Uwarunkowania wykluczenia emerytalnego z dodatkowej części systemu emerytalnego w Polsce

• Autorzy: Tomasz Jedynak

Warianty tytułu

Determinants of Pension Exclusion from the Supplementary Part of the Polish Pension System

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Długoterminowe prognozy i symulacje jednoznacznie wskazują na istotny spa-dek adekwatności dochodowej polskiego systemu emerytalnego (OEDC, 2017; European Commission, 2018). Jako jedno z rozwiązań mających zwiększyć wysokość przyszłych świadczeń emerytalnych wskazuje się stymulację dobrowolnych oszczędności emerytalnych poprzez rozbudowę dodatkowej części systemu emerytalnego (Kawalec, Błażuk, Kurek, 2015; Rutecka, 2015). Okazuje się jednak, że pomimo ponad dwudziestoletniego funkcjonowania części dodatkowej w polskim systemie emerytalnym, stosowanych w jej ramach zachęt fiskalnych oraz prowadzonych akcji edukacyjnych, stopień wykorzystania instrumentów zaliczanych tradycyjnie do trzeciego filara jest znikomy. IKE ma zaledwie 5,9% aktywnych ekonomicznie Polaków, IKZE - 4,3%, a PPE 2,5%. Średnia wysokość środków zgromadzonych na IKE wynosi 8,7 tys. PLN, na IKZE - 3,1 tys. PLN, a na PPE - 30 tys. PLN1. Również pierwsze dane dotyczące uczestnictwa w pracowniczych planach kapitałowych (PPK) wskazują na niższe niż zakładane zainteresowanie tą formą gromadzenia oszczędności - partycypacja w przypadku przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 250 pracowników jest szacowana na 40% uprawnionych, przy czym większość pracowników i pracodawców zdecydowała się na opłacanie składek minimalnych (Kolek, Wojewódka, 2019). W opracowaniu niski poziom upowszechnienia instrumentów dodatkowego oszczędzania na emeryturę jest analizowany przez pryzmat wykluczenia w dodatkowej części systemu emerytalnego. (fragment tekstu)

EN

The study addresses the issues of exclusion from the supplementary part of the Polish pension system. The main goals of the research are: 1) characterising retirement exclusion as a specific type of financial exclusion, and 2) identifying and assessing key determinants of retirement exclusion in the supplementary part of the Polish pension system. The article is epistemological and classifying in nature. In the review part, the research methods used are based on a critical analysis of the literature and a synthesis of its conclusions. The main part is based on a meta-analysis of the results of surveys regarding pension awareness and propensity to save, elements of the economic analysis of law, and analysis of existing data. The presented considerations lead to the formulation of arguments, that justify the thesis that the scale and extent of retirement exclusion in the supplementary part of the Polish pension system are a derivative of factors included in four meta-categories: 1. low pension awareness, 2. low saving potential, 3. low propensity to save, and 4. limited availability of pension products. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

System emerytalny; Wykluczenie finansowe; Emerytury dodatkowe

EN

Pension schemes; Financial exclusion; Supplementary pensions

• Czasopismo: Ekonomia - Wroclaw Economic Review
• Rocznik: 2021
• Numer: tom 27, nr 2
• Strony: 9--25

