouprawnienie kobiet i mężczyzn; Kształcenie kobiet; Sytuacja społeczno-ekonomiczna kobiet

EN

Women's position in society; Equal rights for women and men; Women's education; Socio-economic situation of women

• Czasopismo: Studia Społeczne
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 1 (10)
• Strony: 13--22

Twórcy

autor

Jan Krukowski

• Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie

Bibliografia

• Codex diplomaticus Universitatis Studii Generalis Cracoviensis continent privilegia et documenta, quae res gestas Academiae eiusque beneficia illustrant, t. I ab a. 1364 usque ad 1440, ed. Żegota Pauli, Sumpt. et Typ. Univ., Cracoviae 1870, nr 55, 57, 86
• Conclusiones Universitatis Cracoviensis ab anno 1441 ad annum 1589, wyd. H. Barycz, PAU, Kraków 1933, s. 4.
• Codex diplomaticus Universitatis Studii Generalis Cracoviensis continent privilegia et documenta, quae res gestas Academiae eiusque beneficia illustrant, t. II ab a. 1441 usque ad a. 1470, ed. Ż. Pauli, Sumpt. et Typ. Univ., Cracoviae 1873, nr 169.
• Codex diplomaticus Universitatis Studii Generalis Cracoviensis continent privilegia et documenta, quae res gestas Academiae eiusque beneficia illustrant, t. IV, ab a. 1507 usque ad a. 1548, ed. Ż. Pauli, Sumpt. et Typ. Univ., Cracoviae 1884, nr 344.
• L. Hajdukiewicz, Podstawy ideowe i organizacyjne kolonii akademickich Uniwersytetu Krakowskiego (1588-1773). Stan badań-problematyka-postulaty, "Przegląd Historyczno-Oświatowy" 1963, R. 6, s. 137-200.
• W. Grzelecki, Szkoły - kolonie Uniwersytetu Krakowskiego 1588-1773. Problematyka kształcenia i wychowania, Ossolineum, Wrocław 1986. Monografie z dziejów oświaty, t. 31)
• J. Chachaj, Łacińskie szkoły parafialne na terenie metropolii lwowskiej w epoce nowożytnej, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2005, s. 143
• Stadtbuch von Posen, erster Band: Die Mittelalterlichte Magistratsliste. Die Altesten Protokollbucher und Rechnung herausgegeben A. Warschauer, Eigentum der Gesellschaft, Posen 1892, s. 59.
• Starożytności Warszawy, red. A. Wejnert, t. V, Warszawa 1958, s. 61.