Restitution of Local Government in Poland in the 1990s. Social Perception of Administrative Reforms

• Autorzy: Piotr Swacha , Jacek Wojnicki

Warianty tytułu

Restytucja samorządu terytorialnego w Polsce w latach 90. Społeczne postrzeganie reform administracyjnych.

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

One of the most important steps in the transition from the so-called "real socialism" to democracy was the process of administrative decentralization. In less than ten years, after the "round table" agreements, Polish parliament was able to introduce reforms that changed the structure of local governments. It created three tiers of self-governments and provided redistribution of authority, responsibility, tasks and competences between the government (and their institutions) and local governments. The first aim of the article is to present this process and indicate crucial decisions and actions made by Polish parliament. The second part of the article is mainly based on the results of a research made by CBOS and non-governmental organizations. The data shows how the local government has been perceived during the last two decades by Poles, it brings the information about a sense of influence on local affairs, the importance of local elections, trust in local authorities, belief in the influence of local authorities on local development, perception of the role and autonomy of local authorities. The second part of the article also contains secondary analysis of data on voting turnout in Polish local elections.(original abstract)

Jednym z najważniejszych kroków w przejściu od "realnego socjalizmu" do demokracji był proces decentralizacji administracyjnej. W niecałe 10 lat po porozumieniach Okrągłego Stołu polski parlament był w stanie wprowadzić reformy, które zmieniły strukturę samorządów. Stworzył trzy szczeble samorządów i zapewnił redystrybucję władzy, odpowiedzialności, zadań i kompetencji między rządem (i jego instytucjami) a samorządami. Pierwszym celem artykułu jest przedstawienie tego procesu oraz wskazanie kluczowych decyzji i działań podejmowanych przez polski parlament. Druga część artykułu opiera się głównie na wynikach badań przeprowadzonych przez CBOS i organizacje pozarządowe. Dane pokazują, jak samorząd był postrzegany przez Polaków w ciągu ostatnich dwóch dekad, dostarczają informacji o poczuciu wpływu na sprawy lokalne, znaczeniu wyborów samorządowych, zaufaniu do władz lokalnych, wierze we wpływ władz lokalnych na rozwój lokalny, postrzeganiu roli i autonomii władz lokalnych. Druga część artykułu zawiera również wtórną analizę danych dotyczących frekwencji wyborczej w polskich wyborach samorządowych.(abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Local government; Decentralization; Civil service reform

PL

Samorząd terytorialny; Decentralizacja; Reforma administracji publicznej

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 77 Socjologia społeczności lokalnych
• Strony: 5--25

