Prawne aspekty automatyzacji przyznawania i wypłaty świadczeń przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych

• Autorzy: Joanna Szyjewska-Bagińska

Warianty tytułu

Legal Aspects of Automation of the Granting and Payment of Benefits by the Social Insurance Institution

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Automatyzacja i komputeryzacja czynności organu administracji publicznej umożliwia załatwienie konkretnej sprawy administracyjnej przez Internet bez wychodzenia z domu. Część postępowań prowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w czasie pandemii COVID-19 uległa całkowitej automatyzacji, co oznacza, że były procedowane bez udziału człowieka - pracownika organu. Możliwe okazało się zdalne złożenie wniosku o świadczenie, automatyczna formalna weryfikacja tego wniosku, automatyczna ocena merytoryczna sprawy i jej rozstrzygnięcie, automatyczne przyznanie świadczenia oraz jego wypłata. Przykładem mogą być tutaj postępowania dotyczące świadczenia postojowego przewidzianego ustawą o COVID-19. Czynności w tym postępowaniu były dokonywane w sposób zautomatyzowany - bez udziału pracownika organu. Nowa forma działania organu administracji publicznej polegająca na zautomatyzowanym rozstrzyganiu spraw stała się faktem, pomimo tego, iż nie została przewidziana w przepisie prawa. Działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyprzedziły ustawodawcę, co oznacza, że były podejmowane bez podstawy prawnej. Autorka wskazuje, że automatyczne wydawanie decyzji ze względu na zasadę praworządności i potrzebę zagwarantowania ochrony praw strony postępowania wymaga wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, m.in. z uwagi na zasadę schematyzmu oraz formalizmu normatywnego, należą do tej kategorii spraw, które najlepiej poddają się działaniom algorytmów, a tym samym zautomatyzowanemu rozstrzyganiu. (abstrakt oryginalny)

EN

Automation and computerization of the activities of public authorities allows for administrative matters to be handled via the Internet, without having to leave one's house. Some proceedings conducted by the Social Insurance Institution during the epidemic were fully automated, that is they were processed without human (the institution's employee's) participation. It turned out that filing a benefit application remotely is possible, and so is automated verification of this application form-wise, automated assessment of the substance of the matter and settling thereof, and automated granting of the benefit and its payment. Proceedings on the idle-time benefit provided for in the COVID-19 Act serve as an example here. All steps in these proceedings were taken in an automated manner-without the participation of the clerk (the authority's employee). The new form of operation of public authorities that involves automated settlement of matters became a fact despite not having been stipulated by the provision of the law. The actions of the Social Insurance Institution ran ahead of the legislator, which means they were taken without a legal basis. Automated decision-making, due to the rule of law principle and the need to guarantee protection of the rights of parties to proceedings, requires that relevant regulations be introduced. It turned out that social insurance matters, owing to i.a. the schematic nature principle and the legal formalism principle, belong to the category of matters that are best suited to algorithm operations, and thus automated settlement. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Administracja publiczna; Ubezpieczenia społeczne; Informatyzacja; e-administracja; Regulacje prawne

EN

Public administration; Social insurance; Informatization; e-government; Legal regulations

• Czasopismo: Praca i Zabezpieczenie Społeczne
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 4
• Strony: 36--44

Twórcy

autor

Joanna Szyjewska-Bagińska

• Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Szczecinie; ZUS Oddział w Szczecinie

