Oprocentowanie i opłaty oraz zasady ich ustalania i zmian w bankowych wzorcach umów o indywidualne produkty emerytalne w kontekście stosowania w nich niedozwolonych klauzul umownych

• Autorzy: Joanna Rutecka-Góra , Edyta Rutkowska-Tomaszewska

Warianty tytułu

Abusive clauses concerning interest rate changes and fees in individual retirement products offered by banks in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W procesie zawierania umów o indywidualne konta emerytalne (IKE) i indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego (IKZE) wykorzystywane są wzorce umów (zwane także zamiennie wzorcami umownymi), które mogą zawierać niedozwolone klauzule umowne. Artykuł zawiera wyniki badania empirycznego, obejmującego większość wzorców umów dotyczących indywidualnych produktów emerytalnych oferowanych w Polsce przez banki. Potwierdzają one występowanie w tych wzorcach klauzul abuzywnych naruszających interesy konsumentów, w szczególności w zakresie zmian oprocentowania, a także podstaw pobierania, ustalania wysokości i dokonywania zmian pobieranych przez banki opłat. Przedmiotem badania objęto zarówno samą konstrukcję analizowanych IKE i IKZE oferowanych przez wybrane banki, jak i stosowane przez nie w tym zakresie wzorce umowne. Celem było zbadanie treści bankowych wzorców umów o te produkty emerytalne pod kątem stosowania w nich klauzul niedozwolonych dotyczących odpłatności za te produkty emerytalne, w szczególności w zakresie sposobu ustalania stopy oprocentowania, a także wysokości pobieranych opłat, w tym likwidacyjnych. Zastosowano następujące metody badawcze: krytyczną analizę piśmiennictwa, orzecznictwa SOKIK i wpisów do rejestru NKU prowadzonego przez Prezesa UOKiK oraz decyzji Prezesa UOKIK, a także ekonomiczną i prawną analizę badanych IKE i IKZE jako produktów bankowych.(abstrakt oryginalny)

EN

In the process of concluding contracts for individual retirement accounts and individual retirement security accounts, model contracts are used which may contain abusive clauses. The article presents the results of empirical research covering the majority of model forms of individual pension products offered by banks in Poland, which confirm the occurrence of abusive clauses in these models that infringe consumer interests. They concern in particular changes in interest rates, as well as the basis for charging, determining the amount of and making changes in the fees charged by banks. The subject of the study covered both the construction of the analysed IK... and IKZ... offered by selected banks, as well as their model contracts. The aim was to examine the content of bank model contracts relating to these pension products for the application of prohibited clauses relating to fees for these pension products, in particular as regards the method of determining the interest rate, as well as the amount of fees charged, including liquidation fees. The following research methods were used: a critical analysis of the literature, case law of the SACC and entries in the register of NKU kept by the President of the OCCP,and decisions of the President of the OCCP, as well as an economic and legal analysis of IK... and IKZ... as bank products.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Indywidualne Konta Emerytalne (IKE); Klauzule abuzywne; Produkty bankowe; Konsument

EN

Individual Retirement Arrangements (IRA); Abusive clauses; Bank product; Consumer

• Czasopismo: Wiadomości Ubezpieczeniowe
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 3
• Strony: 33--57