Twórcy

autor

Tomasz Jedynak

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Bibliografia

• Adamska-Mieruszewska, J., Mosionek-Schweda, M. (2015). Rozwój indywidualnych oszczędności emerytalnych w kontekście skłonności Polaków do oszczędzania. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, 8, 3-19.
• Alińska, A. (2011). Problem wykluczenia finansowego w Polsce. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług, 76, 9-22.
• Barr, N., Diamond, P. (2014). Reformy Systemu Emerytalnego, Krótki Przewodnik. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Blake, D. (2006). Pension Economics. Chichester: John Willey & Sons, Ltd.
• Chybalski, F. (red.) (2016). Adekwatność dochodowa, efektywność i redystrubucja w systemach emerytalnych. Ujęcie teoretyczne, metodyczne i empiryczne. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Cichowicz, E. (2016a). Działania banków komercyjnych w zakresie edukacji ekonomicznej jako metoda walki z wykluczeniem finansowym. Studia Oeconomica Posnaniensia, 4 (9), 115-135.
• Cichowicz, E. (2016b). Wykorzystanie nowoczesnych technologii przez instytucje fi nansowe w procesie przeciwdziałania wykluczeniu finansowemu. Annales : etyka w życiu gospodarczym, 19 (1), 71-82.
• Cichowicz, E., Rutecka-Góra, J. (2017). Świadomość Polaków dotycząca dodatkowego oszczędzania na starość - próba oceny oraz identyfikacji niezbędnych działań. Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje, 38 (3), 89-103.
• Cycoń, M., Jedynak, T., Płonka, M. (2020). Postawy studentów wobec zabezpieczenia ryzyka starości - studium empiryczne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
• Czapiński, J., Góra, M. (2016). Świadomość "emerytalna" Polaków. Raport z badania ilościowego. Warszawa: Publikacje Europejskiego Kongresu Finansowego. Data dostępu: 10.12.2019, https://www.efcongress.com/sites/default/fi les/analizy/raport.pdf.
• Dybał, M. (2019). Wykluczenie emerytalne w III filarze. Ekonomia, 25 (4), 101-113.
• European Commission. (2008). Financial Services Provision and Prevention of Financial Exclusion. Brussels. Data dostępu: 13.12.2019, https://www.fi -compass.eu/publication/other-resources/financial-services-provision-and-prevention-financial-exclusion.
• European Commision. (2018). The 2018 Ageing Report: Economic and Budgetary Projections for the EU Member States (2016 -2070). Luxembourg. Data dostępu: 23.12.2019, https://ec.europa.eu/info/publications/economy-finance/2018-ageing-report-economic-and-budgetary-projec-tions-eu-member-states-2016-2070_en.
• Fundacja Kronenberga przy City Handlowy. (2015). Postawy Polaków wobec finansów. Data dostępu: 8.05.2019, http://www.citibank.pl/poland/kronenberg/polish/files/postawy_polakow_wobec_finansow_2015.pdf.
• Fundacja Kronenberga przy City Handlowy. (2016). Postawy Polaków wobec finansów. Data dostępu: 8.05.2019, http://www.citibank.pl/poland/kronenberg/polish/files/postawy_polakow_wobec_finansow_wrzesien_2016.pdf.
• Fundacja Kronenberga przy City Handlowy i Fundacji Think! (2017). Postawy Polaków wobec finansów. Data dostępu: 8.05.2019, http://www.citibank.pl/poland/kronenberg/polish/files/postawy_polakow_wobec_finansow_-_raport_fundacji_kronenberga_fundacji_think.pdf.
• Fundacja Kronenberga przy City Handlowy i Fundacji Think! (2018). Postawy Polaków wobec finansów. Data dostępu: 8.05.2019, http://www.citibank.pl/poland/kronenberg/polish/files/raport_postawy_2018.pdf.
• Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Społecznych. (2018). Budżety Gospodarstw Domowych w 2018 roku. Warszawa. Data dostępu: 19.12.2019, https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5486/9/13/1/budzety_gospodarstw_domowych_w_2018.pdf.
