Porrajmos. Wytwarzanie pamięci zagłady Cyganów w kinie najnowszym

• Autorzy: Iwona Sowińska

Warianty tytułu

Porrajmos. Creating Gypsy Holocaust Memory in the Most Recent Cinema

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Od lat dziewięćdziesiątych XX wieku w tempie wcześniej niespotykanym przybywa filmów o tematyce romskiej, a w nowym stuleciu zjawisko to jeszcze przybrało na sile. Wyróżniają się wśród nich te, które dotyczą eksterminacji Cyganów podczas II wojny światowej. Wydarzenia te były całkowicie nieobecne w dyskursie publicznym przez kilka dziesięcioleci po jej zakończeniu. Niedawny wzrost zainteresowania Romami miał dwie główne, powiązane z sobą przyczyny. Po pierwsze, na sytuację tej kilkumilionowej społeczności (liczącej według różnych źródeł od sześciu do dwunastu milionów), której ponad dwie trzecie, jak si ę szacuje, zamieszkiwało pod koniec lat osiemdziesiątych Europę Wschodnią, wpłynął upadek systemu komunistycznego. Mimo że procesy transformacji ustrojowej położyły kres polityce siłowej asymilacji, prowadzonej przez kraje bloku wschodniego, w rezultacie "pogorszyły ich od dawna niekorzystne po łożenie, zepchnęły jeszcze bardziej na margines oraz pogłębiły przejawy dyskryminacji", doprowadzając do "etnicznego przebudzenia i mobilizacji w śród Romów". Stali się oni bardziej widoczni w przestrzeni publicznej, co przecież nie znaczy, że chętnie ich tam widziano. Postępująca marginalizacja tej grupy stała się źródłem nowych problemów ekonomiczno-społecznych dla państw, a po roku 2004, gdy dzięki rozszerzeniu Unii Europejskiej ich obywatele uzyskali swobodę przemieszczania się, w obliczu nowych wyzwań stanęły także kraje Europy Zachodniej. Po drugie, w ostatnich dekadach XX wieku w centrum uwagi świata zachodniego znalazły się dylematy wielokulturowości i wieloetniczności, a krytyczna teoria kultury, określana mianem postkolonialnej, dekonstruująca eurocentryczne porządki wiedzy, systemy reprezentacji, a także powiązania wiedzy z władzą, torowała drogę zjawiskom dotychczas peryferyjnym - dyskursom mniejszości i o mniejszościach. (fragment tekstu)

EN

Beginning form the 1990s the number of films about Romanies has been increasing rapidly. Especially noticeable are those touching the subject of the extermination of the Gypsies during the Second World War. Porrajmos in the Romany language means: the Holocaust of the Romanies. These events were completely absent from the public discourse for several decades afterwards. The key role in bringing this subject up was played by an explosion of memories concerning the Nazi genocide of the Jews observable since the 1960s. Porrajmos films are in all respects secondary to the representation of the Holocaust: they were made later, they use the same conventions, and their creators are mostly artists who stress their adherence to a "community of memory" of the Holocaust: the Jewish victims once, and now their descendants. That is how the discourse of the Holocaust became a "dominant culture", which allows for the story of the extermination of the Gypsies only as its inferior part. The passage of time paradoxically strengthens the memory of these events, generating more and more new places, practices and other texts of remembrance. Currently the main reason for rescuing the Romanies Holocaust from oblivion is the direct threat of aggression experienced by members of this ethnic group. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Romowie; Holokaust; Produkcja filmowa; Grupy etniczne

EN

Romany; Holocaust; Film production; Ethnics group

• Czasopismo: Zarządzanie w Kulturze
• Rocznik: 2013
• Tom: 14
• Numer: z. 3
• Strony: 227--237

Twórcy

autor

Iwona Sowińska

Bibliografia

• Assmann J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, przeł. A. Kryczyńska-Pham, Warszawa 2008.
• Ficowski J., Cyganie w Polsce. Dzieje i obyczaje, Warszawa 1989.
• Hancock I., We Are the Romani People. Ame sam e Rromane džene, Hatfield 2002.
• Hancock I., Responses to the Porrajmos: The Romani Holocaust [w:] A.S. Rosenbaum (red.), Isthe Holocaust Unique? Perspectives on Comparative Genocide, Boulder 1996; http://www.radoc.net/radoc.php?doc=art_e_holocaust_responses&lang=en&articles=true [odczyt: 3.08.2013].
• Kapralski S., Od milczenia do "trudnej pamięci". Państwowe Muzeum Obozu Auschwitz-Birkenau i jego rola w dyskursie publicznym [w:] F. Tych, M. Adamczyk-Garbowska (red.), Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944-2010, Lublin 2011.
• Kluba A., O Shoah po Shoah, "Teksty Drugie" 2010, nr 6.
• Matras Y., A conflict of paradigms, "Romani Studies" 2004, nr 2.
• Mirga A., Gheorghe N., Romowie w XXI wieku. Studium polityczne, Kraków 1998.
• Nijakowski L.M., Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Warszawa 2008.
• Said E.W., Orientalizm, przeł. M. Wyrwas-Wiśniewska, Poznań 2005.
• Sala R., Krytyczny słownik mitów i symboli nazizmu, przeł. Z. Jakubowska, A. Rurarz, Warszawa 2006.
• Tańczymy na beczce prochu. Z Bendekiem Fliegaufem rozmawia P.T. Felis, "Gazeta Wyborcza", 10 grudnia 2012.
• Young J.E., Pamięć i kontrpamięć. W poszukiwaniu społecznej estetyki pomników Holokaustu, przeł. G. Dąbkowski, "Literatura na Świecie" 2004, nr 1-2.

Identyfikatory

DOI

10.4467/20843976ZK.13.015.1337