Wykorzystanie teorii klas społecznych do analizy zachowań i postaw związanych z prokreacją i rolami płci

• Autorzy: Krzysztof Tymicki

Warianty tytułu

The use of social class theory to analyse the behaviour and attitudes related to procreation and gender roles

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Zmiana systemowa oraz instytucjonalna, która dokonała się w Polsce po 1989 roku, wywarła znaczący wpływ na wiele aspektów życia społecznego. Jednym z jej przejawów był gwałtowny spadek liczby rodzących się dzieci wynikający, między innymi, z opóźniania decyzji o założeniu rodziny a także co raz częstszego wyboru modelu rodziny 2+1. Niniejszy artykuł stawia sobie za cel wyjaśnienie niektórych aspektów tej zmiany demograficznej z wykorzystaniem teorii klas społecznych w ujęciu zaproponowanym przez francuskiego socjologa Pierre'a Bourdieu. Istotną cechą zaproponowanego ujęcia jest potraktowanie klasy społecznej jako czynnika różnicującego nastawienie Polaków do posiadania dzieci, ich wychowania, wykształcenia a także wartości przekazywanych młodszemu pokoleniu. Wykorzystanie teorii klas społecznych w demografii nabiera na znaczeniu ze względu na zjawisko tzw. ekspansji edukacyjnej, czyli, między innymi, wzrostem udziału osób z wykształceniem wyższym. Zacieranie się różnic w poziomie wykształcenia niekoniecznie musi prowadzić do ujednolicania się wzorców reprodukcji stąd wykorzystywanie klas społecznych jako dodatkowego miernika różnicującego jednostki ze względu na wartości, postawy i zachowania może nabierać na znaczeniu.Analizy zaprezentowane w artykule wykorzystują dane z badania GGS zarówno do analiz opisowych jak i do konstrukcji modeli statystycznych w których zmiennymi wynikowymi są liczba posiadanych dzieci, intencje prokreacyjne oraz normy i wartości. Wyniki sugerują, iż główne osie podziałów między klasowych przebiegają w sferze manifestowanych wartości mniej zaś w obszarze dzietności planowanej czy zrealizowanej. (abstrakt oryginalny)

EN

The system change taking place in Poland after 1989 has affected many aspects of social life. One of its most significant manifestations was a dramatic decline in the number of births resulting from postponement in the family formation process and a higher occurrence of the 2+1 family model. The paper aims to explore some aspects of this process with the use of the social class theory proposed by Pierre Bourdieu. Using this approach, social class is taken as a factor differentiating individual attitudes towards childbearing, child rearing, norms related to the family formation process as well as gender roles. In particular, the observed educational expansion contributing to decreasing differences in educational composition does not nec- essarily lead to the uniformisation of reproductive patterns, hence taking into account social class as an additional variable might improve our understanding of individual differences in values, attitudes, and reproductive behaviours as well as contribute to an increase in the explanatory power of statistical analyses. The article uses data from the GGS-PL survey and ordered logistic regression was estimated for the number of children as a dependent vari- able, while logistic regressions were estimated for dependent variables describing reproduc- tive intentions as well as norms and values related to gender roles. The results of the analyses suggest that the main division lines between social classes are related to manifested values and, to a lesser extent, to planned or intended fertility(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Dzietność kobiet; Prokreacja; Klasa społeczna; Demografia

EN

Women's fertility; Procreation; Social class; Demography

• Czasopismo: Studia Demograficzne
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 2(180)
• Strony: 33--65

