Dziedzictwo archeologiczne w kontekście wyzwań zrównoważonego rozwoju

• Autorzy: Michał Pawleta

Warianty tytułu

Archaeological Heritage in the Context of Sustainable Development

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Niniejszy tekst ma na celu określenie roli dziedzictwa archeologicznego w perspektywie zrównoważonego rozwoju, przy założeniu, że jest ono potencjałem, który można wykorzystać dla rozwoju kulturalnego, społecznego i gospodarczego [liczne przykłady zob. Marciniak, Pawleta, Kajda 2018]. W rozważaniach odniosę się do zjawiska turystyki archeologicznej, którą w wielu aspektach można uznać za przykład dobrych praktyk, wdrażających koncepcję zrównoważonego rozwoju. Analiza zjawiska ma na celu nie tylko uwypuklenie możliwości, zalet i mankamentów turystyki archeologicznej w kontekście idei zrównoważonego rozwoju, lecz także - w szerszej perspektywie - otwarcie pola do konstruktywnej dyskusji na temat rozwoju zrównoważonego, opartego na zasobach archeologicznych. (fragment tekstu)

EN

The concept of sustainable development is widely declared and used in contemporary scientific discourse. Sustainability also refers to cultural and archaeological heritage. What is an important element of the contemporary conservation doctrine is a departure from the idea of protection of archaeological heritage in favour of the rational management of such heritage, in accordance with the sustainable development rationale. It follows from the premise that, on the one hand, heritage is a subject of protection, but, on the other hand, it constitutes potential that should be adapted to new conditions and used for cultural, social, and economic development. With the above-mentioned concept as a starting point, the paper is aimed at analysing the role that archaeological heritage resources can play in the context of sustainable development. As an example of good practices implementing the idea of sustainable development based on archaeological resources, I take and discuss archaeological tourism, because it aims to promote public interest in archaeology and the protection of archaeological sites. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Rozwój zrównoważony; Archeologia; Dziedzictwo kulturowe

EN

Sustainable development; Archaeology; Cultural heritage

• Czasopismo: Zarządzanie w Kulturze
• Rocznik: 2021
• Tom: 22
• Numer: z. 3
• Strony: 305--322

