O znaczeniu pewnego wizerunku w życiu religijnym i sztuce: Chrystus Frasobliwy - jego funkcja i miejsce

• Autorzy: Gabija Surdokaitė-Vitienė

Warianty tytułu

The Function of one Image in the Religious Life and Art: the Purpose of Christ in Distress

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W niniejszym artykule omawiany jest wybrany typ wizerunku dewocyjnego, powstały w późnym średniowieczu, jego rozumienie i funkcjonowanie w późniejszych epokach - od XVII do pierwszej połowy XX wieku. Analiza zostanie dokonana na konkretnym przykładzie - wizerunku Chrystusa Frasobliwego. Osią artykułu będzie rekonstrukcja jego funkcji w życiu religijnym i sztuce na Litwie. (fragment tekstu)

EN

The image of Christ in Distress belongs to the group of Andachtsbilder (German for devotional images) which took shape in the Late Middle Ages (i.e. the 14th-15th c.) and depicted the sufferings of Christ. The purpose of this type of image is to encourage meditative prayer and meditative conversation with the Saviour, as well as emotional empathy for suffering. As a result, the image of Christ in Distress was usually displayed in such a place in a church where people could observe it at a close range, for example, in side chapels, next to isolated columns, or in the gallery or porch. In some churches, the function of the Crucifi x was attributed to the image of Christ in Distress, placed in the porch. Sometimes, the sculpture of Christ in Distress was placed next to a holy water container near the entrance to the church. Also, on some occasions, the image was painted on the façade of a church or chapel. In some cases, a carved statue of Christ in Distress was put at the front of a church or chapel. Sculptures on this theme were also kept in cemetery chapels where the bodies of the dead were laid out. Just like in other countries, the image (i.e. a sculpture or painting) of Christ in Distress in Lithuania was mostly dissociated from the main ecclesiastical interior equipment, i.e. the altar. The statues of Christ in Distress (Lith. Rūpintojėlis, Susimąstęs Kristus) were often put in specially constructed brick niches suggesting the prison of Christ. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Religia; Sztuka; Religie chrześcijańskie

EN

Religion; Art; Christian religions

• Czasopismo: Zarządzanie w Kulturze
• Rocznik: 2013
• Tom: 14
• Numer: z. 2
• Strony: 115--132

