Projekty reform sądownictwa administracyjnego w Polsce

• Autorzy: Anna Chmielarz-Grochal

Warianty tytułu

The Proposals of Administrative Judiciary Reforms in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest przedstawienie podstawowych założeń reform polskiego sądownictwa administracyjnego. Projektowane i realizowane reformy dotyczyły zarówno modelu ustrojowego sądownictwa administracyjnego, jak również modelu orzekania i reguł postępowania przed sądami administracyjnymi. Analiza wdrażanych rozwiązań, począwszy od okresu II Rzeczypospolitej, pozwoliła postawić tezę, że sądownictwo administracyjne podlegało reformom o charakterze ewolucyjnym (rozwojowym). Artykuł w głównej mierze dotyczy kwestii ustrojowych, jako że stworzenie odrębnego od władzy wykonawczej, niezależnego, dwuinstancyjnego sądownictwa administracyjnego było priorytetowym postulatem reform zapoczątkowanych po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, który pojawiał się w późniejszych projektach reform. Jak wynika z przeprowadzonej analizy, postulat ten został zrealizowany w najpełniejszym zakresie po wejściu w życie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of the article is to present the basic assumptions of the reforms of the Polish administrative judiciary. The planned and implemented reforms concerned both the model of administrative judiciary system, as well as the model of adjudication and rules of procedure before administrative courts. The analysis of the implemented solutions, starting from the period of the Second Polish Republic, made it possible to formulate a thesis that the administrative judiciary was subject to evolutionary (developmental) reforms. The article mainly concerns systemic issues, as the creation of a separate, independent, two-instance administrative judiciary was a priority postulate for reforms initiated after Poland regained independence, which appeared in later reform proposals. As the analysis shows, this postulate was fully implemented after the entry into force of the Constitution of the Republic of Poland of 1997.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Sądownictwo; Sąd administracyjny

EN

Judicature; Administrative court

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 98 Reformy sądownictwa administracyjnego w państwach młodej demokracji
• Strony: 193--208

