Związki zawodowe a system ubezpieczeń społecznych w Polsce

• Autorzy: Barbara Surdykowska

Warianty tytułu

Trade Unions and the Social Insurance System in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł próbuje odpowiedzieć na pytanie o wpływ związków zawodowych na system zabezpieczenia społecznego. Wpływ ten jest dwojakiej natury: poprzez negocjacyjne działania związków (głównie na poziomie zakładowym), np. wynegocjowanie pracowniczego programu emerytalnego, oraz ich udział w dialogu trójstronnym (obecnie za pośrednictwem struktur Rady Dialogu Społecznego) lub opiniowanie projektów aktów prawnych na podstawie ustawy o związkach zawodowych. W tekście zwraca się uwagę na postulaty związków odnoszące się do utrzymania obecnie obowiązującego powszechnego wieku emerytalnego (i jego zróżnicowania ze względu na płeć), wprowadzenia zmian w zakresie podstaw, od których odprowadzana jest składka na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (w tym obowiązek opłacania wszystkich składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu umów zlecenia), czy do modyfikacji zasad w stosunku do tzw. zbiegów ubezpieczeniowych. W artykule również podkreślono, że w licznych obszarach (np. wobec ubezpieczenia chorobowego) trudno wskazać na jasno wyartykułowane oczekiwania ruchu związkowego. Wydaje się równocześnie, że związki zawodowe będą modyfikowały pewne przyjmowane przez siebie założenia dotyczące zabezpieczenia emerytalnego na starość dopiero pod wpływem spadającej stopniowo stopy zastąpienia emerytur, co nastąpi, gdy zaczną dominować emerytury obliczane bez uwzględniania kapitału początkowego. Autorka ocenia wpływ związków zawodowych na system zabezpieczenia społecznego jako mocno umiarkowany. W opinii piszącej oddziaływanie związków zawodowych na sferę zabezpieczenia społecznego jest pokłosiem ogólnej siły ruchu związkowego. Może być ona bardzo uszczuplona w konsekwencji obecnej pandemii COVID-19, a co za tym idzie - niewykluczone, że wpływ ten ulegnie jeszcze dalszemu ograniczeniu.(abstrakt oryginalny)

EN

The article is an attempt to address the question of the influence of trade unions on the social insurance system. This influence is two-fold in nature: through the negotiated actions of trade unions (and here chiefly at the workplace level) for example negotiated workers retirement programmes, as well as their participation in three-way dialogue (at present by means of the structures operating within the Council for Social Dialogue) or the broaching of opinions regarding legal acts on the basis of trade union legislation. The text also draws attention to trade union demands regarding the maintaining of the hitherto universal retirement age (and its differentiation with regard to sex), the introduction of amendments to these bases from which contribution payments are made to the Social Insurance Fund (FUS) (and here the mandatory payment of the each social insurance contribution on the basis of the civil contracts) or equally the modification of regulations relating to so-called overlapping titles. The article also notes that within numerous areas (for example in relation to sickness insurance) it is difficult to point to clearly expressed trade union expectations and demands. It also appears the case that trade unions will modify certain principles adopted by them in relation to old age pensions and insurance cover only under the influence of the gradual fall in the rate of pensions hitherto paid and their replacement by the new and increasingly dominant form of pension, one paid without recourse to so-called initial capital. The author evaluates the impact of trade unions on the social insurance system as being limited. In this evaluation the influence wielded by trade unions on social insurance as a sphere is a reflection of the general strength of the trade union movement per se. And this may be notably depleted as a result of the COVID-19 pandemic, and consequently it cannot be excluded that this impact will become increasingly limited.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Związki zawodowe; System ubezpieczeń społecznych; Ubezpieczenia społeczne

EN

Trade unions; Social insurance system; Social insurance

• Czasopismo: Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i praktyka
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 3 (150)
• Strony: 109--126

Twórcy

autor

Barbara Surdykowska

• Biuro Eksperckie przy Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność"

