Muzea i kolekcje uczelniane a koncepcja zrównoważonego rozwoju

• Autorzy: Natalia Bahlawan , Marta Szaszkiewicz , Joanna Ślaga

Warianty tytułu

Museums, University Collections and the Concept of Sustainable Development

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule podjęto próbę włączenia muzeów uczelnianych i dziedzictwa akademickiego w dyskurs dotyczący zrównoważonego rozwoju oraz powiązania działalności muzeów uczelnianych z polityką realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Został on oparty na przekonaniu o tkwiącym w dziedzictwie uniwersytetów potencjale, którego zasoby mogą posłużyć jako istotny wkład w budowę i rozwój kapitału społecznego. Teza artykułu brzmi, że muzea uczelniane, jako jednostki sprawujące pieczę nad dziedzictwem uniwersytetów oraz dbające o jego popularyzację, mogą w sposób szczególny przyczynić się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Uwaga zwrócona zostanie nie tylko na materialne aspekty tego dziedzictwa, wyrażone w postaci cennych kolekcji zgromadzonych na polskich uczelniach, ale także na aspekt niematerialny, który wedle tradycji nakazuje budować wokół uniwersytetu szczególny typ wspólnoty i kultury. Odnowa tak powstałych więzi dostarcza możliwości dla rozwoju kapitału społecznego, stanowiącego wszak jeden z filarów koncepcji zrównoważonego rozwoju. W artykule przywołane zostaną przykłady z prowadzonej już działalności, co - w przekonaniu autorek - nie oznacza, że zasoby tkwiące w dziedzictwie akademickim i możliwości muzeów uczelnianych w tym zakresie są w pełni wykorzystywane. Wiele obszarów wymaga usprawnienia i rozwoju, niemniej jednak powinna temu towarzyszyć także pewna refleksja teoretyczna. Przywołane w artykule dwa przypadki uniwersytetów i ich muzeów - Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego i powstającego Muzeum Uniwersytetu Gdańskiego - to zestawienie dwóch różnych kontekstów. Pierwszy przypadek to muzeum uczelniane najstarszej polskiej uczelni o ugruntowanym statusie i pewnej tradycji funkcjonowania, która nie powinna jednak być przyjmowana bezkrytycznie. Drugi to muzeum będące w organizacji, od początku jednak kształtowane i budowane ze świadomością roli, jaką ma pełnić w uniwersytecie, w zgodzie z jego tożsamością. Mimo różnic oba przypadki wpisują się w możliwość realizacji celów zrównoważonego rozwoju, co zostanie wskazane w niniejszym artykule. (fragment tekstu)

EN

The paper attempts to contribute to the debate on the possibility of using tangible and intangible traces of scientific and cultural activity of universities in the implementation of sustainable development tasks, especially of utilising the cultural capital of museums and academic collections for building an engaged academic community. These objectives become both a need and an obligation, next to sustainability and accountability in the field of research, heritage protection, and popularisation. The aim of the paper is to discuss how the principles of sustainable development in the area of culture can be linked to the cultural heritage of universities, and how to inscribe the implementation of these principles in the university's activity. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Muzea; Uniwersytet; Rozwój zrównoważony

EN

Museums; University; Sustainable development

• Czasopismo: Zarządzanie w Kulturze
• Rocznik: 2021
• Tom: 22
• Numer: z. 4
• Strony: 385--404

Twórcy

autor

Natalia Bahlawan

• Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN

autor

Marta Szaszkiewicz

• Muzeum Uniwersytetu Gdańskiego, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego

