"Normy wirtualne" a obowiązki realne. O instrumentalnym wynikaniu norm i jego konsekwencjach dla prakseologicznej prawidłowości zmian w prawie

• Autorzy: Maurycy Zajęcki

Warianty tytułu

"Virtual Norms" but Real Obligations. On Instrumental Inference of Legal Norms and its Consequences for Praxeological Correctness of Changes in Law

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł podejmuje problematykę inferencji modalnej: jeśli adresaci normy mają nakazane coś czynić, zobowiązani są także zrealizować stany rzeczy, które są warunkiem niezbędnym dla zrealizowania zasadniczego obowiązku; analogicznie, są oni zobowiązani do powstrzymania się od zrealizowania stanów rzeczy, które są warunkiem wystarczającym, by zasadniczy obowiązek nie mógł być zrealizowany. Te typy inferencji są nazywane w polskiej teorii prawa "wynikaniem instrumentalnym". Twierdzi się w artykule, że czasami normy instrumentalne muszą być zrealizowane (inaczej: muszą być podjęte "czynności wstępne") zanim zrealizowany zostanie obowiązek zasadniczy. Prawodawca pomaga adresatom poprzez oznaczenie odpowiedniej vacatio legis. To może prowadzić do dalszych paradoksalnych konsekwencji - do kreacji "norm wirtualnych" - norm, które nigdy nie wchodzą w życie, ale ich adresaci są zobowiązani do podjęcia czynności przygotowawczych. Artykuł stara się opisać teoretycznie to zjawisko. W konkluzji postawiona zostaje jedna hipoteza dogmatyczna: czynności przygotowawcze, które nałożyły na adresatów realny ciężar czynności przygotowawczych, mogą rodzić po stronie organów władzy publicznej obowiązek kompensacyjny (art. 4171 § 1 k.c.), jeśli obowiązek zasadniczy okaże się być "wirtualny". W Polsce organem mogącym stwierdzić zajście opisanej przesłanki jest Trybunał Konstytucyjny. (abstrakt oryginalny)

EN

The article deals with the problem of modal inference: if some addressees are obliged to do something, they are also obliged to realize states of affairs which constitute a necessary condition for the main obligation. Likewise, they are obliged to refrain from realizing states of affairs which constitute a sufficient condition for the action contradicting the main obligation. This type of inference is called in Polish legal theory "instrumental inference". It is argued in the article that sometimes instrumental norms in law must be fulfilled ("preparatory actions" must be undertaken) before the main obligation is fulfilled. Lawgiver helps addressees of norms by applying vacatio legis. It can lead to new paradoxical consequences - to the creation of "virtual norms" - norms which never come into force, but addressees are obliged to undertake preparatory actions. The article presents theoretical description of this phenomenon. In conclusion one dogmatic claim is proposed: there is a potential way (art. 4171 § 1 k.c.) of getting from public officials compensation for preparatory actions which caused burden for addressees, when the main obligation turned out to be "virtual". In Poland this procedure should be based on the rulings of the Constitutional Tribunal.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Teoria prawa; Normy prawne; Trybunał Konstytucyjny

EN

Law theory; Legal standards; Constitutional Court

• Czasopismo: Krytyka Prawa
• Rocznik: 2021
• Numer: T. 13, Nr 2
• Strony: 227--247

Twórcy

autor

Maurycy Zajęcki

• SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny

Bibliografia

• Bogucki O., Nielingwistyczna koncepcja normy a zagadnienia wykładni prawa, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 2007, 3, s. 109-118.
• Ciesielski M., Zagadnienie ograniczeń racjonalnego modelu działań ludzkich. Próba ujęcia działania nawykowo-racjonalnego, Poznań 2012.
• Hermann M., Derogacja w analizach teoretycznoprawnych, Poznań 2012.
• Kanarek B., Teoretyczne ujęcia derogacji, Szczecin 2004.
• Nowak L., Interpretacja prawnicza. Studium z metodologii prawoznawstwa, Warszawa 1973.
• Opałek K., Dwoistość ujęcia normy w nauce prawa, "Państwo i Prawo" 1988, 6.
• Patryas W., Derogacja norm spowodowana nowelizacyjna działalnością prawodawcy. Próba eksplanacyjnego podejścia, Poznań 2016.
• Pietrzykowski T., Temporalny zakres obowiązywania prawa, "Państwo i Prawo" 2003, 4.
• Płowiec W., Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z terminem utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnej regulacji, Poznań 2017.
• Radziewicz P., Umarzanie postępowania przez Trybunał Konstytucyjny ze względu na utratę mocy obowiązującej przepisu przed wydaniem orzeczenia, "Przegląd Sejmowy" 2006, 73(2).
• Safjan M., Odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu bezprawia normatywnego, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 2005, 67(1).
• Woleński J., Z zagadnień analitycznej filozofii prawa, Kraków 1980.
• Woleński J., Logiczne problemy wykładni prawa, Kraków 1972.
• Wronkowska S., Problemy racjonalnego tworzenia prawa, Poznań 1982.
• Wronkowska S., Zieliński M., Komentarz do Zasad techniki prawodawczej z dnia 20 czerwca 2002 r., wyd. 2, Warszawa 2012.
• Wróbel W., Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym, Zakamycze 2003.
• Wróblewski B., Odpowiedzialność odszkodowawcza za działania ustawodawcy. Kształtowanie się koncepcji i instytucji na tle reguł ogólnych odpowiedzialności państwa do połowy XX wieku, Warszawa 2011.
• Wróblewski B., Die Staatshaftung für legislatives Unrecht in Deutschland. Eine rechtsgeschichtliche, rechtsdogmatische und rechtsvergleichende Untersuchung, Baden-Baden 2005.
• Wróblewski B., Zajęcki M., O normatywności, redundantności i zbędności przepisów prawnych, "Przegląd Sejmowy" 2017, 5(142), s. 125-141.
• Wróblewski B., Zajęcki M., O normatywności, redundantności i zbędności przepisów prawnych. Część druga: typologia przepisów, "Przegląd Sejmowy" 2021, 2(163), s. 181-221.
• Wróblewski, J., Teoria racjonalnego tworzenia prawa, Warszawa 1985.
• Ziemba Z., Ziembiński Z., Uwagi o wynikaniu norm prawnych, "Studia Filozoficzne" 1964, 4(39).
• Ziembiński Z., Logika praktyczna, wyd. 26., Warszawa 2009.
• Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980.
• Ziembiński Z., Logiczne podstawy prawoznawstwa. Wybrane zagadnienia, Warszawa 1966.
• Zwierzykowski P.F., Nowelizacja jako sposób zmiany prawa - wybrane zagadnienia w ujęciu systemowym, [w:] O. Bogucki, S. Czepita (red.), System prawny a porządek prawny, Szczecin 2008.
• Zwierzykowski P.F., Nowelizacja jako sposób zmiany prawa. Studium z teorii legislacji, Poznań 2016.

Identyfikatory

DOI

10.7206/kp.2080-1084.459