Twórcy

autor

Krzysztof Tymicki

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Bibliografia

• Baizan, Pau (2017) Socio-economic inequality, employment conditions, and second births in Spain. Prezentacja na konferencji IUSSP 2017.
• Becker, G. S. (1998). A treatise on family. Cambridge, Harvard University Press.
• Bergstrom, T. C. (1996) Economics in family way."Journal of Economic Literature "34.
• Bertaux, D., Thompson, P. (2006) Pathways to Social Class. A Qualitative Approach to Social Mobility. Transaction Publishers
• Billari, F.C., Hiekel , N., Liefbroer, A.C. (2015). The Social Stratification of Choice in the Transition to Adulthood: A Comparative Perspective. Prezentacja na sesji: Families and Households in Comparative and Historical Perspective, PAA Annual Conference, Sand Diego USA
• Bourdieu, P. (2005) Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Wyd. Naukowe Scholar.
• Bourdieu, P., Passeron, J.C. (1990) Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, W-wa, PWN.
• Bourdieu, P. (2007). Szkic teorii praktyki poprzedzony trzema studiami na tema etnologii Kabylów Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
• Brzozowska, Z. (2015) Female Education and Fertility under State Socialism in Central and Eastern Europe. "Population "70(4): 689-725.
• Bulatao, R. (1981) Values and disvalues of children in successive childbearing decisions. "Demography", 18(1).
• Bulatao, R. A. (1982) The transition in the value of children and the fertility transition. In: Höhn, C. and Mackensen, R. (red.): Determinants of fertility trends: theories re-examined. Ordina Editions.
• Castro, A. (2017) Social classes and fertility decline: Evidence from six Latin American countries. Prezentacja na konferencji IUSSP 2017.
• Domański, H. (2007). Nowa klasyfikacja i skale zawodów. Socjologiczne wskaźniki pozycji społecznej w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Domański, H. (2009). Stratyfikacja a system społeczny w Polsce, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny", 71 (2), s. 381-395.
• Ganzeboom, H. (2010). A New International Socio-Economic Index [ISEI] of Occupational Status for the International Standard Classification of Occupation 2008 [ISCO-08] Constructed with Data from the ISSP 2002-2007; with an Analysis of Quality of Occupational Measurement in ISSP. Paper presented at Annual Conference of International Social Survey Programme, Lisbona.
• Ganzeboom, H., De Graaf, P. M., Treiman, P. M. (1992). A Standard Socio-Economic Index of Occupational Status, "Social Science Research", 21 (1), s. 1-56.
• Ganzeboom, H. B. G., Treiman, D. J. (1996). Internationally Comparable Measures of Occupational Status for the 1988 International Standard Classification of Occupations, "Social Science Research ", 25, s. 201-239.
• Gdula, M. (2012). Transformacja i system klasowy w Polsce.W: Polska po 20 latach wolności, M. Bucholc, S. Mandes, T. Szawiel, J. Wawrzyniak (red.). Warszawa: Wydawnictwo UW.
• Gdula, M., Sadura, P. (2012). Style życia i porządek klasowy w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Kotowska, I. E. (2017). Panelowe badanie przemian relacji między pokoleniami, w rodzinie oraz między kobietami i mężczyznami jako podstawa diagnozowania zmian demograficznych w Polsce," Studia Demograficzne", 2 (172), s. 23-34.
• Kotowska, I. E., Jóźwiak, J. (2011). Panelowe badanie przemian relacji między pokoleniami, w rodzinie oraz między kobietami i mężczyznami: generacje, rodziny i płeć kulturowa - GGS-PL, "Studia Demograficzne", 1 (159), s. 99-106.
• Leete, R. (1999). Dynamics of values in fertility change. Oxford: Clarendon Press.
• Lesthaeghe, R. (2020). The second demographic transition, 1986-2020: subreplacement fertility and rising cohabitation - a global update, Genus, 76 (10).
• Lesthaeghe, R., Surkyn, J. (1988). Cultural and economic theories of fertility change, "Population and Development Review", 13 (1), s. 1-45.
• Matysiak, A. (2011). Interdependencies between fertility and women's labour supply, Springer Science &Business Media, 17.
• Matysiak, A. (2014). Praca kobiet a macierzyństwo: rola poziomu wykształcenia i wykonywanego zawodu. W: Nowe wzorce formowania i rozwoju rodziny w Polsce. Przyczyny oraz wpływ na zadowolenie z życia, A. Matysiak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Nisén, J., Klüsener, S., Dahlberg, J., Dommermuth, L., Jasilioniene, A., Kreyenfeld, M., Lappegård, T., Li, P., Martikainen, P., Neels, K., Riederer, B., te Riele, S., Szabó, L., Trimarchi, A., Viciana, F., Wilson, B., Myrskylä, M. (2021). Educational differences in cohort fertility across sub-national regions in Europe, "European Journal of Population", 37, s. 263-295.
• OECD. (2014). Education at a Glance 2014: OECD Indicators. OECD Publishing.
• Okólski, M. (1990). Teoria przejścia demograficznego. Warszawa: PWE.
• Osiewalska, B. (2015). Couples' socioeconomic resources and completed fertility in Poland, "Studia Demograficzne", 1 (167), s. 31-60.
• Osiewalska, B. (2019). Status społeczno-ekonomiczny a bezdzietność i rodzicielstwo par. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
• Schröder, H., Ganzeboom, H. (2014). Measuring and modelling level of education in european societies, "European Sociological Review", 30 (1), s. 119-136.
• Scott Long, J. (1997). Regression models for categorical and limited dependent variables. Advanced Quantitative Techniques in the Social Sciences Number 7. Thousand Oaks, CA: Sage
• Soja, E. (2005). Hipoteza Easterlina w świetle zachowań prokreacyjnych generacji urodzonych w latach 1942-1966 w Polsce.Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.
• Szreter, S. (2002). Fertility, class and gender in Britain, 1860-1940. Cambridge: Cambridge University Press.
• Testa, M. R., Staphany, F. (2018). The educational gradient of fertility intentions: a meta-analysis of European studies, "Vienna Yearbook of Population Research", 1, s. 293-330.
• Tymicki, K. (2018). Decomposition of first births in Poland, according to timing of marriage and conception, "Wiadomości Statystyczne", 12 (691), s. 23-39.
• Vande Kaa, D. J. (1987). Europe's second demographic transition, "Population Bulletin", 42 (1), s. 1-59.
• Vande Kaa, D. J. (1994). The second demographic transition revisited: theories andexpectations. W: Population and family in the low countries, E. Beets, R. Cliquet, (red.). Haga: NIDI-CBGS Publications

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.33119/SD.2021.2.1