autor

Joanna Ślaga

• Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Bibliografia

• Barańska K. (2011), Muzeum i jego otoczenie a tożsamość lokalna, "Rocznik Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu", t. 2, s. 11-19.
• Borusiewicz M. (2012), Nauka czy rozrywka? Nowa muzeologia w europejskich definicjach muzeum, Kraków: Universitas.
• Folga-Januszewska D. (2018), Muzeum: definicja i pojęcie: czym jest muzeum dzisiaj?, "Muzealnictwo", nr 49, s. 200-203.
• Folga-Januszewska D. (2015), Muzeum: fenomeny i problemy, Kraków: Universitas.
• Hawkes J. (2001), The fourth pillar of sustainability. Culture's essential role in public planning, Melbourne: Cultural Development Network of Victoria.
• Jagodzińska K. (2018), Muzea poza murami w kontekście koncepcji trzeciego miejsca, "Muzealnictwo", nr 59, s. 123-131.
• Jagodzińska K. (2016), Granice partycypacji w muzeum, "Muzealnictwo", nr 57, s. 112-121.
• Kalinowska A., Batorczak A. (2017), Uczelnie wyższe wobec wyzwań i celów zrównoważonego rozwoju, "Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie", z. 104, s. 281-290.
• Kostołowska E. (2006), Rola muzeum w kształtowaniu tożsamości, [w:] M. Gołka (red.), Kłopoty z tożsamością, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 247-265.
• Latawiec M. (2008), Działania Muzeum Pałac w Wilanowie dla zrównoważonego rozwoju, "Studia Ecologiae et Bioethicae", t. 6, s. 421-431.
• McGhie H.A. (2019), Museums and the sustainable development goals: a how-to guide for museums, galleries, the cultural sector and their partners, Curating Tomorrow, UK, s. 40-46, www.curatingtomorrow.co.uk.
• Mitura T., Buczek-Kowalik M. (2012), Ekomuzea w Polsce - przykład nowej muzeologii i promocji dziedzictwa naturalnego, "Folia Geographica", nr 20, s. 173-183.
• Mordyński K. (2012), Muzeum, gość i przestrzeń potrzeby muzealnych gości a funkcje i sposoby kształtowania pozaekspozycyjnej przestrzeni muzealnej, "Muzelnictwo", nr 53, s. 102-108.
• Murzyn-Kupisz M. (2013), Kultura i dziedzictwo kulturowe a rozwój zrównoważony, [w:] Z. Strzelecki, P. Legutko-Kobus (red.), Gospodarka regionalna i lokalna a rozwój zrównoważony, Warszawa: PAN, s. 92-105.
• Murzyn-Kupisz M., Działek J. (2013), Cultural heritage in building and enhancing social capital, "Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development", t. 3, nr 1, s. 35-54.
• Murzyn-Kupisz M., Działek J. (2014), Muzea a budowanie kapitału społecznego w środowisku lokalnym, "Rocznik Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu", nr 5, s. 19-40.
• Negacz K., Para A. (2014) Ekomuzeum jako przedsiębiorstwo społeczne realizujące założenia rozwoju zrównoważonego, [w:] T. Jemczura, H.A. Kretek (red.), Zrównoważony rozwój - debiut naukowy 2013, Racibórz: Wydawnictwo PWSZ, s. 18-27.
• Pollesch J., Zdanek M. (2014), Piękno darowane. Katalog wystawy, Kraków: Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• de Rosset T.F., Bednarz Doiczmanowa E., Tołysz A. (2018) (red.), Muzeum a pamięć - forma, produkcja, miejsce, Warszawa: NIMOZ.
• Simon N. (2010), The Participatory Museum, Santa Cruz.
• Szaszkiewicz M., Ślaga J. (2021), Muzeum uczelniane - muzeum w uczelni. Strażnicy dziedzictwa akademickiego według uregulowań prawnych i praktyki, "Muzealnictwo", nr 62, s. 58-67.
• Ślaga J. (2020), Pytanie 91: Potencjał muzeów uczelnianych w turystyce kulturowej. Jaki potencjał kryje się w muzeach uczelnianych dla turystyki kulturowej?, "Turystyka Kulturowa", nr 4, s. 215.
• Tołysz A. (2020), Museum in the process. Selected tendencies in 20th-century museology, "Muzealnictwo", nr 61, s. 96-105.
• Wyka E. (2018), Muzeum uczelniane w służbie społeczności akademickiej, "Opuscula Musealia", nr 25, s. 127-133.
• Dz.U. 2007 nr 215 poz. 1585 Konwencja UNESCO w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 20 października 2005 r.
• Dz.U. 2019 poz. 1696 Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.