Twórcy

autor

Anna Chmielarz-Grochal

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Binder, Wilhelm. 1926. Ustawa o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (z dnia 3 sierpnia 1922, poz. 600): z uwzględnieniem zmian wprowadzonych nowelą z dnia 25 marca 1926, poz. 437 Dz.U. i pokrewne ustawy. Komentarz. Warszawa: Hoesick Wilhelm.
• Borkowski, Janusz. 2000. "Sądowa kontrola administracji publicznej - Naczelny Sąd Administracyjny przed dwudziestoleciem działalności". W Administracja publiczna u progu XXI wieku. Prace dedykowane Prof. zw. dr. hab. Janowi Szreniawskiemu z okazji jubileuszu 45-lecia pracy naukowej. Red. Zygmunt Niewiadomski, Jerzy Buczkowski, Jan Łukaszewicz, Jerzy Posłuszny, Jerzy Stelmasiak. 110-130. Przemyśl: Wyższa Szkoła Prawa i Administracji w Przemyślu.
• Borkowski, Janusz. 2002. "Reforma polskiego sądownictwa administracyjnego". Państwo i Prawo 5: 3-18.
• Buszyński, Marian. 1946. "O reformę sądownictwa administracyjnego". Gazeta Administracji 1: 24-31.
• Chlebny, Jacek. Wojciech Piątek. 2021. "Ewolucja ustrojowa i kompetencyjna sądownictwa administracyjnego". Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 1-2: 17-36.
• Chmielarz-Grochal, Anna. Anna Kalisz. 2020. "Realizacja konwencyjnych standardów prawa do sądu przez sądy administracyjne". Państwo i Prawo 1: 71-94.
• Chróścielewski, Wojciech. Jan Paweł Tarno. 1999. "Trójszczeblowy model sądownictwa administracyjnego a jednoinstancyjne postępowanie administracyjne". Państwo i Prawo 5: 20-31.
• Dawidowicz, Wacław. 1956. "W sprawie sądownictwa administracyjnego". Państwo i Prawo 12: 1041-1048.
• Drążek-Drawicz, Józef. 1931. "Projekt ustawy o sądownictwie administracyjnym". Gazeta Administracji i Policji Państwowej 16: 590-592.
• Hauser, Roman. 1999. "Założenia reformy sądownictwa administracyjnego". Państwo i Prawo 12: 21-33.
• Hauser, Roman. 2002. "U progu reformy sądownictwa administracyjnego". Państwo i Prawo 11: 28-43.
• Hauser, Roman. 2003. "Reforma sądownictwa administracyjnego - podstawowe założenia". Przegląd Podatkowy 10: 52-57.
• Hauser, Roman. 2010. "Kształtowanie się pozycji i ustroju Naczelnego Sądu Administracyjnego". Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 5-6: 157-167.
• Iserzon, Emanuel. 1945. "Praworządność w administracji i kontrola legalności aktów administracyjnych". Gazeta Administracji 1-3: 4-7.
• Janowicz, Zbigniew. 1991. "Sądownictwo administracyjne lat dziewięćdziesiątych". Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 3: 1-12.
• Kijowski, Dariusz Ryszard. Józef Płoskonka. Stanisław Prutis. Piotr Rączka. Stanisław Srocki. Mirosław Stec. 1999a. "Model ustrojowy sądownictwa administracyjnego". Samorząd Terytorialny 5: 3-54.
• Kijowski, Dariusz Ryszard. Józef Płoskonka. Stanisław Prutis. Piotr Rączka. Stanisław Srocki. Mirosław Stec. 1999b. Model ustrojowy sądownictwa administracyjnego. Raport Programu Reformy Administracji Publicznej. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Kijowski, Dariusz Ryszard. Red. 2000. Dwuinstancyjne sądownictwo administracyjne. Raport Programu Reformy Administracji Publicznej. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Klonowiecki, Witold. 1946. "Odbudowa sądownictwa administracyjnego". Gazeta Administracji 4-6: 197-200.
• Kmieciak, Zbigniew. 1998. "Dwuinstancyjność postępowania administracyjnego wobec reformy sądownictwa administracyjnego". Państwo i Prawo 5: 17-24.
• Kmieciak, Zbigniew. Małgorzata Stahl. 1999. "Jaki model sądownictwa administracyjnego?" Samorząd Terytorialny 6: 3-14.
• Krukowski, Stanisław. 1990. "Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r." W Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu. T. 2. Red. Marian Kallas. 19-70. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Langrod, Jerzy Stefan. 1925. Zarys sądownictwa administracyjnego ze szczególnym uwzględnieniem sądownictwa administracyjnego w Polsce. Warszawa: Bibljoteka Polska.
• Langrod, Jerzy Stefan. 1928. "Projekt ustawy o postępowaniu sądowoadministracyjnym". W Projekt konstytucji. Red. Władysław Leopold Jaworski. 639-715. Kraków: Drukarnia Narodowa w Krakowie.
• Langrod, Jerzy Stefan. 1928. "Projekt ustawy o sądownictwie administracyjnym". W Projekt konstytucji. Red. Władysław Leopold Jaworski. 551-638. Kraków: Drukarnia Narodowa w Krakowie.
• Langrod, Jerzy Stefan. 1928. "Sądownictwo administracyjne". W Projekt konstytucji. Red. Władysław Leopold Jaworski. 391-549. Kraków: Drukarnia Narodowa w Krakowie.