Twórcy

autor

Michał Pawleta

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Affelt W. (2008), Dziedzictwo techniki w kontekście zrównoważonego rozwoju, [w:] B. Szmygin (red.), Współczesne problemy teorii konserwatorskiej w Polsce, Warszawa, Lublin: Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, Politechnika Lubelska, s. 7-16.
• Albert M.-T. (red.) (2015), Perceptions of Sustainability in Heritage Studies, Berlin: De Gruyter.
• Albert M.-T., Bandarin F., Roders A.P. (red.) (2017), Going Beyond: Perceptions of Sustainability in Heritage Studies no. 2, Cham: Springer.
• Ashworth G. (2000), Historical Tourism, [w:] J. Jafari (red.), Encyclopedia of Tourism, New York: Routledge, s. 277-278.
• Auclair E., Fairclough G. (red.) (2015), Theory and Practice in Heritage and Sustainability. Between Past and Future, London, New York: Routledge.
• Bartecki B. (2018), The Goths' Return to the Hrubieszów Basin. The Social Use of Archaeological Heritage for Building a Local Identity, "Analecta Archaeologica Ressoviensia", t. 13, s. 333-355.
• Broński K. (2006), Rola dziedzictwa kulturowego w rozwoju lokalnym. Doświadczenie polskie doby transformacji (po 1989 r.), "Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie", nr 706, s. 7-26.
• Buczkowska K. (2008), Turystyka kulturowa. Przewodnik metodyczny, Poznań: Wydawnictwo AWF.
• Carman J. (2005), Against Cultural Property. Archaeological Heritage and Ownership, London: Duckworth.
• Carman J. (2015), Educating for Sustainability in Archaeology, "Archaeologies: Journal of the World Archaeological Congress", t. 12, nr 2, s. 133-152.
• Chmielowska P. (2021), Dziedzictwo archeologiczne a zielona i niebieska archeoturystyka, [w:] A. Marciniak, M. Pawleta (red), Dziedzictwo kulturowe w kontekście wyzwań zrównoważonego rozwoju, Kraków: Universitas (w druku).
• Clark K. (2008), Only Connect - Sustainable Development and Cultural Heritage, [w:] G. Fairclough, R. Harrison, J.H. Jr. Jameson, J. Schofield (red.), The Heritage Reader, London, New York: Routledge, s. 82-98.
• Comer D.C., Willems A. (red.) (2019), Feasible Management of Archaeological Heritage Sites Open to Tourism, Cham: Springer.
• Favreau J., Patalano R. (red.) (2017), Shallow Pasts, Endless Horizons: Sustainability & Archaeology. Proceedings of the 48th Annual Chacmool Conference, Calgary: University of Calgary.
• Florek M. (2008), Wprowadzenie do archeoturystyki ziemi sandomierskiej, [w:] T. Giergiel (red.), Archeoturystyka. Nowoczesny produkt turystyczny, Sandomierz: LGD Lokalna Organizacja Turystyczna "Partnerstwo Ziemi Sandomierskiej", s. 17-28.
• Gancarski J., Madej P. (2018), The Carpathian Troy Archaeological Open-Air Museum in Trzcinica as a Proposal of Using an Archaeological Site for Tourism and Protection of Cultural Heritage," Analecta Archaeologica Ressoviensia", t. 13, s. 377-400.
• Graham B., Howard P. (red.) (2008), The Ashgate Research Companion to Heritage and Identity, Hampshire: Ashgate Publishing Limited.
• Holtorf C., Pantazatos A., Scarre G. (red.) (2019), Cultural Heritage, Ethics and Contemporary Migrations, London, New York: Routledge.
• Howard S. (2013), Understanding the Concept of Sustainability as Applied to Archaeological Heritage, "Rosetta", t. 14, s. 1-19.
• Howard S. (2017), Discourses of Sustainability in Archaeological Heritage Management, [w:] J. Favreau, R. Patalano (red.), Shallow Pasts, Endless Horizons: Sustainability & Archaeology. Proceedings of the 48th Annual Chacmool Conference, Calgary: University of Calgary, s. 41-49.
• Hutchings R.M, La Salle M. (2019), Sustainable Archaeology: Soothing Rhetoric for an Anxious Institution, "Antiquity", t. 93, nr 372, s. 1653-1660.
• Jaskanis D. (1999), O potrzebie systemowego upowszechniania obiektów archeologicznych w turystyce kulturalnej, [w:] Z. Kobyliński (red.), Krajobraz archeologiczny. Ochrona zabytków archeologicznych jako form krajobrazu kulturowego, Warszawa: Res Publica Multiethnica, s. 24-39.
• Kaczmarek K. (2010), Turystyka archeologiczna, "Turystyka Kulturowa", t. 1-3, s. 5-14.
• Kajda K. (2018), Rozwój zrównoważony i archeologia - czy to możliwe? Prace archeologiczne w Masłomęczu jako przykład dobrych praktyk, http://archeo.edu.pl/biografia2017/2018/03/16/ rozwoj-zrownowazony-i-archeologia-czy-to-mozliwe-prace-archeologiczne-w-maslomeczu- -jako-przyklad-dobrych-praktyk/ [odczyt: 12.12.2020].
• Kalicki P. (2016), A Quest for Sustainable Development: Cultural Tourism and Legal Protection of Archaeological Heritage, [w:] J. Wyrzykowski, J. Marak, S. Toczek-Werner, (red.), Tourism Role in the Regional Economy, vol. 6, Wrocław: Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu, s. 103-115.
• Kobyliński Z. (2001), Teoretyczne podstawy konserwacji dziedzictwa archeologicznego, Warszawa: Fundacja Res Publica Multiethnica, IAiE PAN.
• Kokowski A. (2012), Gocka duma Masłomęcza, Masłomęcz, Hrubieszów, Lublin: Masłomęckie Stowarzyszenie "Wioska Gotów", Muzeum im. ks. St. Staszica w Hrubieszowie, Instytut Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
• Kowalczyk A. 2010. Turystyka zrównoważona - aspekty kulturowe, [w:] Z. Młynarczyk, I. Potocka, A. Zajadacz (red.), Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki. T. VI. Turystyka zrównoważona, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, s. 19-30.
