Dopuszczalność ujemnych odsetek umownych i ustawowych w polskim porządku prawnym

• Autorzy: Łukasz Chmura

Warianty tytułu

Permissibility of Negative Contractual and Statutory Interest in the Polish Legal Order

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł porusza jedno z wyzwań stojących przed prawem cywilnym w ostatnich latach, jakim jest kwestia ujemnych stóp procentowych i ich konsekwencji dla obrotu społeczno-gospodarczego. Zjawisko ujemnych stóp procentowych, choć szeroko rozpowszechnione na świecie, miało dotychczas w Polsce ograniczone znaczenie. Jednak ostatnie trendy makroekonomiczne na świecie w połączeniu z krajową polityką pieniężną i fiskalną wpisującą się w tendencję tzw. represji finansowej przybliżają perspektywę ujemnych nominalnych stóp procentowych. Większość polskiej doktryny dogmatycznie sprzeciwia się dopuszczalności ujemnego oprocentowania, w szczególności w odniesieniu do umów konsumenckich. Artykuł podważa tezy przeciwników dopuszczalności ujemnych stóp procentowych w polskim porządku prawnym. Wskazuje przy tym na to, że polska regulacja ustawowa odsetek jest bardzo elastyczna i nie stoi na przeszkodzie odwróceniu kierunku płatności odsetek. Za dopuszczalnością odsetek ujemnych przemawiają również czynniki funkcjonalne - wobec perspektywy ujemnych stóp procentowych (zarówno nominalnych, jak i realnych) prawo cywilne nie powinno ograniczać możliwości adaptacyjnych uczestników obrotu do nowych realiów rynkowych. W przypadku zmiany poziomu nominalnych (i realnych) stóp procentowych do poziomów istotnie ujemnych niedostosowanie uwarunkowań prawnych do potrzeb ekonomicznych może doprowadzić do doniosłych, negatywnych skutków dla obrotu gospodarczego. Z funkcjonalnego punktu widzenia skutki takie byłyby porażką systemu prawa cywilnego, który nie mógłby realizować swojej podstawowej funkcji, jaką jest zapewnienie ram dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki wolnorynkowej i pewności obrotu.(abstrakt oryginalny)

EN

The article discusses one of the challenges that civil law has faced in recent years, that is, the issue of negative interest rates and their implications for the socio-economic practice. The phenomenon of negative interest rates, although widespread in the world, has so far been of a limited significance in Poland. However, the recent global macroeconomic trends, combined with the domestic monetary and fiscal policy, which fits in the trend of the so-called fiscal repression, bring the prospect of negative nominal interest rates closer. Most Polish literature adopts a dogmatic objection to the admissibility of negative interest, in particular in relation to consumer contracts. The article challenges the theses put forward by those opposing the permissibility of negative interest rates in the Polish legal system. It also indicates that the Polish statutory regulation of interest is very flexible and does not prevent the reversal of the direction of interest payments. Moreover, functional factors also support the permissibility of negative interest - in view of the prospect of negative interest rates (both nominal and market ones), civil law should not limit the ability of market participants to adapt to the new market reality. In the event of a change in the level of nominal (and market) interest rates to significantly negative levels, maladjustment of legal conditions to economic needs may lead to significant adverse effects on economic transactions. From a functional point of view, such effects would be a failure of the civil law system, which could not fulfill its primary function of ensuring the functioning of the free-market economy and the security of transactions.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo cywilne; Obrót gospodarczy; Polityka pieniężna; Zmienne stopy procentowe

EN

Civil law; Economic turnover; Monetary policy; Variable interest rates

• Czasopismo: Przegląd Prawa Handlowego
• Rocznik: 2021
• Numer: nr 11
• Strony: 28--34

Twórcy

autor

Łukasz Chmura

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Brzozowski A. [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz. Art. 1-44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020, Legalis.
• Chłopecki A., Tak zwane ujemne odsetki w świetle przepisów prawa, "Przegląd Prawa Handlowego" 2021/2.
• Jastrzębski J., "Nie" nadzoru dla "ujemnego oprocentowania", "Dziennik Gazeta Prawna" z 22.04.2021 r.
• Kondek J., Somerski W., Dopuszczalność ujemnego oprocentowania kredytów w świetle obecnej sytuacji gospodarczej, "Przegląd Prawa Handlowego" 2015/12.
• Kozieł G. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2019, Legalis.
• Lemkowski M., Odsetki cywilnoprawne, Warszawa 2007.
• Lemkowski M. [w:] Kodeks cywilny, t. 2, Komentarz, red. M. Gutowski, Warszawa 2019, Legalis.
• Machnikowski P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2019, Legalis.
• McKinnon R.I., Money and capital in economic development, "World Development" 1974/3, vol. 2(3).
• Mierzwa A., Nawet jeśli odsetki ustawowe są wyższe od maksymalnych, to nigdy nie jest to lichwa, "Dziennik Gazeta Prawna. Kadry i Płace" z 16.10.2014 r.
• Morawski W., Bankowość prywatna w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1996.
• Olechowski M., Nie wykorzystujmy prawa cywilnego do walki z ujemnym oprocentowaniem depozytów, "Dziennik Gazeta Prawna. Firma i prawo" z 4.05.2021 r.
• Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania - część ogólna, Warszawa 2016.
• Reinhart C.M., The Return of Financial Repression, "Financial Stability Review" 2012/4.
• Reinhart C.M. i in., Financial Repression Redux, "Finance & Development" 2011/6.
• Robaczyński W., Wojewoda M., Granice swobody umów w odniesieniu do odsetek w transakcjach handlowych, "Monitor Prawniczy" 2017/13.
• Shaw E.S., Financial deepening in economic development, "Journal of Development Economics" 1974, vol. 1.
• Skowrońska-Bocian E., Warciński M. [w:] Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz. Art. 1-44910, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020, Legalis.
• Szubański P., Depozyty: Nadpłynność polskich banków najwyższa od lat, "Parkiet" z 10.09.2020 r.
• Świrgoń-Skok R. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2019, Legalis.