Kategoria słuszności w polskim orzecznictwie sądowym

• Autorzy: Sara Smyczek-Gołębiewska

Warianty tytułu

The Category of Equity in Polish Jurisprudence

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiotem artykułu jest filozoficzno-prawna analiza kategorii słuszności w orzecznictwie polskich sądów. Autorka wyróżnia dwa główne sposoby powoływania się na słuszność przez sądy: 1) pośredni - przez zastosowanie przepisu zawierającego klauzulę generalną wskazującą na słuszność lub na inne wartości oraz 2) bezpośredni - wskutek dobrowolnego powołania się na słuszność w ramach dyskrecjonalnej władzy sędziego. Autorka przedstawia przykłady z orzecznictwa polskiego pokazujące, w jakim celu sądy powołują się na słuszność z własnej inicjatywy. Odwołanie do słuszności może zarówno potwierdzać rezultaty przeprowadzonej wykładni, jak i się im sprzeciwiać. Sądy wykorzystują argument ze słuszności także w uzasadnieniu cząstkowych decyzji kluczowych dla podjęcia ostatecznego rozstrzygnięcia, a nawet przy mniej wiążących ustaleniach (jak np. postulatach za zmianą prawa). W zakończeniu sformułowane są wnioski dotyczące rozumienia słuszności a casu ad casum oraz wykraczaniu w tym względzie praktyki orzeczniczej poza ramy nakreślone przez ustawodawcę. Autorka formułuje wniosek, że w wielu przypadkach sąd nadaje znaczenie słuszności dopiero na etapie stosowania prawa, podczas procesu interpretacji i dobierania argumentów na potrzeby orzeczenia. Ponadto wyprowadza konkluzję, że sądy często odwołują się do słuszności z pominięciem wyjaśnienia tego pojęcia czy uzasadnienia jego zastosowania. W związku z tym, można pokusić się o refleksję, że niemożliwe jest uniknięcie choć niewielkiej dozy subiektywizmu przy odwołaniu się do słuszności. (abstrakt oryginalny)

EN

The article provides a philosophical and legal analysis of the category of equity in the jurisprudence of Polish courts. The author distinguishes two main ways of invoking equity by courts: 1) indirect - by applying a provision containing a general clause indicating equity or other values, and 2) direct - by voluntarily invoking equity under the discretionary power of a judge. The author presents examples from Polish jurisprudence showing why courts rely on equity on their own initiative. An appeal to equity may confirm the results of the performed interpretation, or it may oppose them. Courts use the argument of equity also when justifying partial decisions that are crucial for making a final decision, and even with less binding decisions, such as demands for a change in the law. At the end, conclusions are formulated regarding the understanding of equity a casu ad casum and the going beyond the framework outlined by the legislator in this respect. The author concludes that in many cases the court gives meaning to equity only at the stage of applying the law, during the process of interpreting and selecting arguments for the purposes of a judgment. Moreover, it is concluded that courts often refer to equity without explaining this concept or justifying its application. Therefore, one may be tempted to conclude that it is impossible to avoid even a small dose of subjectivism when invoking equity. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Orzecznictwo sądu; Aksjologia; Prawo

EN

Judicial decision; Axiology; Law

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 4
• Strony: 19--30

Twórcy

autor

Sara Smyczek-Gołębiewska

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Bator, A. (2014). Polityczne interpretacje analitycznej teorii prawa, [w:] M. Zirk-Sadowski, B. Wojciechowski, T. Bekrycht (red.), Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych. Część 1 (Jurysprudencja 2): 11-38.
• Bautro, E. (1925). Prawne poczucie jako przejaw i forma podświadomego, skrótowego myślenia. Część pierwsza. Historyczno-pragmatyczna. Warszawa.
• Bentham, J. (1962). A rationale of judicial evidence, [w]: J. Bowring (ed.), The Works of Jeremy Bentham. Vol. 7. New York.
• Leszczyński, L. (2000). Funkcje klauzul odsyłających a model ich tworzenia w systemie prawa. Państwo i Prawo 75(7): 3-17.
• Leszczyński, L. (2011). Kategoria słuszności w wykładni prawa. Studia Iuridica Lublinensia 15: 45-56.
• Leszczyński, L. (2016). Generalne klauzule odsyłające - ujęcie teoretycznoprawne. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius 63(2): 22-26.
• Mojak, J. (2016). Dobre obyczaje w polskim prawie kontraktowym - wybrane zagadnienia. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 63(2): 57-70.
• Nazaruk, P. (2019). Komentarz do art. 5 kodeksu cywilnego, [w:] J. Ciszewski, P. Nazaruk (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Warszawa.
• Nowacki, J. (1988). O przepisach zawierających klauzule generalne, [w:] A. Bodnar, J. Wiatr, J. Wróblewski (red.), Prawo i polityka. Warszawa: 78-101.
• Pawełczyk, M. (1984). Uwagi o "odsyłającym" charakterze klauzul generalnych. Studia Iuridica Silesiana 9: 81-99.
• Pawełczyk, M. (1982). Klauzula generalna sumienności i staranności pracowniczej, [w]: T. Zieliński (red.), Z problematyki prawa pracy i polityki socjalnej. Tom 5. Katowice: 95-112.
• Radwański, Z., Zieliński, M. (2007). Klauzule generalne w prawie prywatnym, [w:] M. Safjan (red.), System prawa prywatnego. Tom 1: Prawo cywilne - część ogólna. Warszawa: 333-342.
• Sobański, R. (2001). Słuszność w prawie. Państwo i Prawo 56(8): 3-12.
• Tkacz, S. (2003). Rozumienie sprawiedliwości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Katowice.
• Wróblewski, J. (1963). Wartości a decyzja sądowa. Wrocław.
• Wróblewski, J. (1970). Słuszność w systemie prawa polskiego. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 32(1): 97-116.
• Zajadło, J. (2008). Po co prawnikom filozofia prawa? Warszawa.
• Zajadło, J. (2017). Sumienie sędziego. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 79(4): 31-41.
• Ziembiński, Z. (1980). Problemy podstawowe prawoznawstwa. Warszawa.
• Ziembiński, Z. (1989). Stan dyskusji nad problematyką klauzul generalnych. Państwo i Prawo 44(3): 14-24.
• Zirk-Sadowski, M. (2000). Wprowadzenie do filozofii prawa. Kraków.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rpeis.2021.83.4.2