• Kruczek Z. (2012), Skanseny archeologiczne jako atrakcje turystyczne. Metody oceny i zarządzania atrakcjami, [w:] J. Gancarski (red.), Skanseny archeologiczne i archeologia eksperymentalna, Krosno: Muzeum Podkarpackie, s. 55-72.
• Krueger M. (2012), Śródziemnomorska turystyka archeologiczna - między ekskluzywnością a masowością, "Turystyka Kulturowa", t. 5, s. 5-21.
• Making Tourism More Sustainable: A Guide for Policy Makers (2005), Paris, Madrid: United Nations Environment Programme, World Tourism Organization.
• Marciniak, A. (2011), Contemporary Polish Archaeology in Global Context, [w:] L.R. Lozny (red.), Comparative Archaeologies. A Sociological View of the Science of the Past, New York: Springer, s. 179-194.
• Marciniak A., Pawleta M., Kajda K. (red.) (2018), Dziedzictwo we współczesnym świecie: kultura, natura, człowiek, Kraków: Universitas.
• Melotti M. (2008), Turismo archeologico. Dalle piramidi alle veneri di plastica, Milano: Bruno Mondadori.
• Melotti M. (2011), The Plastic Venuses: Archaeological Tourism in Post-modern Society, New Castle upon Tyne: Cambridge Scholars.
• Mergos G., Patsavos N. (red.) (2017), Cultural Heritage and Sustainable Development Economic Benefits, Social Opportunities and Policy Challenges, Chania: Technical University of Crete.
• Mikos von Rohrschiedt A. (2011), (Re)animatorzy dawnej historii a podróże w czasie wolnym. Profil polskich uczestników ruchu "historical reenactment" i ich potencjał dla rozwijania turystyki kulturowej, "Turystyka Kulturowa", nr 2, s. 22-54.
• Mikos von Rohrscheidt A. (2018), Historia w turystyce kulturowej, Warszawa: PWN.
• Mikos v. Rohrschiedt A. (2021), Interpretacja dziedzictwa w turystyce kulturowej. Konteksty, podmioty, zarządzanie, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznańskie Centrum Dziedzictwa.
• Murzyn-Kupisz M. (2013), Kultura i dziedzictwo kulturowe a rozwój zrównoważony, [w:] Z. Strzelecki, P. Legutko-Kobus (red.), Gospodarka regionalna i lokalna a rozwój zrównoważony, Warszawa: PAN, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, s. 92-105.
• Nowacki M. (2012), Dziedzictwo i turystyka: relacje i ewolucja koncepcji, [w:] B. Włodarczyk, B. Krakowiak (red.), Kultura i turystyka. Wspólne korzenie, Łódź: Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego, s. 35-49.
• Okuliczowie Ł.J. (1961), Archeologia dla turystów, Warszawa: PTTK.
• Ortega López D., Collado Moreno Y. (2018), Arqueoturismo: un fenómeno en auge? Reflexiones acercadel turismo arqueológico en la actualidad en España, "Pasos. Revista de Turismo y Patrimonio Cultural", t. 18, nr 3, s. 599-615.
• Pace A. (2012), From Heritage to Stewardship. Defining the Sustainable Care of Archaeological Places, [w:] R. Skeates, C. McDavid, J. Carman (red.), The Oxford Handbook of Public Archaeology, Oxford: Oxford University Press, s. 276-295.
• Pawleta M. (2019), Archaeotourism Spaces in Present-day Poland: Thoughts on Reconstruction and Reenactments, [w:] D.C. Comer, A. Willems (red.), Feasible Management of Archaeological Heritage Sites Open to Tourism, Cham: Springer, s. 115-127.
• Plebańczyk K. (2017), Kultura i zrównoważony rozwój - wykorzystanie narzędzi partycypacji zaangażowanej, "Zarządzanie w Kulturze", t. 18, z. 3, s. 307-325.
• Sanetra-Szeliga J., Jagodzińska K. (red.) (2017), Potencjał dziedzictwa. Społeczno-gospodarcze przykłady z Europy Środkowej, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
• Schofield J. (2008), Heritage Management, Theory and Practice, [w:] G. Fairclough, R. Harrison, J.H. Jr. Jameson, J. Schofield, (red.), The Heritage Reader, London, New York: Routledge, s. 15-30.
• Smith L. (2006), Uses of Heritage, London, New York: Routledge.
• Söderström U. (2018), Contract Archaeology and Sustainable Development: Between Policy and Practice, Växjö: Linnaeus University Press.
• Timothy D.J., Tahan L.G. (red.) 2020, Archaeology and Tourism. Touring the Past, Bristol, Blue Ridge Summit: Channel View Publications.
• Walker C., Carr N. (red.) (2013), Tourism and Archaeology. Sustainable Meeting Grounds, Walnut Creek, CA: Altamira Press.
• Werczyński D. (2011a), Atrakcje dla turystyki archeologicznej w Polsce. Festiwale archeologiczne, [w:] M. Kuczera (red.), Młodzi naukowcy dla polskiej nauki. Cz. 3. Nauki humanistyczne i społeczno-ekonomiczne, t. I, Kraków: Creativetime, s. 66-73.
• Werczyński D. (2011b), Atrakcje dla turystyki archeologicznej w Polsce. Rezerwaty archeologiczne oraz muzea archeologiczne i zbiory zabytków ruchomych, [w:] M. Kuczera (red.), Nowe trendy w naukach humanistycznych i społeczno-ekonomicznych, t. II, Kraków: Creativetime, s. 35-42.
• Werczyński D. (2012), Wybrane atrakcje archeoturystyczne w Polsce, "Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM w Poznaniu. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna", nr 20, s. 53-72.
• Wrzesiński J. (2008), Archeologia: poznanie - popularyzacja - turystyka, [w:] H. Machajewski (red.), Wielkopolska w dziejach. Archeologia o regionie, Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, s. 173-184.
• Vademecum konserwatora zabytków. Międzynarodowe Normy Ochrony Dziedzictwa Kultury (2015), Warszawa: Polski Komitet Narodowy ICOMOS.
• Yu Park, H. (2014), Heritage Tourism, London, New York: Routledge.