Znaczenie koncepcji homo oeconomicus w badaniach ekonomicznych

• Autorzy: Renata Pęciak , Jacek Pietrucha
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Homo oeconomicus (HOE) jest jedną z fundamentalnych kategorii ekonomicznych. To twardy rdzeń, w sensie Lakatosa, neoklasycznego pro-gramu badawczego w ekonomii. Wprowadzenie przez szkołę klasyczną modelu człowieka racjonalnego w swoich decyzjach gospodarczych miało zasadnicze znaczenie dla rozwoju ekonomii i badań ekonomicznych. Bar-dzo prosta, w początkowym okresie, konstrukcja homo oeconomicus stała się użytecznym narzędziem analitycznym. W miarę rozwoju ekonomii mo-del ten ulegał modyfikacjom i zasadniczym zmianom interpretacyjnym. Szeroko dyskutowano założenia modelu, szczególnie na gruncie ekonomii heterodoksyjnej. Co najmniej od lat 80. i 90. XX wieku ta krytyka zaowo-cowała stopniowym luzowaniem założeń HOE. W licznych współczesnych nurtach ekonomii homo oeconomicus nie jest istotnym punktem odniesienia dla prowadzonych badań. Pomimo tego, nadal dość powszechne jest prze-konanie, że wielu ekonomistów opiera swoje założenia badawcze na kon-strukcji homo oeconomicus. Celem podjętego badania jest próba empirycznego przetestowania, czy założenia identyfikowane z modelem homo oeconomicus są przyjmowane przez polskich badaczy zarówno w procesie naukowo-badawczym, jak i w procesie dydaktycznym. W rozdziale zaprezentowano wyniki badania pilo-tażowego, będącego wstępnym etapem szerszego badania dotyczącego za-łożeń badawczych homo oeconomicus w naukach ekonomicznych. Pierwsza część opracowania stanowi próbę syntetycznej interpretacji koncepcji homo oeconomicus, jej genezy, ewolucji oraz krytyki modelu wysuwanej przez ekonomistów heterodoksyjnych. Model homo oeconomi-cus jest przedmiotem częstych badań, a literatura przedmiotu, zarówno pol-ska, jak i zagraniczna, jest bardzo bogata . W tej części dokonano opera-cjonalizacji kluczowych cech homo oeconomicus, które stanowiły podstawę badania ankietowego. Zasadnicze badanie odnosi się do empirycznej wery-fikacji, czy założenia modelu homo oeconomicus są przyjmowane przez badaczy. Badanie pilotażowe zostało przeprowadzone wśród pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, dla których dyscypliną wiodącą jest dyscyplina ekonomia i finanse. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Badania społeczno-ekonomiczne; Ekonomia behawioralna; Homo oeconomicus

EN

Socio-economic research; Behavioral economics; Homo oeconomicus

• Czasopismo: Prace Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
• Rocznik: 2021
• Tom: Polska myśl ekonomiczna - wybrane problemy. Księga jubileuszowa dedykowana pracy naukowo-badawczej prof. dr hab. Urszuli Zagóry-Jonszty
• Strony: 138--160