• Dreyssé H., Lourenço M., Simpson A., Soubiran S. (2021), University museums without walls. University Museums and Collections, UMAC-Universeum, https://www.youtube.com/watch?v=i4daeG77klo [odczyt: 19.10.2021].
• McGhie H.A. (2021), University museums like the future matters: the roles of university museums and collections in sustainable development, UMAC-Universeum,
• Copernicus Charta (2011), https://www.copernicus-alliance.org/copernicus-charta [odczyt: 19.10.2021].
• European University Association (2021), University without walls. A vision for 2030, https://eua.eu/downloads/publications/universities without walls a vision for 2030.pdf [odczyt: 19.10.2021].
• ICOM (2019), On sustainability and the implementation of Agenda 2030, Transforming our world, Resolution No.1, Kyoto, https://icom.museum/wp-content/uploads/2019/09/Resolutions_2019_EN.pdf [odczyt: 19.10.2021].
• Magna Charta (2020), http://www.magna-charta.org/magna-charta-universitatum/mcu-2020 [odczyt: 19.10.2021].
• NIMOZ (2012), Raport. Strategia rozwoju muzealnictwa. Założenia programowe, Warszawa, https://nimoz.pl/files/articles/133/Raport_Strategia_Rozwoju_Muzealnictwa_-_zalozenia_programowe001.pdf [odczyt: 21.11.2021]. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Powszechna_Deklaracja_Praw_Czlowieka.pdf [odczyt: 19.20.2021].
• UNESCO (2014), UNESCO roadmap for implementing the Global Action Programme on Education for Sustainable Development, http://unesdoc.unesco.org/images/0023/002305/230514e.pdf [odczyt: 19.10.2021].
• Strategia Uniwersytetu Gdańskiego 2020-2025, https://bip.ug.edu.pl/sites/default/files/nodes/akty_normatywne/92705/files/zalu155u19_strategia_ug_20-25.pdf [odczyt: 19.10.2021].
• Strategia Uniwersytetu Jagiellońskiego do 2030 roku, https://www.uj.edu.pl/documents/10172/147755975/uchw_nr_71_2021_zal_1.pdf/841519be-0f3d-4890-8cc4-580dedaad814 [odczyt: 19.10.2021].
• Alma Radio 1957-1993 - niezwykła wystawa w Collegium Maius, https://www.uj.edu.pl/mobilna-wiadomosci/-/journal_content/56_INSTANCE_AeEt8NcL36zm/10172/136400916 [odczyt: 1.10.2021].
• Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego, https://cep.uj.edu.pl/wystawy [odczyt: 21.11.2021].
• Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń, Przesiedleń Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, https://zsylkiwypedzenia.up.krakow.pl/ [odczyt: 21.11.2021].
• Centrum Zrównoważonego Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, https://ug.edu.pl/news/pl/707/na-uniwersytecie-gdanskim-powstaje-centrum-zrownowazonego-rozwoju [odczyt: 21.11.2021].
• Dotknij kultury, http://dotknijkultury.pl/pl/poprzednie-edycje/2012/wydarzenia [odczyt: 21.11.2021].
• Dotknij kultury, https://don.uj.edu.pl/o-don/inicjatywy/dotknij-kultury [odczyt: 21.11.2021].
• Dotknij natury, https://don.uj.edu.pl/o-don/inicjatywy/dotknij-natury [odczyt: 21.11.2021].
• European University of the Seas - SEA-EU, https://sea-eu.ug.edu.pl/o-nas/ [odczyt: 19.10.2021].
• Magna Charta Universitatum, http://www.magna-charta.org/magna-charta-universitatum/mcu-2020 [odczyt: 19.10.2021].
• Nanoświat w Collegium Maius UJ, https://www.uj.edu.pl/wiadomosci/-/journal_content/56_INSTANCE_d82lKZvhit4m/10172/124900259 [odczyt: 1.10.2021].
• Porozumienie Uniwersytetu Gdańskiego z Hevelianum, https://ug.edu.pl/news/pl/1294/edukacja-ekologiczna-i-dzialania-na-rzecz-ochrony-srodowiska-porozumienie-z-hevelianum [odczyt: 21.11.2021].
• Stowarzyszenie Muzeów Uczelnianych, https://muzeauczelniane.pl/o-smu/ [odczyt: 21.11.2021].
• Wystawa czasowa "Droga do Uniwersytetu Gdańskiego. Uniwersytet Gdański i jego poprzedniczki 1945-1970", https://ug.edu.pl/news/pl/1093/wystawa-czasowa-droga-do-uniwersytetu-uniwersytet-gdanski-i-jego-poprzedniczki-1945-1970 [odczyt: 11.12.2021].
• Związek Uczelni w Gdańsku im. Daniela Fahrenheita, https://faru.edu.pl/pl/o-zwiazku [odczyt: 19.10.2021].

Identyfikatory

DOI

10.4467/20843976ZK.21.024.15225