O dopuszczalności antycypującego odrzucenia spadku w prawie polskim

• Autorzy: Tomasz Jasiakiewicz

Warianty tytułu

On the Admissibility of Anticipatory Rejection of Inheritance in Polish Law

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W polskiej doktrynie i judykaturze dominuje pogląd, że po śmierci spadkodawcy, osobom dziedziczącym w drugiej i dalszej kolejności przysługuje uprawnienie do odrzucenia spadku, o ile osoby silniej powołane nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. Stanowisko to jest niekorzystne dla osób słabiej powołanych do spadku. Wcześniejsze (antycypujące) odrzucenie spadku uznawane jest bowiem za nieważne jako dokonane pod warunkiem, że odrzucający spadek zostanie spadkobiercą (art. 1018 § 1 k.c.). W artykule podjęto próbę krytyki tego stanowiska. Zdaniem autora z chwilą śmierci spadkodawcy oświadczenie o odrzuceniu spadku może być złożone także przez osobę słabiej powołaną do spadku, a więc dziedziczącą w drugiej i dalszej kolejności. Skuteczność takiej czynności, z uwagi na obowiązywanie conditio iuris, jest jednak zawieszona do chwili, w której okaże się, że osoby silniej powołane do spadku nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. Antycypujące odrzucenie spadku de lege lata jest zatem dopuszczalne. Wobec rozbieżności w doktrynie i jednoznacznego stanowiska judykatury w artykule w ramach uwag de lege ferenda zaproponowano wprowadzenie do Kodeksu cywilnego stosownego uregulowania na wzór § 1946 BGB. (abstrakt oryginalny)

EN

The prevailing view in the Polish doctrine and judicature is that after the death of the testator, the persons inheriting thereafter in the second and further sequence, have the right to reject the inheritance, as long as none of the persons appointed to inherit on a stronger basis wants to or can become an heir. This view is unfavourable for the persons appointed to the inheritance on a weaker basis. Earlier (anticipatory) rejection of the inheritance is assumed to be invalid, as performed under the condition that the person rejecting the inheritance would become the heir (Article 1018 § 1 of the Civil Code). This paper is the attempt to present criticism of such a view. In the opinion of the author, with the moment of the testator's death, the declaration on rejecting of the inheritance may be also made by the person appointed to the inheritance on a weaker basis, and thus inheriting in the second or further sequence. The effectiveness of such an act in law, due to the conditio iuris in force, is, however suspended until it turns out that the persons appointed to the inheritance on a stronger basis do not want to inherit or cannot become heirs. Thus, anticipatory rejection of the inheritance is admissible de lege lata. Given the discrepancies in the doctrine and unambiguous position of the judicature, the introduction of appropriate provisions into the Civil Code, similar to the regulation of § 1946 BGB, is suggested in the article within the de lege ferenda comments. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo spadkowe; Dług; Zadłużenie

