Beyond the Black Box : Towards a Systems Theory of Farming Family and Family Farm

• Autorzy: Michał Pietrzak , Wojciech Ziętara

Warianty tytułu

Poza czarną skrzynkę - w stronę systemowej teorii rodziny rolniczej i jej gospodarstwa

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim of this article is to present the need for a view of a family farm that is complementary to neoclassical economics and outline the framework concepts on which the future systems theory of family farms could be based. The article is a conceptual overview. The paper presents the development of economics and organization of farms. It was emphasized that in addition to the analytical approach, which today fits into the neoclassical mainstream of economic thought, the organic approach, which is related to the contemporary systems approach, was also important in the discipline. The authors presented two trends considered to be the foundation of the target theory of family farms: systems thinking and new institutional economics. An outline of the concept of a new approach to family farms is presented as a systemic whole connecting the family and its household involved in agricultural production, with the possibility of reducing internal transaction costs (agency costs) being an important attribute of this whole. Family farms still remain the predominant form of agricultural activity in Poland, Europe, and other continents. The family nature of the entities creates their specificity both in terms of goals and behaviors, which is difficult to reduce to the neoclassical model of firm, which seeks to maximize profits. What is needed is a holistic, systems approach complementary to the predominant neoclassical approach, considering close relations between the family and the agricultural production unit. (original abstract)

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie potrzeby komplementarnego względem ekonomii neoklasycznej spojrzenia na rodzinne gospodarstwo rolnicze (RGR), a następnie zarysowanie ramowych koncepcji, na których mogłaby się oprzeć przyszła systemowa teoria RGR. Artykuł ma charakter przeglądowo- -koncepcyjny. W tekście dokonano przeglądu rozwoju dyscypliny ekonomiki i organizacji gospodarstw rolniczych. Podkreślono, że oprócz podejścia analitycznego, które obecnie wpisuje się w główny, tj. neoklasyczny nurt myśli ekonomicznej, istotne miejsce w tej dyscyplinie zajmowało podejście organiczne, którego współczesne echa można odnaleźć w podejściu systemowym. Następnie przedstawiono dwa nurty uznane za fundamenty docelowej teorii RGR: myślenie systemowe oraz nową ekonomię instytucjonalną. Przedstawiono zarys koncepcji nowego podejścia do rodzinnego gospodarstwa rolniczego postrzeganego jako systemowa całość łącząca rodzinę i jej gospodarstwo domowe zaangażowane w produkcję rolniczą, przy czym istotnym atrybutem tej całości jest zdolność do redukcji wewnętrznych kosztów transakcyjnych (kosztów agencji). W konkluzji stwierdzono, że gospodarstwa rodzinne wciąż pozostają dominującą formą prowadzenia działalności rolniczej w Polsce, Europie i na innych kontynentach. Rodzinny charakter tych podmiotów tworzy ich specyfikę zarówno na poziomie celów, jak i zachowań, którą trudno zredukować do neoklasycznego modelu maksymalizującej zyski firmy. Potrzebne jest - komplementarne wobec dominującego ujęcia neoklasycznego - podejście holistyczne, systemowe, uwzględniające ścisłe związki między rodziną a rolniczą jednostką produkcyjną. (abstrakt oryginalny)

Słowa kluczowe

EN

Family farm; Family; Literature review

PL

Rodzinne gospodarstwo rolne; Rodzina; Przegląd literatury

• Czasopismo: Zagadnienia Ekonomiki Rolnej
• Rocznik: 2022
• Numer: nr 1
• Strony: 42--86

Twórcy

autor

Michał Pietrzak

• Warsaw University of Life Sciences - SGGW, Warsaw, Poland

autor

Wojciech Ziętara

• Institute of Agricultural and Food Economics, National Research Institute in Warsaw, Poland