Twórcy

autor

Joanna Rutecka-Góra

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

autor

Edyta Rutkowska-Tomaszewska

• Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• Berthon J., Christoff L., Davydoff D., Fulea F., Gabaut L., Gunnarsdottir J., Houdmont A., Klages M., Kortesluoma N., Mujagić E., Prache G., Rossi M., Rutecka J., Šebo J., Silva F., Struwe K., Virdzek T., Viver J.M., Pension Savings. The Real Return. 2015 Edition, Better Finance, Brussels 2015.
• Dopierała Ł., Efficiency of Pension Products Offered by Life Insurance Companies: the Case of Individual Pension Accounts, "Finanse i Prawo Finansowe" 2017, nr 2(14). doi: 10.18778/2391-6478.2.14.03.
• Dopierała Ł., Indywidualne konta emerytalne prowadzone przez zakłady ubezpieczeń. Efektywność inwestycyjna i zasady funkcjonowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2018.
• Kawulski A., Prawo bankowe. Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2013.
• KNF, Lista instytucji finansowych prowadzących IKE według stanu na dzień 31 grudnia 2019 roku, Warszawa 2020, https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/IKE_lista_podmioty_ 122019_69076.xls [dostęp: 23.12.2020].
• KNF, Lista instytucji finansowych prowadzących IKZE według stanu na dzień 31 grudnia 2019 roku, Warszawa 2020, https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/IKZE_lista_podmioty_ 122019_69080.xls [dostęp: 23.12.2020].
• Kolek A., Sobolewski O., OFE, PPK, IKE(+) - Zmiany w systemie emerytalnym 2019-2021. Analiza prawno-ekonomiczna, "Monitor Prawniczy. Dodatek" 2020, nr 8.
• Łętowska E., Ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów. Komentarz, CH Beck, Warszawa 2002.
• Mączyńska A., Šebo J., Voicu S.D., Carlucci E., Christoff L., Christensen L., Deinema M., Hagen J., Herce J. A., Houdmont A., Gabaut L., Popova Y., Grange-Hansen L., Mešťan M., Naacke G., Nacheva D., Nava C., Joab M., Prache G., Rutecka-Gora J., Url T., Long-Term and Pension Savings. The Real Return. 2020 ...dition, Better Finance, Brussels 2020.
• Marcinkiewicz E., Dobrowolne fundusze emerytalne w Polsce - analiza działalności i wyników inwestycyjnych,[w:] Współczesne problemy systemów emerytalnych. Wybrane zagadnienia, Chybalski F., Marcinkiewicz E. [red.], Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź 2015.
• Maśniak D., Indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego jako sposób wzmacniania bezpieczeństwa socjalnego, "Gdańskie Studia Prawnicze" 2013, nr 2.
• Niezbecka E., [w:] Umowa rachunku bankowego, w: Kodeksowe umowy handlowe, Kidyba A. [red.],LEX, Warszawa 2014. Ofiarski Z., Prawo bankowe. Komentarz, Lex, Warszawa 2014.
• Pieńkowska-Kamieniecka S., Rutecka-Gora J., Kowalczyk-Rolczyńska P., Hadryan M., Readability, efficiency and costliness of individual retirement products in Poland, "Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy" 2021, Vol. 16, No. 1, doi: 10.24136/eq.2021.002.
• Pyzioł W., Umowa rachunku bankowego, [w:] System Prawa Prywatnego. Tom 8, Panowicz-Lipska J. [red.], CH Beck, Warszawa 2011.
• Rutecka J., Bielawska K., Petru R., Pieńkowska-Kamieniecka S., Szczepański M., Żukowski M., Dodatkowy system emerytalny w Polsce - diagnoza i rekomendacje zmian, Towarzystwo Ekonomistów Polskich, Warszawa, grudzień 2014.
• Rutecka-Gora J., Inadequacies of regulations on supplementary pension plans in Central and Eastern European countries, "European Journal of Social Security" 2021, Vol. 23, Issue 3, doi:10.1177/13882627211038964.
• Rutecka-Gora J., Deficiencies in the supplementary pension market in Poland from the perspective of regulatory policy, "Acta Scientiarum Polonorum. Oeconomia" 2020, Vol. 19, No. 2, doi:10.22630/ASPE.2020.19.2.17.
• Rutecka-Gora J., Efekty zachęt podatkowych w dodatkowym systemie emerytalnym w Polsce, [w:] Ubezpieczenia. Wyzwania rynku, Kwiecień I., Kowalczyk-Rolczyńska P. [red.], Wydawnictwo CH Beck, Warszawa 2019, doi: 10.33119/978-83-8198-041-8_49-62.