• Główny Urząd Statystyczny. (2019). Aktywność ekonomiczna ludności Polsk i II kwartał 2019 roku. Warszawa. Data dostępu: 23.12.2019: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-bezrobotni-bierni-zawodowo-wg-bael/aktywnosc-ekonomiczna-ludnosci-polski-ii-kwartal-2019-roku,4,34.html.
• Góra, M. (2003). System emerytalny. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Góra, M. (2016). Oszczędzanie długookresowe, czyli alokacja dochodu w cyklu życia. [W:] J. Rutecka-Góra (red.), Długoterminowe oszczędzanie. Podstawy, strategie i wyzwania. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
• Góra, M., Rutecka, J. (2013). Elastyczny system emerytalny a potrzebny jego uczestników. Ekonomista, 6, 735-753.
• Iwanicz-Drozdowska, M. (red.) (2011). Edukacja i świadomość finansowa. Doświadczenia i perspektywy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
• Iwanicz-Drozdowska, M., Błędowski, P. (2010). Wykluczenie finansowe w Polsce a możliwości przeciwdziałania. Polityka Społeczna, 2.
• Jakubowski, S. (2019a). Zniesienie górnej granicy podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe - zagadnienia prawne i ekonomiczne. Polityka Społeczna, 1, 37-40.
• Jakubowski, S. (2019b). Gromadzenie środków w pracowniczym planie kapitałowym. Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie, 80. DOI: 10.21008/j.0239-9415.2019.080.06.
• Jakubowski, S. (2019c). Withdrawal of funds accumulated on the account of employee capital plans participants. Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka, 4 (143), 41-64.
• Jakubowski, S. (2019d). Świadczenia z pracowniczych planów kapitałowych. Rozprawy Ubezpieczeniowe, 2 (32), 97-115.
• Jedynak, T. (2014). Charakterystyka systemu emerytalnego w ramach powszechnego ubezpieczenia społecznego. [W:] W. Sułkowska (red.), System ubezpieczeń społecznych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
• Jedynak, T. (2017). Luka emerytalna a potencjał do oszczędzania w polskich gospodarstwach domowych. Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie, 73, 127-143.
• Jedynak, T. (2020). Wykluczenie emerytalne z dodatkowej części polskiego systemu emerytalnego - analiza skali i zasięgu zjawiska. Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka, 3.
• Kawalec, S., Błażuk, K., Kurek, M. (2015). Jak mobilizować dodatkowe oszczędności emerytalne? Warszawa: Capital Strategy.
• Kłopocka, A. (2018). Skłonność gospodarstw domowych do oszczędzania a wiedza finansowa. Bank i Kredyt, 5, 461-492.
• Kolek, A., Wojewódka, M. (2019a). Poziom partycypacji w pracowniczych planach kapitałowych. Warszawa: Instytut Emerytalny, Kancelaria Wojewódka i Wspólnicy. Data dostępu: 28.12.2019, http://www.instytutemerytalny.pl/wp-content/uploads/2019/11/IE-WiW-raport-Poziom-partycypacji-w-PPK-_listopad-2019.pdf.
• Komisja Nadzoru Finansowego. (2019a). Biuletyn Roczny. Rynek PPE 2018. Data dostępu: 21.12.2019, https://www.knf.gov.pl/?articleId=66736&p_id=18.
• Komisja Nadzoru Finansowego. (2019b). Informacje liczbowe o rynku IKE za 2018 rok. Data dostępu: 21.12.2019, https://www.knf.gov.pl/?articleId=64783&p_id=18.
• Kondzielnik, O., Majka, K. (2019) Ryzyko wykluczenia emerytalnego pokolenia Y. Rozprawy Ubezpieczeniowe, 1 (31), 86-99.
• Leśna-Wierszołowicz, E. (2017). Świadomość emerytalna Polaków. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 475, 159-169.
• Marcinkiewicz, E. (2018). Uwarunkowania rozwoju dobrowolnych programów emerytalnych - perspektywa makro- i mikroekonomiczna. Łódź: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej.
• OECD. (2013). Pensions at a Glance 2013: OECD and G20 Indicators. OECD Publishing. Data dostępu: 7.01.2020, https://op.europa.eu:443/en/publication-detail/-/publication/d72c5336-1b12-46c9-a8cf-59bb470628f7.