Bibliografia

• Ackoff, R.I. (1971). Towards a System of Systems Concepts. Management Science, 17(11), 661-671.
• Aereboe, F. (1923). Allgemeine landwirtschaftliche Betriebslehre. P. Parey.
• Alchian, A., & Demsetz, H. (1972). Production, Information Costs, and Economic Organization. American Economic Review, 62(5), 777-795.
• Armstrong, M. (2011). Zarządzanie zasobami ludzkimi. 5th ed. Oficyna Wolters Kluwer business.
• Arrow, K.J. (1969). The Organization of Economic Activity: Issues Pertinent to the Choice of Market versus Non-Market Allocation. In The Analysis and Evaluation of Public Expenditures: The PPP System. Volume 1. US Government Printing Office https://www.jec.senate.gov/reports/91st Congress/The Analysis and Evaluation of Public Expenditures - The PPB System Volume I (444).pdf (pp. 47-66).
• Ashby, W.R. (1963). Wstęp do cybernetyki. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Barnard, C. I. (1997). Funkcje kierownicze. Wydawnictwo Nowoczesność.
• Becker, G.S. (1981). A Treatise on the Family. Harvard University Press.
• Becker, G.S. (2002). The Age of Human Capital. In E.P. Lazear (Ed.), Education in The Twenty-First Century (pp. 3-8). Hoover Institution Press.
• Bertalanffy, L. von (1972). The History and Status of General Systems Theory. The Academy of Management Journal, 15(4), 407-426.
• Blaug, M. (1995). Metodologia ekonomii. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Boehme, H. (1907). Grzechy gospodarskie. Gebethner and Wolff.
• Bossel, H. (2007). Systems and Models. Complexity, Dynamics, Evolution, Sustainability. Books on Demand.
• Bourdieu, P. (1996). On the Family as a Realized Category. Theory, Culture and Society, 13(3), 19-26. https://sjcsociology.files.wordpress.com/2016/01/bourdieu-family-as-a-realized-category-1996.pdf
• Bundesministerium für Ernährung und Landwirtschaft (Referat 723). (2019). Statistisches Jahrbuch über Ernährung, Landwirtschaft und Forsten 2019. Bundesministerium für Ernährung und Landwirtschaft. https://www.bmel-statistik.de/fileadmin/SITE_MASTER/content/Jahrbuch/Agrarstatistisches-Jahrbuch-2019.pdf
• Coase, R.H. (2013). Firma, rynek, prawo. Wolters Kluwer Polska.
• Commons, J.R. (1931). Institutional Economics. American Economic Review, 21(4), 648-657.
• Commons J.R. (1959). Institutional Economics. Its Place in Political Economy. The University of Wisconsin Press.
• Demsetz, H. (1997). The Firm in Economic Theory: A Quiet Revolution. American Economic Review, 87(2), 426-429.
• Demsetz, H. (2002). Toward a Theory of Property Rights II: the Competition between Private and Collective Ownership. Journal of Legal Studies, 31(S2), S653-S672. https://doi.org/10.1086/342028
• Dessart, F.J., Barreiro-Hurlé, J., & Bavel, R. van (2019). Behavioural Factors Affecting the Adoption of Sustainable Farming Practices: A Policy-Oriented Review. European Review of Agricultural Economics, 46(3), 417-471. https://doi.org/10.1093/erae/jbz019
• Dierickx, I., & Cool, K. (1989). Asset Stock Accumulation and Sustainability of Competitive Advantage. Management Science, 35(12), 1504-1511.
• Dorenkamp, H. (1968). Der Einfluss von Btriebsleiterfaeigkeit und Neigung auf Betriebsergebnis und Betriebsorganistaion. Forschung und Beratung. Rheie B.H.14. Hiltrup 1968.
• Dzionek-Kozłowska, J. (2007). System ekonomiczno-społeczny Alfreda Marshalla. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• FAO & IFAD. (2019). United Nations Decade of Family Farming 2019-2028. Global Action Plan. https://www.fao.org/3/ ca4672en/ca4672en.pdf
• Forrester, J.W. (2013). Industrial Dynamics. Martino Fine Books.
• Fukuyama, F. (2003). Kapitał społeczny. In L.E. Harrison, & S.P. Huntington (Eds.), Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpływają na rozwój społeczeństw (pp. 169-187). Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Furubotn, E.G., Richter, R. (2005). Institutions and Economic Theory. The Contribution of the New Institututional Economics. 2nd ed. University of Michigan Press. https://doi.org/10.3998/mpub.6715
• Galeski, B., & Wilkening, E. (1987). Introduction. In B. Galeski, & E. Wilkening (Eds.), Family Farming in Europe and America (pp. 1-4). Westview Press.
• Gasson, R., & Errington, A. (1993). The Farm Family Business. CAB International.