EN

Succession law; Debt; Indebtedness

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 3
• Strony: 93--106

Twórcy

autor

Tomasz Jasiakiewicz

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bibliografia

• Berek, M. (2019). Przedterminowe odrzucenie spadku. W nawiązaniu do uchwały SN z 19.10.2018 r., III CZP 36/18. Rejent 7(339): 31-53.
• Borysiak, W. (2013). Dziedziczenie. Konstrukcja prawna i ochrona. Warszawa.
• Borysiak, W. (2019). Komentarz do art. 1015 k.c., [w:] K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom 4A: Spadki. Warszawa: 996-1014.
• Gorczyński, G. (2012). Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku - uwagi de lege ferenda, [w:] A. Dańko-Roesler, J. Jacyszyn, M. Pazdan, W. Popiołek (red.), Rozprawy z prawa prywatnego. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Aleksandrowi Oleszce. Warszawa: 131-142.
• Gorczyński, G. (2018). Komentarz do art. 1018 k.c., [w:] M. Habdas, M. Fras (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom 6: Spadki (art. 922-1087). Warszawa: 560-578.
• Grykiel, J., Olejniczak, A., Radwański, Z. (2019). Rodzaje czynności prawnych, [w:] Z. Radwański, A. Olejniczak (red.), System prawa prywatnego. Prawo cywilne - część ogólna. Tom 2. Warszawa: 246-302.
• Gutowski, M., Radwański, Z. (2019). Sankcje wadliwej czynności prawnej, [w:] Z. Radwański, A. Olejniczak (red.), System prawa prywatnego. Prawo cywilne - część ogólna. Tom 2. Warszawa: 542-586.
• Gwiazdomorski, J. (1985). Prawo spadkowe w zarysie. Warszawa.
• Jasiakiewicz, T. (2019). W poszukiwaniu środków ochrony prawnej małoletniego spadkobiercy przed mimowolnym przyjęciem spadku. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 81(4): 125-137.
• Justyński, T. (2019). Początek terminu do przyjęcia lub odrzucenia spadku. Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 r., III CZP 36/18. Orzecznictwo Sądów Polskich 11: 50-60.
• Justyński, T. (2020). Glosa do uchwały SN z dnia 23 października 2019 r., III CZP 23/19. Orzecznictwo Sądów Polskich 7/8: 31-40.
• Księżak, P. (2012). Zachowek w polskim prawie spadkowym. Warszawa.
• Księżak, P. (2014). Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2013 r., I CSK 329/13. Rejent 5(277): 105-111.
• Księżak, P. (2015). Dobrodziejstwo inwentarza po nowelizacji Kodeksu Cywilnego z 2015 r. - aspekty materialnoprawne. Kwartalnik Prawa Prywatnego 4: 875-910.
• Księżak, P. (2017). Prawo spadkowe. Warszawa.
• Księżak, P. (2019). Komentarz do art. 1002 k.c., [w:] K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom 4A: Spadki. Warszawa: 941-943.
• Kucia, B. (2017). Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego, [w:] M. Fras, P. Ślęzak (red.), Prawo prywatne wobec wyzwań współczesności. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Leszkowi Ogiegle. Warszawa: 219-227.
• Kuźmicka-Sulikowska, J. (2019). Komentarz do art. 1015 k.c., [w:] E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Warszawa: 2061-2071.
• Leipold, D. (2013a). Komentarz do art. 1946 BGB, [w:] S. Kessal-Wulf (Hrsg.), Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch. Band 9: Erbrecht. München: 235-236.
• Leipold, D. (2013b). Komentarz do art. 1947 BGB, [w:] S. Kessal-Wulf (Hrsg.), Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch. Band 9. Erbrecht. München: 236-237.
• Masloff, M. (2011a). Komentarz do § 1946 BGB, [w:] J. Damrau (Hrsg.), Praxiskommentar Erbrecht. Bonn: 154-155.
• Masloff, M. (2011b). Komentarz do § 1947 BGB, [w:] J. Damrau (Hrsg.), Praxiskommentar Erbrecht. Bonn: 155-158.
• Mularski, K., Radwański, Z. (2019). Zagadnienia ogólne czynności prawnych, [w:] Z. Radwański, A. Olejniczak (red.), System prawa prywatnego. Tom 2: Prawo cywilne - część ogólna. Warszawa: 1-60.
• Pazdan, M. (2021). Komentarz do art. 1012 k.c., [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom 2: Komentarz do art. 450-1088. Przepisy wprowadzające. Warszawa: 1284-1287.
• Pisuliński, J. (1992). Niektóre problemy związane z terminem do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Rejent 6(14): 54-75.
• Siegmann, M., Höger, J. (2012a). Komentarz do § 1946 BGB, [w:] H. G. Bamberger, H. Roth (Hrsg.), Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch. Band 3. München: 1437.
• Siegmann, M., Höger J. (2012b). Komentarz do § 1947 BGB, [w:] H. G. Bamberger, H. Roth (Hrsg.), Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch. Band 3. München: 1438-1439.
• Swaczyna, B. (2012). Warunkowe czynności prawne. Warszawa.
• Swaczyna, B. (2013). Odrzucenie spadku nabytego przez dziecko, [w:] E. Pecyna, J. Pisuliński, M. Podrecka (red.), Rozprawy cywilistyczne. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Edwardowi Drozdowi. Warszawa: 569-583.
• Szpyt, K. (2019). Komentarz do art. 1015 k.c., [w:] M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Warszawa: 2094-2098.
• Szymańska, A.M. (2010). Termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Białostockie Studia Prawnicze 7: 267-280.
• Trimborn von Landenberg, D. (2011a). Komentarz do § 1946 BGB, [w:] W. Burandt, D. Rojahn (Hrsg.), Erbrecht. München: 88.
• Trimborn von Landenberg, D. (2011b). Komentarz do § 1947 BGB, [w:] W. Burandt, D. Rojahn (Hrsg.), Erbrecht. München: 88-90.
• Wolak, G. (2019). Glosa do uchwały SN z dnia 19 października 2018 r., III CZP 36/18. Rejent 7(339): 126-141.
• Zelek, M. (2019). Przegląd orzecznictwa Izby Cywilnej Sądu Najwyższego (Październik 2018 r. - marzec 2019 r.). Palestra 4(738): 107-114.
• Żok, K. (2019). Komentarz do art. 1012 k.c., [w:] M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom 3: Komentarz. Art. 627-1088. Warszawa: 1492-1499.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rpeis.2021.83.3.7