Bibliografia

• Adamski M., Pracodawcy i związkowcy: odrzucić projekt PiS ws. 30-krotności ZUS, "Rzeczpospolita" 18.11.2019, https://www.rp.pl/ZUS/311189947-Pracodawcy-i-zwiazkowcy- odrzucic-projekt-PiS-ws-30-krotnosci-ZUS.html (9.09.2021).
• Centrum Badania Opinii Społecznej, Związki zawodowe w Polsce, komunikat z badań nr 138/2019, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_138_19.PDF (9.09.2021).
• Cieślak-Wróblewska A., Mikulski J., PiS wycofuje z Sejmu projekt ws. 30-krotności, 19.11.2019, https://www.rp.pl/Prawo-i-Sprawiedliwosc/191119382-PILNE-PiS-wycofuje- z-Sejmu-30-krotnosc.html (9.09.2021).
• Czapiński J., Góra M., Świadomość "emerytalna" Polaków, Warszawa 2016, https:// www.efcongress.com/wp-content/uploads/2020/02/analizy2016__swiadomosc- -emerytalna.pdf (9.09.2021).
• Federacja Przedsiębiorców Polskich, komunikat z 5.04.2018, http://federacjaprzedsiebiorcow. pl/?lang=pl&page=komunikaty_fpp&year=2018&month=4&id=101 (9.09.2021).
• Góral Z., Zbiorowe prawo pracy w sferze publicznej [w:] System prawa pracy. Zbiorowe prawo pracy, t. V, red. K.W. Baran, Warszawa 2014.
• Kryszczuk M.D., Wenzel M., Związki zawodowe w świetle przemian cywilizacyjnych: możliwości, wyzwania i zagrożenia, "Zarządzanie Publiczne" 2017, nr 3 (41).
• Leśna-Wierszołowicz E., Świadomość emerytalna Polaków, "Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu" 2017, nr 475.
• Matłacz A., TK: Limit trzydziestokrotności składek zostaje - ustawa niezgodna z konstytucją, Prawo.pl, 14.11.2018, https://www.prawo.pl/kadry/zniesienie-limitu-trzydziestokrotnosci- skladek-zus-wyrok-tk,329294.html (9.09.2021).
• Niedzielska B., Legitymacja związków zawodowych i organizacji pracodawców do inicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, "Studia Iuridica Lublinensia" 2015, vol. XXIV, nr 4.
• NSZZ "Solidarność", Umowa i poparcie dla Andrzeja Dudy, 5.05.2015, http://www.solidarnosc. org.pl/aktualnosci/wiadomosci/kraj/item/10716-umowa-i-poparcie (9.09.2021).
• Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, 21 Postulatów OPZZ, 28.07.2020, https://www.opzz.org.pl/informacje/21-postulatow-opzz (9.09.2021).
• Pisarczyk Ł., Reforma zbiorowego prawa pracy. Próba kodyfikacji a nowelizacja przepisów zbiorowego prawa pracy, Warszawa 2019.
• Rada Dialogu Społecznego, Prezydent RP nominował nowych członków Rady Dialogu Społecznego, https://www.cpsdialog.gov.pl/index.php/117-rada-dialogu-spolecznego (9.09.2021).
• Roszewska K., Stanowienie prawa do zabezpieczenia społecznego (na przykładzie niezdolności do pracy), "Prawo i Zabezpieczenie Społeczne" 2017, nr 12.
• Rutecka-Góra J., Świadomość Polaków dotycząca oszczędzania na starość - próba oceny oraz identyfikacji niezbędnych działań, "Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje" 2017, nr 38 (3).
• Stelina J., Podstawowe założenia projektu kodeksu zbiorowego prawa pracy, "Państwo i Prawo" 2019, nr 9.
• Surdykowska B., Inicjatywa w sprawie wynagrodzeń minimalnych: papierek lakmusowy woli rozwoju społecznego wymiaru integracji europejskiej, "Monitor Prawa Pracy" 2021, nr 1.
• Świątkowski A.M., Projekt kodeksu pracy. Kontrowersje wokół podstawowych definicji i założeń, "Państwo i Prawo" 2019, nr 9.
• Tkaczyk E., Legitymacja organizacji zawodowych do wszczynania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, "Studia Prawnicze i Administracyjne" 2015, nr 13.
• TNS Polska, Skłonność Polaków do dodatkowego oszczędzania na emeryturę - mit czy rzeczywistość?, 2016, http://www.tnsglobal.pl/coslychac/files/2016/03/Sklonnosc-do- -oszczedzania-na-emeryture-2016-03-04.pdf (9.09.2021).
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Prognoza wpływów i wydatków funduszu emerytalnego do 2060 roku, https://www.zus.pl/documents/10182/167761/Prognoza+FUS+do +2060+roku/40081ba6-175c-4b44-80f7-b4580542cff8 (9.09.2021).
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Prognoza wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na lata 2019-2023, https://www.zus.pl/documents/10182/167761/ Publikacja_FUS_2018.pdf/fa9a592e-4525-4e75-701f-ec5fc596dc82 (9.09.2021).
• Zubik M., Wnioski związków zawodowych w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, "Praca i Zabezpieczenie Społeczne" 2006, nr 11.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0015.3436