• Giza-Poleszczuk, A. (2005). Rodzina a system społeczny. Reprodukcja i kooperacja w perspektywie interdyscyplinarnej. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Gorynia, M., Jankowska, B., & Owczarzak, R. (2005). Zarządzanie strategiczne jako próba syntezy teorii przedsiębiorstwa. Ekonomista, 5, 595-619. http://mariangorynia.pl/wp-content/uploads/Gorynia_Jankowska_Owczarzak_ Zarzadzanie_strategiczne_jako_proba_syntezy_teorii_przedsiebiorstwa_Ekonomista_2005_5.pdf
• Grabski, W. (1930). Wieś i folwark: drobne i duże gospodarstwa rolne ze stanowiska ekonomicznego. Odbitka z Rocznika Zbioru Prac Zakładu Polityki Ekonomicznej SGGW i.e.: Zbiór prac ekonomiczno-rolniczych. Skład główny w Kasie im. Mianowskiego.
• Hailu, A., & Veeman, T.S. (2001). Alternative Methods for Environmentally Adjusted Productivity Analysis. Agricultural Economics, 25(2-3), 211-218. https://doi.org/10.1111/j.1574-0862.2001.tb00201.x
• Halamska, M. (2014). Współczesne rolnictwo rodzinne - polimorficzna rzeczywistość i mity. Wieś i Rolnictwo, (2(163)), 25-46. Retrieved from https://kwartalnik/irwirpan.waw.pl/wir/article/view/495
• Heady, E.O., & Jensen, H.R. (1965). Ekonomiczne zasady zarządzania gospodarstwem. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
• Hinken, J. (1974). Ziele und Zielbildung der Unternehmen in Gartenbau. Ein Beitrag zur Betriebswirtschafttlichen Zielforschung. Forschungberichte zur Oekinomie in Gartenbau, 18.
• Hviid, M. (2000). Long-Term Contracts and Relational Contracts. In B. Boudewijn, & G. de Geest (Eds.), Encyclopedia of Law and Economics, Vol. III, No. 4200 (pp. 46-72). Edward Elgar Publishing.
• Kasperska, E., & Słota, D. (2000). Metody matematyczne w zarządzaniu w ujęciu dynamiki systemowej. 2nd ed. Skrypty Uczelniane - Politechnika Śląska. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej.
• Kay, J. (1996). Podstawy sukcesu firmy. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Kahneman, D. (2012). Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Media Rodzina.
• Kochenburger, R.J. (1975). Modelowanie układów dynamicznych przy użyciu maszyn matematycznych. Informatyka. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.
• Komisja Europejska. (2017). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów - Przyszłość rolnictwa i produkcji żywności. COM/2017/0713 final.
• Koźmiński, A.K., & Latusek-Jurczak, D. (2017). Rozwój teorii organizacji. Od systemu do sieci. Wydawnictwo Poltext.
• Laur, E. (1929). Wstęp do ekonomiki gospodarstwa wiejskiego. Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
• Lowder, S.K., Skoet, J., & Raney, T. (2016). The Number, Size, and Distribution of Farms, Smallholder Farms, and Family Worldwide. World Development, 87, 16-29. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2015.10.041
• Macneil, I.R. (1985). Relational Contract: What We Do and Do Not Know. Wisconsin Law Review, 4, 483-526. http://alliancecontractingelectroniclawjournal.com/wp-content/uploads/2017/04/MacNeil-I.-1985-‘RelationalContract-What-We-Do-and-Do-Not-Know’.pdf
• Majewski, E., & Ziętara, W. (1997). System celów w rolniczych gospodarstwach rodzinnych. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 6, 29-43.
• Manteuffel, R. (1984). Ekonomika i organizacja gospodarstw rolniczych. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
• Manteuffel, R. (1987). Filozofia rolnictwa. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Marshall, A. (2011). Principles of Economics. 8th ed. The Online Library of Liberty. https://oll.libertyfund.org/title/1676
• Matuszek, K.C. (2017). Niklasa Luhmanna socjologia bez człowieka. Księgarnia Akademicka.
• McGarvey, B., & Hannon, B. (2004). Dynamic Modeling for Business Management: An Introduction. Springer.
• Meadows, D.H. (2020). Myślenie systemowe. Wprowadzenie. Helion.
• Meadows, D.H., Meadows, D.L., Randers, J., & Behrens, III W.W. (1972). The Limits to Growth. A Report for The Club of Rome's Project on the Predicament of Mankind. Universe Books.
• Menard, C., & Shirley, M.M. (2012). New Institutional Economics: From Early Intuitions to a New Paradigm?. Ronald Coase Institute Working Paper Series, 8, 1-59.