Twórcy

autor

Gabija Surdokaitė-Vitienė

Bibliografia

• Ar. Łm. l. 576. Akt wizytacji kościoła w Wejwerach z 1873 r.
• Ar. Łm. I. 37 (strony nienumerowane). Akt wizytacji kościoła w Błogosławieństwie z 1804 r. i spis inwentarzowy tego kościoła z 1811 r.
• Ar. Łm. I. 297 (karty nienumerowane). Spis inwentarzowy kościoła w Łukszach z 1819 r.
• Aurea Porta Rzeczypospolitej: sztuka Gdańska od połowy XV do końca XVII [i. e. XVIII] wieku: Muzeum Narodowe w Gdańsku, maj sierpień 1997. 2, Katalog, red. naukowa, koncepcja plastyczna, koncepcja merytoryczna tomu T. Grzybkowska, Gdańsk 1997.
• BPAN / PAU. B. 1243. k. 127. Akt wizytacji kościoła franciszkanów w Wilnie z 1856 r.
• BPAN / PAU. B. 1243. k. 151. Akt wizytacji kościoła franciszkanów w Wilnie z 1859 r.
• [Carlo Borromeo], Instructionum fabricae et supellectillis eccliasticae libri duo, Mediolani 1577.
• Brensztajn M., Krzyże i kapliczki żmudzkie. Materyały do sztuki ludowej na Litwie, "Materiały antropologiczno-archeologiczne i etnograficzne", Kraków 1907.
• Buračas B., Pagerbtieji medžiai, "Mūsų girios" 1944, nr 1-2, s. 78-83.
• Burinskaitė I., Lietuvių liaudies medinės koplytėlės: architektūra ir tradicija (XIX a. II pusė - XXI a. pradžia), praca doktorska, Kaunas 2004.
• ČDM LMSA. LA-368. D. 1. L. 47. M.K. Čiurlionio galerijos tautodailės rinkimo ekspedicijos į Utenos ir Ežerėnų apskritis V. Bičiūno dienoraštis.1927 m. (Dziennik ekspedycyjny V. Bičiūnasa z 1927 r.).
• Čilvinaitė M., Kam stato ir kaip brangina žmonės kryžius ir koplyčias, "Gimtasai kraštas" 1938, nr 3-4, s. 399-404.
• Dobrzeniecki T., Chrystus Frasobliwy w literaturze średniowiecznej, "Biuletyn Historii Sztuki" 1968, nr 3, s. 279-299.
• Drėma V., Vilniaus bažnyčios. Iš Vlado Dramos archyvų, Vilnius 2007.
• Fehlemann S., Christus im Elend: vom Andachtsbild zum realistichen Bildokument. Ikonographie: Anleitung zum Lesen Bildern, München 1990.
• Galicka I., Sygietyńska H. (red.), Katalog zabytków sztuki, t. X: Województwo warszawskie, z. 2: Powiat garwoliński, Warszawa 1967.
• Galicka I., Sygietyńska H. (red.), Katalog zabytków sztuki, t. X: Dawne województwo warszawskie, z. 16: Płońsk i okolice, Warszawa 1979.
• Grinder-Hanasen P., Public Devotional Picture in Late Medieval Denmark [w:] S. Kaspersen, U. Haastrup (red.), Images of Cult and Devotion - Function and Reception of Christian Images in Medieval and Post-Medieval Europe, Copenhagen 2004, s. 229-244.
• Grinius J., Lietuviškas kryžius ir Rūpintojėlis, "Lietuvių dienos" 1975, nr 5, s. 12-14.
• Jankevičienė A., Lietuvos medinė sakralinė architektūra, Vilnius 1998.
• Iwanicki K., Figura "Chrystusa Frasobliwego" na ziemiach Polski, "Rodzina Polska" 1937, nr 3, s. 115-125.
• KAKA. B. 136. k. 75v. Spis inwentarzowy kościoła w Retowie z 1697 r.
• KAKA. B. 138. k. 86. Akt wizytacji kościoła w Szwekszniach z 1676 r.
• KAKA. B. 138. k. 50. Akt wizytacji kościoła w Retowie z 1676 r.
• KAKA. B. 139. k.45. Akt wizytacji kościoła w Czekiszkach z 1677 r.
• KAKA. B. 140. k. 1. Akt wizytacji kościoła w Gorżdach z 1705 r.
• KAKA. B. 140. B. 89. k. 89. Akt wizytacji kościoła w Wędziagole z 1740 r.
• Kałamajska-Saeed M., Kościół parafialny pw. ŚŚ. Piotra i Pawła w Dziewiątkowiczach [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej, t. 1, cz. II, Kraków 2003, s. 15-40.