Twórcy

autor

Piotr Swacha

• Warsaw University of Life Sciences, Poland

autor

Jacek Wojnicki

• University of Warsaw, Poland

Bibliografia

• Ajnenkiel A. (1977), Administracja w Polsce: zarys historyczny, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Barański M., Kantyka S., Kubas S., Kuś M. (2007), Samorząd terytorialny i wspólnoty lokalne, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa.
• Bartkowski J., Nalewajko E., Post B., Słodkowska I. (2016), Droga do samorządności terytorialnej. Polska 1989-1990, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
• Bartkowski J. (2020), Polityczne postawy i zachowania wyborców wiejskich na tle ogólnopolskim, [in:] J. Wilkin, A. Hałasiewicz (eds.), Polska wieś 2020. Raport o stanie wsi, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Beshi T.D., Kaur R. (2020), Public Trust in Local Government: Explaining the Role of Good Governance Practices, "Public Organization Review", vol. 20, p. 339 https://doi.org/10.1007/s11115-019-00444-6
• Błaś A., Boć J., Jeżewski J. (2003), Administracja publiczna, Kolonia Limited, Wrocław.
• Boć J. (ed.) (2001), Powiat: z teorii, kompetencje, komentarz, Kolonia Limited, Wrocław.
• Boguszewski R. (ed.) (2010), Ocena działalności władz lokalnych, czyli co się zmieniło w naszych miejscowościach od ostatnich wyborów samorządowych, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr BS/127/2010, Warszawa.
• Boguszewski R. (2016), Polska samorządność w ocenie i działaniu, [in:] T. Herudziński, P. Swacha (eds.), Społeczności lokalne wobec wyzwań współczesności, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, pp. 163-174.
• Boguszewski R., Czarnowska D., Dziwulska D. (2018), Współdecydowanie mieszkańców o sprawach lokalnych w kontekście rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce na przykładzie m.st. Warszawy, [in:] R. Boguszewski (ed.), Społeczeństwo obywatelskie w teorii i praktyce, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• Bożewicz M. (ed.) (2018), Wybory samorządowe - ich wygrani i zadowolenie Polaków z wyników, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 161/2018, Warszawa.
• Bukowski Z., Jędrzejewski T., Rączka P. (2013), Ustrój samorządu terytorialnego, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", Toruń.
• Burdziej S. (2016), Legitymizacja władzy a sprawiedliwość proceduralna, "Studia Socjologiczne", no. 4(223), pp. 167-199.
• Cheema G.S. (2010), Building trust in government: An introduction, [in:] G.S. Cheema, V. Popovski (eds.), Building Trust in Government: Innovations in governance reform in Asia, United Nations University Press, New York, pp. 8-9.
• Coleman J. (1990), Foundations of Social Theory, Harvard University Press, Cambridge - London.
• Ćwiertniak B., Tarniewska-Peszko M. (1991), Pracownicy samorządowi, Wydawnictwo Prawnicze i Ekonomiczne "Lex", Gdańsk.
• Dolnicki B. (2009), Samorząd terytorialny, Wolters Kluwer Polska, Kraków.
• Emilewicz J., Wołek A. (2000), Reformatorzy i politycy: gra o reformę ustrojową roku 1998 widziana oczami jej aktorów, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa.
• Faliński S. (2013), Warszawski samorząd terytorialny w latach 1990-2002: geneza, ustrój, idee ustrojowe, aktywność, Difin, Warszawa.
• Feliksiak M. (ed.) (2020), Poczucie wpływu na sprawy publiczne, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 27/2020, Warszawa.
• Feliksiak M. (ed.) (2020a), Ocena działalności instytucji publicznych, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 38/2020, Warszawa.
• Fukuyama F. (1997), Zaufanie: kapitał społeczny a droga do dobrobytu, transl. A. Śliwa, L. Śliwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Wrocław.
• Gendźwiłł A. (2017), Różne wybory, różne elektoraty? Specyfika uczestnictwa w wyborach lokalnych, "Studia Socjologiczne", no. 1(224), pp. 81-102.
• Gendźwiłł A. (ed.) (2018), Wybory samorządowe - znaczenie, gotowość uczestnictwa oraz zainteresowanie decyzjami władz różnych szczebli, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 23/2018, Warszawa.
• Gendźwiłł A., Żerkowska-Balas M. (2018), Polacy o samorządach. Opinia publiczna u progu samorządowej kampanii wyborczej, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa.