Bibliografia

• Antonów, K. (2015). W: K. W. Baran (Red.), Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych. Warszawa.
• Babińska, R. (2007). Wzruszalność prawomocnych decyzji rentowych. Kraków-Warszawa.
• Babińska-Górecka, R. (2020). Właściwości regulacji prawnej ubezpieczeń społecznych. W: A. Wypych-Żywicka (Red.), System prawa ubezpieczeń społecznych, Część ogólna. Warszawa. https://doi.org/10.33226/0032-6186.2020.8.1
• Błaś, A., Boć, J., Stahl, M. i Ziemski, K. M. (2013). W: R. Hauser, Z. Niewiadomski i A. Wróbel (Red.), System prawa administracyjnego. Tom 5. Prawne formy działania administracji. Warszawa.
• Drabarz, A. (2020). Algorytmy i równość. Jak sztuczna inteligencja wpływa na prawa człowieka. W: I. Kraśnicka (Red.), Prawo międzynarodowe. Teoria i praktyka. Warszawa.
• Dymitruk, M. (2020). Sztuczna inteligencja w wymiarze sprawiedliwości. W: L. Lai i M. Świerczyński (Red.), Prawo sztucznej inteligencji. Warszawa.
• Frankiewicz, E. (2002). Wydanie a doręczenie decyzji administracyjnej. Państwo i Prawo, (2).
• Geburczyk, F. (2019). Zjawisko proceduralizacji w prawie administracyjnym a kierunki ewolucji procedury administracyjnej. Warszawa.
• Geburczyk, F. (2021). Automatyzacja załatwiania spraw w administracji samorządowej a gwarancje procesowe jednostek. Uwagi de lege ferenda w kontekście ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO). Samorząd Terytorialny, (5).
• Janowski, J. (2009). Administracja elektroniczna. Warszawa.
• Janowski, J. (2020). Kierunki filozofii prawa cywilizacji informacyjnej. Warszawa.
• Nerka, A. (2004). Waloryzacja świadczeń w prawie emerytalnym. W: T. Bińczycka-Majewska (Red.), Konstrukcje prawa emerytalnego. Kraków.
• Piotrowski, J. (1966). Zabezpieczenie społeczne. Problematyka i metody. Warszawa.
• Pogonowski, M. (2020). Zwolnienie z obowiązku opłacenia składek na podstawie tarczy antykryzysowej na tle poprzednio obowiązujących rozwiązań dotyczących umorzenia składek na ubezpieczenia społeczne. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, (10). https://doi.org/10.33226/0032-6186.2020.10.5
• Sibiga, G. (2019). Stosowanie technik informatycznych w postępowaniu administracyjnym ogólnym. Warszawa.
• Sibiga, G. (2021). Czy algorytm może zastąpić człowieka w administracji. Rzeczpospolita z 01.07.2021 r.
• Sibiga, G. i Wiewiórowski, W. (2010). Automatyzacja rozstrzygnięć i innych czynności w sprawach indywidualnych załatwianych przez organ administracji publicznej. W: J. Gołaczyński (Red.), Informatyzacja postępowania sądowego i administracji publicznej. Warszawa.
• Suksi, M. (2020). Administrative due process when using automated decision-making in public administration: some notes from a Finnish perspective. W: Artificial Intelligence and Law. Springer. https://doi.org/10.1007/s10506-020-09269-x
• Szubert, W. (1972). O charakterze prawnym ubezpieczenia społecznego. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, (3).
• Szubert, W. (1987). Ubezpieczenia społeczne. Zarys systemu. Warszawa.
• Szyjewska-Bagińska, J. (2020). Świadczenie postojowe jako element techniki socjalnego wsparcia w zabezpieczeniu społecznym. Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka, (3).
• Uścińska, G. (2020). E-państwo na przykładzie reform w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, (3). https://doi.org/10.33226/0032-6186.2020.3.1
• Wajda, D. (2020). Świadczenia socjalne finansowane ze środków publicznych w związku z epidemią COVID-19. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, (5). https://doi.org/10.33226/0032-6186.2020.5.8
• Zieliński, M. J. (2020). Szczególne rozwiązania w prawie pracy i prawie zabezpieczenia społecznego wprowadzone w związku z pandemią COVID-19. Zagadnienia ogólne. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, (5). https://doi.org/10.33226/0032-6186.2020.5.2
• Zieliński, T. (1994). Ubezpieczenia społeczne pracowników. Warszawa-Kraków.
• Zienowicz, T. A. (2019). Artificial intelligence i singularity w procesie stosowania prawa. Prawo Mediów Elektronicznych, (2).

Identyfikatory

DOI

10.33226/0032-6186.2022.4.5