• Rutecka-Gora J., Efficiency of a supplementary old-age pension system - the case of Polish voluntarypension funds, "Financial Internet Quarterly e-Finanse" 2019, No 15(3), doi: 10.2478/ fiqf-2019-0022.
• Rutecka-Gora J., Bielawska K., Hadryan M., Kowalczyk-Rolczyńska P., Pieńkowska-Kamieniecka S., Zrozumiałość, przejrzystość i efektywność indywidualnych produktów emerytalnych w Polsce,Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2020, doi: 10.33119/978-83-8030-378-2.2020.202.
• Rutkowska E., Niedozwolone klauzule umowne w bankowym obrocie konsumenckim, "Prawo Bankowe" 2002, nr 7/8.
• Rutkowska-Tomaszewska E., Aktualne trendy i wyzwania w zakresie ochrony konsumenta na rynku finansowym: dokąd zmierza (powinna zmierzać) ochrona konsumenta?: kilka wybranych uwag, [w:] Ekonomia jako dyscyplina naukowa i kierunek kształcenia: aktualne trendy i pożądane zmiany, Rutkowska-Tomaszewska E., Kwaśnicki W. [red.], Difin, Warszawa 2020.
• Rutkowska-Tomaszewska E., Current trends in consumer protection regulations in the financial services market in Poland, [w:] Consumer rights protection: threats and opportunities for enhancing consumer awareness, Smyczek S. [red.], Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice 2020.
• Rutkowska-Tomaszewska E., Idea ochrony konsumenta przez informację na rynku usług finansowych. Dokąd zmierza? (powinna zmierzać?), [w:] Informacja na rynku usług finansowych, Rutkowska-Tomaszewska E. [red.], Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2019.
• Rutkowska-Tomaszewska E., Manipulowanie informacją w zakresie odpłatności za usługi bankowe i prawne mechanizmy przeciwdziałania tym nadużyciom, [w:] Nowe koncepcje i regulacje nadzoru finansowego, Rogowski W. [red.], Oficyna Allerhanda, Krakow-Warszawa 2014.
• Rutkowska-Tomaszewska E., Misselling i inne nadużycia wobec konsumentów na rynku usług finansowych, [w:] Nadużycia wobec konsumentów na rynku finansowym: wykrywanie, przeciwdziałanie, zapobieganie, Jurkowska-Zeidler A., Rutkowska-Tomaszewska E., Wiktorow A., Monkiewicz J. [red.], PWN, Warszawa 2020.
• Rutkowska-Tomaszewska E., Ochrona prawna klienta na rynku usług bankowych, Wolters Kluwer,Warszawa 2013.
• Rutkowska-Tomaszewska E., Prawo ochrony konsumenta usług finansowych w świetle założenia racjonalnego ustawodawcy: kilka wybranych uwag, "Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji" 2020, nr 120, cz. 2, doi: 10.19195/0137-1134.120.85.
• Rutkowska-Tomaszewska E., Usługi finansowe - dobrodziejstwo i (czy) zagrożenie dla konsumentów? Czy ochrona konsumenta usług finansowych jest obecnie efektywna i wystarczająca?,[w:] Ochrona konsumenta na rynku usług, Jagielska M., Sługocka-Krupa E., Podgorski K. [red.],CH Beck, Warszawa 2016.
• Sieradzka M., Naruszenie obowiązku informacyjnego we wzorcu umowy o prowadzenie indywidualnego konta emerytalnego (IKE) przez bank. Glosa do wyroku s. okręg. z dnia 3 grudnia 2013 r., XVII AmA 89/13, LEX/el. 2015.
• Skubisz-Kępka K., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), Fras M., Habdas M. [red.], Wolters Kluwer, Warszawa 2018.
• Sowiński T., Finanse ubezpieczeń emerytalnych, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
• Sychowicz M., Komentarz do art. 725, [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom II, Bieniek G. [red.], LexisNexis, Warszawa 2011.
• Szuszkiewicz J., Naruszenie bankowej umowy o prowadzenie rachunku IKE "Monitor Prawa Bankowego" 2018, nr 3.
• Tolik R., Czy w świetle art. 385(3) pkt 20 kodeksu cywilnego w brzmieniu ustalonym przez ustawę z 2 marca 2000 r. (Dz. U. nr 22, poz. 271) zastrzeżenie zmiennej stopy oprocentowania kredytu jest niedozwoloną klauzulą umowną?, "Prawo Bankowe" 2000, nr 7-8.
• Wesołowska I., Niedozwolone postanowienia umowne, [w:] Standardy wspólnotowe w polskim prawie ochrony konsumenta, Banasiński C. [red.], Warszawa 2004.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.33995/wu2021.3.3