• Gendźwiłł A., Żółtak T. (2020), Ile partii w samorządzie? Partie sejmowe i listy lokalne w wyborach władz gmin w latach 2002-2018, "Studia Regionalne i Lokalne", no. 2(80), pp. 40-66.
• Hall A. (2011), Osobista historia III RP, Rosner i Wspólnicy, Warszawa.
• Herrmann M. (ed.) (2010), Samorządność w Polsce - bilans dwudziestolecia, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr BS/144/2010, Warszawa.
• Herudziński T. (2019), Społeczna recepcja władz samorządowych w Polsce, [in:] J. Itrich-Drabarek, J.G. Otto (eds.), Wybory samorządowe - samorządowe wybory, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
• Hipsz N. (ed.) (2015), 25 lat państwa obywatelskiego. Społeczne oceny samorządności terytorialnej, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 69/2015, Warszawa.
• Izdebski H. (2009), Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, LexisNexis, Warszawa.
• Jaworska-Dębska B. (2020), Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym: przemiany koncepcji prawnej i praktyki w latach 1990-2020: zagadnienia wybrane, "Samorząd Terytorialny", no. 3, pp. 49-64.
• Kallas M. (2007), Historia ustroju Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kisiel W. (2003), Ustrój samorządu terytorialnego w Polsce, LexisNexis, Warszawa.
• Kulesza M., Regulski J. (2009), Droga do samorządu: od pierwszych koncepcji do inicjatywy Senatu (1981-1989), Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
• Leoński Z. (2006), Samorząd terytorialny w RP, C. H. Beck, Warszawa.
• Levitas A. (2018), Local government reform as state building: What the Polish case says about "decentralisation", "Zarządzanie Publiczne", no. 3(45), pp. 9-10 https://doi.org/10.15678/ZP.2018.45.3.01
• Mazuryk M. (2013), Pracownicy samorządowi: zarys problematyki, "Ius Novum", no. 3, pp. 153-166.
• Meyer S., Ward P.R. (2009), Reworking the sociology of trust: making a semantic distinction between trust and dependence, The Future of Sociology. Proceedings of the Australian Sociological Association Conference.
• Milczarek T. (1999), Samorząd powiatowy, Infor, Warszawa.
• Mizgalski J., Sielski J. (eds.) (2012), Samorząd miejski i jego elity, Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, Częstochowa.
• Mołdawa T. (ed.) (2008), Konstytucje Polskie 1918-2008, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
• Mungiu-Pippidi A. (ed.) (2015), Public Integrity and Trust in Europe, European Research Centre for Anti-Corruption, Berlin.
• Niewiadomski Z. (1998), Ustrój samorządu terytorialnego i administracji rządowej po reformie: zbiór aktów prawnych, Difin, Warszawa.
• Niziołek M. (2008), Problemy ustroju aglomeracji miejskich ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy, Wolters Kluwer Polska, Warszawa - Kraków.
• Nowacka E.J. (2005), Polski samorząd terytorialny, LexisNexis, Warszawa.
• Nowacka E.J. (2010), Samorząd terytorialny jako forma decentralizacji administracji publicznej, LexisNexis, Warszawa.
• Olszewski P. (2007), Samorząd terytorialny w programach ugrupowań politycznych w Polsce (1989-1998), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Omyła-Rudzka M. (ed.) (2020), Zaufanie społeczne, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr 43/2020, Warszawa.
• Piasecki A.K. (2003), Pracownicy samorządowi (1990-2002), "Samorząd Terytorialny", no. 9, pp. 3-15.
• Piasecki A.K. (2009), Samorząd lokalny i wspólnoty lokalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Piekara A. (2005), Administracja, samorząd terytorialny, aktywność społeczna i rozwój, Centrum Studiów Samorządu Terytorialnego i Rozwoju Lokalnego Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Pius XI (1931), Quadragesimo Anno http://www.vatican.va/content/pius-xi/en/encyclicals/documents/hf_p-xi_enc_19310515_quadragesimo-anno.html (accessed: 17.05.2021).
• Podgórski K., Martysz Cz. (1998), Samorząd powiatowy: praktyczny komentarz do ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r., Zachodnie Centrum Organizacji, Katowice - Zielona Góra.
• Putnam R.D. (1995), Demokracja w działaniu: tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, transl. J. Szacki, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków - Warszawa.
• Putnam R.D. (2000), Bowling Alone. The Collapse and Revival of American Community, Simon&Schuster Paperbacks, New York https://doi.org/10.1145/358916.361990