Twórcy

autor

Renata Pęciak

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

autor

Jacek Pietrucha

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Bibliografia

• Akerlof G. (1970), The Market for "Lemons": Quality Uncertainty and the Market Mechanism, "Quarterly Journal of Economics", Vol. 84, No. 3.
• Akerlof G., Shiller R. (2009), Animal Spirits: How Human Psychology Drives the Economy, and Why It Matters for Global Capitalism, Princeton University Press, Princeton.
• Doucouliagos C. (1994), A Note on the Evolution of Homo Economicus, "Journal of Economic Issues", Vol. 28, No. 3.
• Dzionek-Kozłowska J. (2016), Homo oeconomicus w XXI wieku. Imperializm ekonomii a ekonomia behawioralna [w:] M. Gorazda, Ł. Hardt, T. Kwarciński (red.), Meta-ekonomia. Zagadnienia z filozofii ekonomii, Copernicus Center Press, Kraków.
• Dzionek-Kozłowska J. (2018), Model homo oeconomicus. Geneza, ewolucja, wpływ na rzeczywistość gospodarczą, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Frydman R., Goldberg M.D. (2008), Macroeconomic Theory for a World of Imperfect Knowledge, "Capitalism and Society", Vol. 3, No. 3.
• Gigerenzer G. (1997), Bounded Rationality: Models of Fast and Frugal Inference, "Swiss Journal of Economics and Statistics", Vol. 133, Iss. 2/2.
• Gigerenzer G. (2000), Adaptive Thinking. Rationality in the Real World, Oxford University Press, Oxford.
• Gigerenzer G., Todd P.M., ABC Research Group (1999), Probabilistic Mental Models: A Brunswikian Theory of Confidence, "Psychological Review", Vol. 98, No. 4.
• Giza W. (2014), Normatywny wymiar koncepcji homo oeconomicus, "Studia Ekonomiczne", nr 180.
• Grzesiuk K. (2014), Powstanie i ewolucja modelu homo oeconomicus, "Roczniki Ekonomii i Zarządzania", t. 6(42), nr 2.
• Hayek F.A. (1973), Law, Legislation and Liberty Vol. 1: Rules and Order, Routledge and Kegan Paul, London.
• Hayek F.A. (2020), Prawo, legislacja i wolność, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
• Kahneman D., Tversky A. (1979), Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk, "Econometrica", Vol. 47, No. 2.
• Kargol-Wasiluk A., Wildowicz-Giegiel A., Zalesko M. (2018), The Evolution of the Economic Man, "Gospodarka Narodowa", nr 1(293).
• Leibenstein H. (1976), Beyond Economic Man. A New Foundations for Microeconomic, Harvard University Press London, UK.
• Leibenstein H. (1988), Poza schematem homo oeconomicus. Nowe podstawy mikroekonomii, PWN, Warszawa.
• Meyer M. (2017), Interes własny w ujęciu Adama Smitha, "Ekonomista", nr 3.
• Mill J.S. (1967[1824]), On the Definition of Political Economy; and on the Method of Investigation Proper to It [w:] J.M. Robson (ed.), The Collected Works of John Stuart Mill, Vol. 4  Essays on Economics and Society. Part I, University of Toronto Press, Routledge and Kegan Paul, Toronto, London, http://oll.libertyfund.org/title/244 (dostęp: 13.04.2021).
• Miłaszewicz D. (2017), Zmiana paradygmatu i metody współczesnej ekonomii - rola ekonomii behawioralnej, "Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego", nr 47(3).
• Montes L. (2003), Das Adam Smith Problem: Its Origins, the Stages of the Current Debate, and one Implication for our Understanding of Sympathy, "Journal of the History of Economic Thought", Vol. 25, No. 1.
• Persky J.J. (1995), The Ethology of Homo Oeconomicus, "Journal of Economic Perspectives", Vol. 9, No. 2.
• Pęciak R. (2011), Subiektywizacja teorii ekonomii [w:] U. Zagóra-Jonszta (red.), Marginalizm zachodni, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
• Pietrucha J. (2008), Behawioralne założenia nowego instytucjonalizmu, "Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach", nr 54.
• Przybyła H. (2005), O pojęciu homo oeconomicus w świetle tradycyjnego empiryzmu, pozytywizmu epistemologicznego i krytycznego racjonalizmu, "Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach", nr 34.
• Robbins L. (1932), An Essay on the Nature and Significance of Economic Science, Macmillan, London, https://cdn.mises.org/Essay on the Nature and Significance of Economic Science_2.pdf (dostęp: 27.04.2021).
• Rzeszutek M., Szyszka A. (2017), Od homo oeconomicus do homo realis: o pożytkach płynących z większego otwarcia się ekonomii na psychologię, "Studia i Prace. Kolegium Zarządzania i Finansów. Zeszyty Naukowe", nr 155.
• Simon H.A. (1955), A Behavioral Model of Rational Choice, "Quarterly Journal of Economics", Vol. 69, No. 1.
• Simon H.A. (1979), Rational Decision Making in Business Organizations, "American Economic Review", Vol. 69, No. 4.
• Simon H.A. (1997), Models of Bounded Rationality. Vol. 3: Empirically Grounded Economic Reason, The MIT Press, Cambridge.
• Smith A. (1776), An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Vol. 2. Methuen, London, http://oll.libertyfund.org/title/119 (dostęp: 14.04.2021).
• Smith V.L. (2003), Constructivist and Ecological Rationality in Economics, "American Economic Rewiew", Vol. 93, No. 3.
• Smith V.L. (2007), Rationality in Economics: Constructivist and Ecological Forms, Cambridge University Press.
• Smith V.L. (2013), Racjonalność w ekonomii, Wolters Kluwer, Warszawa.
• Spence M. (1973), Job Market Signaling, "The Quarterly Journal of Economics", Vol. 87, No. 3.
• Stępień B., Szarzec K. (2007), Ewolucja poglądów na temat koncepcji człowieka gospodarującego w teorii ekonomii, "Ekonomista", nr 1.
• Szarzec K. (2000), Koncepcja racjonalności działania gospodarczego w teorii ekonomii, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny", nr 64(3).
• Szarzec K. (2005), Racjonalny podmiot gospodarczy w klasycznej myśli ekonomicznej i jej współczesnych kontynuacjach, Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Tomer J.F. (2007), What is Behavioral Economics? "Journal of Socio-Economics", Vol. 36, No. 3.
• Zagóra-Jonszta U. (2011), Przyczyny narodzin nurtu subiektywno-marginalistycznego, jego związki z ekonomią klasyczną i cechy [w:] U. Zagóra-Jonszta (red.), Marginalizm zachodni, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
• Zboroń H. (2010), Konceptualizacje idei racjonalnego wyboru we współczesnej refleksji społecznej [w:] U. Zagóra-Jonszta (red.), Dokonania współczesnej myśli ekonomicznej - znaczenie kategorii wyboru w teoriach ekonomicznych i praktyce gospodarczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.