Zanieczyszczenie powietrza jako zagrożenie bezpieczeństwa zdrowotnego w Polsce - w świetle teorii sekurytyzacji

• Autorzy: Joanna Stryjek

Warianty tytułu

Air Pollution as a Threat to Health Security in Poland: Securitization Theory Perspective

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Zanieczyszczenie powietrza jest obecnie jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla zdrowia i życia człowieka, a Polska jest zaliczana do grona państw o najwyższym poziomie zanieczyszczenia powietrza w UE i OECD. Już sama skala zagrożenia, jakie stanowi zanieczyszczenie powietrza w Polsce, wskazuje na istotną rolę tego czynnika z punktu widzenia bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli. Niemniej tocząca się w Polsce debata (zarówno polityczna, jak i naukowa) na temat bezpieczeństwa zdrowotnego często problem ten pomija. Celem artykułu jest 1) aktualna ocena zagrożenia, jakie stanowi zanieczyszczenie powietrza w Polsce, 2) jego umiejscowienie w obszarze bezpieczeństwa zdrowotnego oraz 3) analiza procesu przenoszenia problemu zanieczyszczenia powietrza ze sfery polityki do obszaru bezpieczeństwa, zgodnie z rozwijaną w ramach szkoły kopenhaskiej teorią sekurytyzacji. Jakościowa analiza dokumentów z wykorzystaniem teorii sekurytyzacji pokazała, że w Polsce nastąpiło objęcie przez państwo roli podmiotu sekurytyzującego zanieczyszczenie powietrza jako zagrożenie egzystencjalne. Proces ten znajduje się obecnie na wstępnym etapie, a jego dalsze powodzenie uzależnione jest m.in. od decyzji i możliwości dotyczących przedsięwzięcia nadzwyczajnych środków w celu eliminacji omawianego zagrożenia.(abstrakt oryginalny)

EN

Nowadays, air pollution constitutes one of the most serious threats to human health and life. Poland belongs to the group of countries with the highest level of air pollution in the EU and OECD. The scale of the threat posed by air pollution shows its importance when it comes to health security of the Polish citizens. However, the ongoing (political and scientific) debate on health security in Poland often ignores the problem of air pollution. The aim of the article is to 1) assess the threat currently posed by air pollution to health security in Poland, 2) locate the threat in the area of health security, and 3) analyse the process of transferring the problem of air pollution from the sphere of politics to the area of security, in accordance with the theory of securitization, developed by the Copenhagen School of Security Studies. Qualitative analysis of documents together with the application of the theory of securitization show that, in Poland, the state has started to play the role of an actor securitizing air pollution as an existential threat. Nevertheless, this process is at an early stage, and its further success depends, inter alia, on decisions and possibilities related to taking extraordinary measures to eliminate the threat posed by air pollution.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Bezpieczeństwo; Sekurytyzacja; Zanieczyszczenie powietrza; Polityka zdrowotna; Zdrowie

EN

Security; Securitization; Air pollution; Health care policy; Health

• Czasopismo: Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej
• Rocznik: 2021
• Numer: Vol. 19, z. 1 Ewolucja bezpieczeństwa na obszarze Europy Środkowej i Wschodniej
• Strony: 159--176

Twórcy

autor

Joanna Stryjek

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Bibliografia

• Aldis W., Health security as a public health concept: a critical analysis, "Health Policy and Planning", vol. 23, 2008, issue 6.
• Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, 2013, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/01/Biala_Ksiega_inter_mm.pdf.
• Buzan B., Rethinking Security after the Cold War, "Cooperation and Conflict", vol. 32, 1997, no. 1.
• Buzan B., Wæver O., De Wilde J., Security: A New Framework for Analysis, Boulder-London 1998.
• Cianciara D., Wysocki D.J., Koncepcja bezpieczeństwa zdrowotnego - panaceum czy placebo?, "Problemy Higieny i Epidemiologii", t. 87, 2001, nr 2.
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, Dz.Urz. UE L 152, 11.06.2008.
• Fijałkowski Ł., Teoria sekurytyzacji i konstruowanie bezpieczeństwa, "Przegląd Strategiczny" 2012, nr 1.
• GIOŚ, Bank danych pomiarowych, http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/archives.
• GIOŚ, Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2019. Zbiorczy raport krajowy z rocznej oceny jakości powietrza w strefach wykonanej przez GIOŚ według zasad określonych w art. 89 ustawy - Prawo ochrony środowiska, Warszawa 2020.
• Grzywna P., Bezpieczeństwo zdrowotne w nauce o polityce społecznej. Wprowadzenie do dyskusji, Katowice 2017.
• Jędrak J. i in., Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, https://polskialarmsmogowy.pl/files/artykuly/1346.pdf.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970780483/U/D19970483Lj.pdf.
• Krzyzanowski M., Editorial of Special Issue "Health Impact Assessment of Air Pollution", "Atmosphere", vol. 12, 2021, issue 2.
• Manisalidis I. et al., Environmental and Health Impacts of Air Pollution: A Review, "Frontiers in Public Health", vol. 8, 2020.
• Ministerstwo Środowiska, Polityka Ekologiczna Państwa 2030, 2019, https://bip.mos.gov.pl/strategie-plany-programy/polityka-ekologiczna-panstwa/polityka-ekologiczna-panstwa-2030-strategia-rozwoju-w-obszarze-srodowiska-i-gospodarki-wodnej/.
• Ministerstwo Zdrowia, Determinanty zdrowia, archiwalna wersja strony internetowej: http://www.archiwum.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/narodowy-program-zdrowia/npz-2007-2015/determinanty-zdrowia/.
• Musioł M., Znaczenie sekurytyzacji i sektorów bezpieczeństwa w ramach krytycznych studiów nad bezpieczeństwem, "Historia i Polityka" 2018, nr 23 (30).
• Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 11 grudnia 2020 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, Dz.U. 2020.2279, 17.12.2020.
• Shaddick G. et al., Global Air Quality: An Inter-Disciplinary Approach to Exposure Assessment for Burden of Disease Analyses, "Atmosphere", vol. 12, 2021, issue 1.
• Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2020, 2020, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dokumenty/Strategia_Bezpieczenstwa_Narodowego_RP_2020.pdf.
• Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, 2013, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/01/strategia_rozwoju_systemu_bezpieczenstwa_narodowego_rp_2022.pdf.
• UNDP, Human Development Report - New Dimensions of Human Security, New York 1994.
• United Nations Commission on Human Security, Human security now: protecting and empowering people, New York 2003.
• WHO, Air quality guidelines. Global update 2005. Particulate matter, ozone, nitrogen dioxide and sulfur dioxide, Copenhagen 2006.
• WHO, Ambient Air Pollution: A Global Assessment of Exposure and Burden of Disease, Geneva 2016.
• WHO, Ottawa Charter for Health Promotion, Ottawa 1986.
• Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 22 lutego 2018 r. - Komisja Europejska/Rzeczpospolita Polska, Dz.Urz. UE C 134/6, 16.4.2018.

Identyfikatory

DOI

10.36874/RIESW.2021.1.9