• Regulski J. (2014), Życie splecione z historią, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Şahin A., Taşpinar Y. (2015), Citizens' Trust in Public Institutions: A Field Study, IIAS-IISA International Congress of The International Institute of Administrative Sciences, Rio de Janeiro.
• Stępień J. (2020), Samorząd wolności, Wydawnictwo Nieoczywiste, Warszawa.
• Swianiewicz P. (2010), Local democracy, [in:] J. Kucharczyk, J. Zbieranek (eds.), Democracy in Poland 1989-2009. Challenges for the future, Poland Democracy Watch, Warszawa.
• Swianiewicz P. (2012), Środki unijne w samorządach - kto korzysta najwięcej, "Samorząd Terytorialny", no. 5, pp. 9-24.
• Sześciło D. (2018), Recydywa centralizmu? Zmiany w polityce państwa wobec samorządu po 2015 roku, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa.
• Sześciło D. (2020), Samorząd-centrum. Bilans po trzydziestu latach od odrodzenia się samorządu i pięciu latach nowego centralizmu, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa.
• Sztompka P. (1997), Kulturowe imponderabilia szybkich zmian społecznych. Zaufanie, lojalność, solidarność, "Studia Socjologiczne", no. 4(147), pp. 5-19.
• Sztompka P. (2007), Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Tokarski M. (2017), Samorząd lokalny jako beneficjent środków europejskich, [in:] K. Czarnecki, A. Lutrzykowski, R. Musiałkiewicz (eds.), Samorząd terytorialny w Polsce i Europie: aktualne problemy i wyzwania, Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, Włocławek https://doi.org/10.21784/SamorzadTerytorialny.2017.015
• Trutkowski C. (2016), Skuteczny urząd samorządowy. Rozwój kompetencji kadr jako element budowy sprawnej administracji lokalnej, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa.
• Van de Walle S. (2017), Trust in public administration and public services, [in:] C. Moedas (ed.), Trust at Risk: Implications for EU Policies and Institutions, Publications Office of the European Union, Luxemburg, p. 120.
• Wciórka B. (ed.) (2002), Jacy jesteśmy? Zaufanie Polaków do ludzi i instytucji publicznych oraz gotowość do współpracy, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr BS/40/2002, Warszawa.
• Wenzel M. (ed.) (2002), Oceny działalności instytucji publicznych, Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej nr BS/78/2002, Warszawa.
• Wiśniewski M. (2015), Zaufanie do samorządu terytorialnego w Polsce - próba oceny, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny", no. 3(77), pp. 321-334 https://doi.org/10.14746/rpeis.2015.77.3.22
• Witkowski W. (2007), Historia administracji w Polsce: 1764-1989, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Wlaźlak K. (2010), Rozwój regionalny jako zadanie administracji publicznej, Wolters Kluwer, Warszawa.
• Wojarska M., Zabielska I. (2015), Samorząd lokalny jako beneficjent funduszy unijnych (na przykładzie gmin województwa warmińsko-mazurskiego), "Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu", no. 380.
• Wróbel S. (ed.) (2008), Samorząd miejski: zadania, instytucje, formy, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań - Chorzów.
• Zawadzka B. (1993), Województwo i region: wnioski z doświadczeń francuskich, Agencja Scholar, Warszawa.
• Zieliński E. (2013), Administracja rządowa i samorządowa w Polsce, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Warszawa.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78 poz. 483 ze zm.).
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1990 Nr 16 poz. 94).
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz.U. 1990 Nr 16 poz. 95).
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. - ordynacja wyborcza do rad gmin (Dz.U. 1990 Nr 16 poz. 96).
• Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. 1990 Nr 21 poz. 124).
• Ustawa z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 1990 Nr 34 poz. 198).
• Ustawa z dnia 18 maja 1990 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. 1990 Nr 34 poz. 206).
• Ustawa z dnia 25 marca 1994 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. 1994 Nr 48 poz. 195).
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. 1998 Nr 91 poz. 578).
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. 1998 Nr 91 poz. 576).

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.18778/0208-600X.77.01