• Langrod, Jerzy Stefan. 1936. Nowe prądy w sądownictwie administracyjnem (na marginesie ustawy o Inwalidzkim Sądzie Administracyjnym). Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Langrod, Jerzy Stefan. 1936. "Problemy administracyjne w konstytucji". Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne 30: 160-210.
• Langrod, Jerzy Stefan. 1946. "Sprawa reaktywacji sądownictwa administracyjnego". Gazeta Administracji 10-11: 504-520.
• Litwin, Józef. 1956. "Problematyka sądownictwa administracyjnego. Zagadnienia organizacji i procedury". Nowe Prawo 10: 3-19.
• Malec, Dorota. 2004. "Koncepcje organizacji sądownictwa administracyjnego w Polsce 1918-2002. Uwagi historyka prawa". Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa 1: 281-295.
• Morawski, Jan. 1932. "Najwyższy Trybunał Administracyjny na nowych podstawach prawnych". Gazeta Sądowa Warszawska 46: 671-674.
• Nowakowski, Michał. 2012. "O odtworzeniu sądownictwa administracyjnego po II wojnie światowej". W Regnare. Gubernare. Administrare. Z dziejów administracji, sądownictwa i nauki prawa. Prace dedykowane Profesorowi Jerzemu Malcowi z okazji 40-lecia pracy naukowej.
• Red. Stanisław Grodziski, Andrzej Dziadzio. 153-164. Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.
• Piątek, Wojciech. Andrzej Skoczylas. 2016. "Geneza, rozwój i model sądownictwa administracyjnego w Polsce". W System prawa administracyjnego. T. 10. Sądowa kontrola administracji publicznej. Red. Roman Hauser, Zygmunt Niewiadomski, Andrzej Wróbel. 1-70. Warszawa: C.H.Beck.
• Sadłowski, Michał Patryk. 2017. "Projekty powołania sądownictwa administracyjnego w Polsce w latach 1944-1952". Miscellanea Historico-Iuridica 2: 97-112.
• Sawicki, Jan. 1920a. "Sądy administracyjne w Polsce". Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości. Dział Nieurzędowy 3: 178-188.
• Sawicki, Jan. 1920b. "Projekt ustawy o ustanowieniu Trybunału Państwa". Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości. Dział Nieurzędowy 4: 234-240.
• Tarnowska, Anna. 2006. "Sądownictwo administracyjne II RP a pruski model sądownictwa administracyjnego". Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 9: 415-444.
• Woś, Tadeusz. 2001. "Reforma sądownictwa administracyjnego - projekty dalekie od ideału". Państwo i Prawo 7: 30-53.
• Wyrzykowski, Mirosław. 1977. "Koncepcje sądowej kontroli decyzji administracyjnych w Polsce Ludowej". Studia Prawnicze 3: 59-95.
• Wyrzykowski, Mirosław. 1983. Sądownictwo administracyjne w PRL. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Zawadzki, Sylwester. 1990. "Przyczynek do genezy Naczelnego Sądu Administracyjnego". W Dziesięciolecie Naczelnego Sądu Administracyjnego - doświadczenia i perspektywy. Materiały na konferencję sędziów NSA. 25-63. Warszawa: Naczelny Sąd Administracyjny.
• Zimmermann, Jan. 1993. "Projekt ustawy o sądownictwie administracyjnym z 1958 r." Samorząd Terytorialny 1-2: 108-124.
• Zimmermann, Jan. 2005. "Z podstawowych zagadnień sądownictwa administracyjnego". W Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich 1980-2005. Red. Jerzy Góral, Roman Hauser, Janusz Trzciński. 490-505. Warszawa: Naczelny Sąd Administracyjny.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r. (Dz.U. z 1921 r. Nr 44, poz. 267 ze zm.).
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.). Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 227).
• Ustawa konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 18, poz. 71).
• Ustawa z dnia 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. Nr 67, poz. 600 ze zm.).
• Ustawa z dnia 26 marca 1935 r. o Inwalidzkim Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 26, poz. 177).
• Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. Nr 4, poz. 8 ze zm.).
• Ustawa z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368).
• Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269).
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270).
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1271).
• Ustawa z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. poz. 658).
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. Nr 94, poz. 806, ze zm.).
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2003 r. w sprawie utworzenia wojewódzkich sądów administracyjnych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości (Dz.U. Nr 72, poz. 652).

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.18778/0208-6069.98.13