• OECD. (2017). Pensions at a Glance 2017: OECD and G20 Indicators. OECD Publishing. Data dostępu: 29.10.2019, https://doi.org/10.1787/pension_glance-2017-en.
• Olejnik, I. (2016). Zabezpieczenie emerytalne. Modele i determinanty zachowań polskich gospodarstw domowych. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu.
• Perek-Białas, J. (2017). Zaufanie obywateli do systemu emerytalnego a skłonność do oszczędzania na starość. Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i praktyka, 2 (133), 75-93.
• Pracownia Badań i Innowacji Społecznych "Stocznia" i Grupa IQS dla Departamentu Edukacji i Wydawnictw NBP. (2015). Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków. Data dostępu: 7.01.2020, https://www.nbportal.pl/__data/assets/pdf_file/0006/54528/Diagnoza-stanu-wiedzy-i-swiadomosci-ekonomicznej-Polakow-2015.pdf.
• Prosiński, J. (2018). Determinanty wykluczenia finansowego w Polsce. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 532, 304-312.
• Prusik, A., Jakubowski, S. (2019). Art. 2 ust. 1 pkt 18. W Ustawa o Pracowniczych Planach Kapitałowych. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Rutecka, J. (2014). Dodatkowe zabezpieczenie emerytalne - charakterystyka i czynniki rozwoju. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 342, 256-266.
• Rutecka, J. (red.) (2015). Dodatkowy system emerytalny w Polsce - Diagnoza i rekomendacje zmian. Warszawa: Towarzystwo Ekonomistów Polskich.
• Solarz, M. (2019). Świadomość emerytalna jako warunek skutecznego zarządzania ryzykiem starości. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 20 (1), 49-62.
• Szczepański, M. (2014). Zarządzanie ryzykiem długowieczności w polskim systemie emerytalnym. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, 65, 731-744.
• Szczepański, M. (2016). Analiza i ocena proponowanych zmian ustawowego wieku emerytalnego w Polsce. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, 1 (79), 739-751.
• Szumlicz, T. (2005). Ubezpieczenia społeczne. Teoria dla praktyki. Bydgoszcz-Warszawa: Oficyna Wydawnicza Branta.
• Szumlicz, T. (2006). Atrybuty świadomości i przezorności ubezpieczeniowej. Rozprawy Ubezpieczeniowe, 1, 21-26.
• Thaler, R., Sunstein, C.R. (2008). Nudge: Improving Decisions about Health, Wealth, and Happiness. New Haven, CT: Yale University Press.
• TNS dla Związku Banków Polskich. (2016). Wybrane aspekty oszczędzania w polskim społeczeństwie. Data dostępu: 6.05.2019, https://zbp.pl/public/repozytorium/wydarzenia/images/wrzesien_2016/oszczedzanie/oszczedzanie_-_wyniki_badania.pdf.
• TNS Polska dla Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami. (2015). Polacy wobec oszczędzania na emeryturę. Warszawa. Data dostępu: 11.12.2019, https://www.izfa.pl/download/pobierz/polacy-wobec-oszczedzania-na-emeryture.
• TNS Polska dla Nationale-Nederlanden. (2016). Skłonność Polaków do dodatkowego oszczędzania na emeryturę - mit czy rzeczywistość? Data dostępu: 19.12.2019, http://www.tnsglobal.pl/coslychac/files/2016/03/Sklonnosc-do-oszczedzania-na-emeryture-2016-03-04.pdf.
• Uścińska, G. (2011). Dodatkowe systemy emerytalne w regulacjach UE: konsekwencje dla państw europejskich. Polityka Społeczna, 9, 1-7.
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Instytut Spraw Publicznych. (2016). Wiedza i postawy wobec ubezpieczeń społecznych. Raport z badań. Warszawa. Data dostępu: 7.01.2020, https://www.zus.pl/documents/10182/44573/Raport+wiedza+system+emerytalny/040bd2a1-094a-4d97-9d77-e0bddc19e845.
• Zdanowska, M. (2012). Świadomość finansowa w Polsce. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Współczesne Problemy Ekonomiczne. Globalizacja. Liberalizacja. Etyka, 5, 213-225.

Identyfikatory

DOI

10.19195/2658-1310.27.2.1