• Klein M., Die Goldschmiedewerkstätten von Landsberg am Lech Ihre Meister und Werke von den Anfängen bis 1868, "Ars Bavarica" 1994, nr 71/72, s. 3-127.
• Končius I., Žemaičių kryžiai ir koplytėlės, Chicago 1965.
• Končius I., Žemaičių padangės kryžių ir koplytėlių statistika, "Soter" 1931, nr 2, s. 36-64; "Soter" 1933, nr 2, s. 46-71; "Soter" 1934, nr 2, s. 143-168; "Soter" 1936, nr 1, s. 24-54; "Soter" 1937, nr 1, s. 62-77; "Soter" 1937, nr 2, s. 23-38; "Soter" 1938, nr 1, s. 22-47; "Gimtasai kraštas" 1943, nr 31, s. 136-172.
• KPC DSA. Kartoteka "DV 2514".
• KPC DSA. Kartoteka "DV 3699".
• KRBA. Księga IV, k. 4v. Spis inwentarzowy kościoła w Krewnie z 1823 r.
• Kruszelnicki Z., Ze studiów nad ikonografią Chrystusa Frasobliwego, "Biuletyn Historii Sztuki" 1959, nr 3-4, s. 307-328.
• Kurczewski J., Kościół zamkowy czyli katedra wileńska w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju, t. 2, Wilno 1910.
• Liedke V., Die Baumeister - und Bildhauerfamilie Rottaler (1480-1533), "Ars Bavarica" 1976, nr 5-6, s. 146-151.
• LNB RS. F. 127. B. 91. k. 29. Lietuvos TSR istorijos-etnografijos muziejaus 1957-1958 m. etnografinės ekspedicijos po Žemaitiją J. Petrulio užrašai. (Notatki z ekspedycji etnograficznej po Żmudzi, organizowanej przez Muzeum Historyczno-Etnograficznej Litewskiej SRR w latach 1957-1958, sporządzone przez J. Petrulisa).
• LNB RS. F. 127. B. 91. k. 29. LTSR istorijos-etnografijos muziejaus 1957-1958 m. etnografinės ekspedicijos po Žemaitiją dalyvio J. Petrulio užrašai. (Notatki z ekspedycji etnograficznej po Żmudzi, organizowanej przez Muzeum Historyczno-Etnograficznej Litewskiej SRR w latach 1957-1958, sporządzone przez J. Petrulisa).
• LNB RS. F. 127. B. 1502. Fot. 11. Lietuvių liaudies menas. Skulptūra. Fot. J. Petrulis.
• LNB RS. F. 127. B. 103. k. 14. Muziejinių išvykų dienoraštis. 1965-1966. J. Petrulis.
• LNB RS. F. 127. B. 95. L. 50. Lietuvos TSR dailės muziejaus 1959-1960 m. ekspedicijų dalyvio J. Petrulio užrašai.
• LNB RS. F. 127. B. 97. k. 9v. Ekspedicijos dailės paminklams tirti ir registruoti knygutė. 1962. J. Petrulis.
• LNB RS. F. 127. B. 99. k. 22. Lietuvos TSR dailės muziejaus ekspedicijų dalyvio J. Petrulio užrašai.
• LNB RS. F. 127. B. 1501 (karty nienumerowane). Lietuvių liaudies skulptūra. J. Petrulis.
• LNB RS. F. 127. B. 99. k. 58v. Lietuvos TSR dailės muziejaus ekspedicijų dalyvio J. Petrulio užrašai.
• Lossow H., Imago pietatis. Eine studie zur Sinndeutung des mittelalterlichen Andachtsbildes, "Das Münster", 2. Münster 1948, s. 65-76.
• LVIA. F. 604. Ap. 1. B. 4019. k. 105. Spis inwentarzowy kościoła w Subotnikach z 1820 r.
• LVIA. F. 669. Ap. 2. B. 330. k. 236. Spis inwentarzowy kościoła i plebanii w Wiłkomierzu z 1770 r.
• LVIA. F. 669. Ap. 2. B. 290. k. 20. Akt wizytacji kościoła w Dusiatach z 1850 r.
• LVIA. F. 669. Ap. 2. B. 303. k. 32. Akt wizytacji kościoła w Lelunach z 1850 r.
• LVIA. F. 669. Ap. 2. B. 222. k. 30. Akt wizytacji kościoła w Podbirżach z 1820 r.
• LVIA. F. 669. Ap. 2. B. 589. k. 9. Akt wizytacji kościoła w Mieżyszkach z 1879 r.
• LVIA. F. 669. Ap. 2. B. 258. k. 137v. Akt wizytacji kościoła w Šačiai z 1844 r.
• LVIA. F. 669. Ap. 2. B. 223. k. 406v. Akt wizytacji kościoła w Pojeziorach z 1820 r.
• LVIA. F. 669. Ap. 2. B. 243. k. 74. Akt wizytacji kościoła filialnego w Wosiliszkach z 1830 r.
• LVIA. F. 694. Ap. 1. B. 3572. k. 25v. Spis inwentarzowy kościoła w Ilii z 1799 r.
• LVIA. F. 694. Ap. 1. B. 3572. k. 51. Akt wizytacji kościoła w Ilii z 1820 r.
• LVIA. F. 694. Ap. 1. B. 3776. k. 454v. Akt wizytacji kościoła w Dziewiątkowiczach z 1844 r.
• LVIA. F. 694. Ap. 1. B. 3675. k. 649. Akt wizytacji kościoła dominikańskiego w Nowogródku z 1820 r.
• LVIA. F. 1135. Ap. 4. B. 411. Kaplica Suzinów, fot. Butkowskich, przełom XIX i XX w.
• MAB RS. F. 43. B. 5934. k. 1. Spis inwentarzowy kościoła w Bystrzycy z 1771 r.
• MAB RS. F. 43. B. 5941. k. 1. Spis inwentarzowy kościoła w Bystrzycy z 1772 r.
• MAB RS. F. 43. B. 5943. k. 3. Spis inwentarzowy kościoła w Bystrzycy z 1792 r.
• Marcinkowski W., Przestawienia dewocyjne jako kategoria sztuki gotyckiej, Kraków 1994.
• Mašiotas P., Pušis su Šventenybėmis Viekšnių apygardoj, "Vairas" 1914, nr 3, s. 10.
• Pakalniškis A., Metai praeity: prisiminimai, Čikaga 1976.
• Pinder W., Die deutsche Plastik vom ausgehenden Mittelalter bis zum Ende der Renaissance, t. I, Hanbuch der Kunstwissenschaft, t. 4, Wildpark-Potsdam 1924.
• Piramidowicz D., Kościół parafialny pw. Trójcy Świętej w Rosi [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa Nowogródzkiego, t. 1, cz. 2, Kraków 2003, s. 103-150.
• Regulska G., Gotyckie złotnictwo na Śląsku, Warszawa 2001.
• Rozmyślania dominikańskie, wyd. i oprac. K. Górski, W. Kuraszkiewicz; oprac. ikonogr. Z. Rozanow; wstęp komparatyst. T. Dobrzeniecki, t. 1, Wrocław 1965.
• Seweryn T., Kapliczki i krzyźe przydrożne w Polsce, Warszawa 1958.
• Stankevičienė R., "Antakalnio Jėzaus". XVIII a. I pusės kopijos ir kiti atvaizdai, "Menotyra" 1998, nr 2, s. 30-39.
• ŠAM. Neg. 11308. Kapliczka i dwa krzyże, Wieksznie, ul. Birutės, fot. St. Ivanauskas, 1942 r.
• Urbonienė S., Mažoji architektūra ir jos meistrai [w:] A. Pocius, Viduklė (sud.), Kaunas 2002.
• Urbonienė S., Religinė liaudies skulptūra Lietuvos kaimo kultūroje (XIX a. II pusė - XX a. I pusė), praca doktorska, Vilnius 2009.
• VDKM S 111105, l. 206. Chronologia erectionis et fundationis konventus et custodiae Vilnensis ADS...
• VUB RS. F. 57. B. Б. 53-40. k. 48. Akt wizytacji kościoła w Rosi z 1633 r.
• VUB RS. F. 1-f. 38. k. 93. Akt wizytacji kościoła w Połądze.
• VUB RS. F. 1-f. 38. k. 121. Akt wizytacji kościoła w Płotelach.
• VUB RS. F. 57. Б. 53-42. k. 915. Akt wizytacji kościoła w Komajach z 1654 r.
• VUB RS. F. 57. Б. 53-42. k. 832. Akt wizytacji kościoła w Surwiliszkach z 1654 r.
• VUB RS. F. 57. Б. 53-42. k. 843. Akt wizytacji kościoła w Turgielach z 1654 r.
• VUB RS. F. 57. Б. 53-1091 (karty nienumerowane). Spis inwentarzowy kościoła w Subotnikach z 1765 r.
• VUB RS. F. 57. Б. 53-1098. k. 1. Akt wizytacji kościoła w Suderwie z 1811 r.
• Zgliński M., Kościoł parafialny pw. Św. Wacława w Wołkowysku [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej, t. I, d. 2, Kraków 2003, s. 161-192.
• ŽAM. Inv. nr GEK A37. Il. 69. J. Perkovskio liaudies skulptūrų piešinių sąsiuvinis.
• НГА. ф. 1781. оп. 27. д. 219. k. 443v. Akt wizytacji kościoła w Ilii z 1784 r.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20843976ZK.13.008.1244