• Michna, W. (2011). Ewolucje rodzinnych gospodarstw rolnych na miarę odpowiedniej zdolności konkurencyjnej i samowystarczalności żywności kraju. In Wieś i rolnictwo w mediach. Gospodarstwa rodzinne podstawa europejskiego rolnictwa w odniesieniu do PROW 2007-2013 (pp. 59-65). Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. http://andrzej_parzonko.users.sggw.pl/minrol.pdf
• Morecroft, J.D.W. (2015). Strategic Modelling and Business Dynamics. A Feedback Systems Approach. 2nd ed. John Wiley & Sons.
• Mynarski, S. (1979). Elementy teorii systemów i cybernetyki. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Noga, A. (2009). Teorie przedsiębiorstw. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
• North, D.C. (2011). Institutions, Institutional Change and Economic Performance. First published in 1990. 31st printing 2011. Political Economy of Institutions and Decisions. Cambridge University Press.
• Ostrom, E. (2008). Doing Institutional Analysis. Digging Deeper than Markets and Hierarchies. In C. Menard, & M.M. Shirley (Eds.), Handbook of New Institutional Economics (pp. 819-848). Springer-Verlag.
• Ostrom, E. (2011). Governing The Commons. The Evolution of Institutions for Collective Action. First published in 1990. 29st printing 2011. Political Economy of Institutions and Decisions. Cambridge University Press.
• Pańków, W. (2014). Instytucje i organizacje. Pochodzenie, powstawanie, funkcje, przekształcenia. Wydawnictwo Poltext.
• Pietrzak, M. (2019). Fenomen spółdzielni rolników. Pomiędzy rynkiem, hierarchią i klanem. CeDeWu.
• Pollak, R. (1985). A Transaction Cost Approach to Families and Households. Journal of Economic Literature, 23(2), 581-608.
• Poniatowski, J. (1985). Wykształcenie a zawód rolnika. Wybór Prac z lat 1958-1975. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Pszczołowski, T. (1978). Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Putnam, R., Leonardi, R., & Nanetti, R.Y. (1995). Demokracja w działaniu: tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech. Demokracja, Filozofia i Praktyka. Fundacja im. Stafana Batorego, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Scott, R.W. (2003). Organizations. Rational, Natural and Open Systems. 5th ed. Prentice Hall.
• Senge, P.M. (2002). Piąta dyscyplina. Teoria i praktyka organizacji uczących się. 3rd ed. Publikacje Biznesowe. Oficyna Ekonomiczna. Oddział Polskich Wydawnictw Profesjonalnych.
• Sikorska, A. (2013). Przemiany w strukturze agrarnej indywidualnych gospodarstw rolnych. IERiGŻ PIB. https:// www.ierigz.waw.pl/download/8053-grant_as_v6_kolor_b5_internet
• Simon, H.A. (1986). The Functions of the Executive Revisited. https://digitalcollections.library.cmu.edu/node/54999
• Simon, H.A. (2000). Administrative Behavior. A Study of Decision-Making Processes in Administrative Organization. 4th ed. The Free Press.
• Song, J., & Chen, X. (2019). Eco-Efficiency of Grain Production in China Based on Water Footprints: A Stochastic Frontier Approach. Journal of Cleaner Production, 236, 117685. https://doi.org/doi:10.1016/j.jclepro.2019.117685
• Steffen, G. (2001). Wielkość i organizacja gospodarstw rodzinnych w Niemczech - trwałe siły, ekonomiczne i socjalne granice rozwoju rynku, gospodarki i systemów informatycznych. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
• Sterman, J.D. (2000). Business Dynamics. Systems Thinking and Modeling for a Complex World. Boston, MA: McGraw-Hill.
• Stępień, S., Czyżewski, B., Sapa, A., Borychowski, M., Poczta, W., & Poczta-Wajda, A. (2021). Eco-Efficiency of Small-Scale Farming in Poland and its Institutional Drivers. Journal of Cleaner Production, 279, 123721. https:// doi.org/doi:10.1016/j.jclepro.2020.123721
• Tarajkowski, J. (Ed.). (2008). Elementy dynamiki systemów. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.
• Thaler, R.H. (2018). Zachowania niepoprawne. Tworzenie ekonomii behawioralnej. Media Rodzina.
• Tomczak, F. (2004). Od rolnictwa do agrobiznesu, Transformacja gospodarki rolniczo-żywnościowej Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.
• Tomczak, F. (2005). Gospodarka rodzinna w rolnictwie. Uwarunkowania i mechanizmy rozwoju. Problemy Wsi i Rolnictwa. IRWiR PAN.
• Wiatrak, A.P. (1981). Dochody ludności rolniczej (tworzenie, podział, funkcje). Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, XLIII(1), 195-206. https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/21047/1/016 ANDRZEJ PIOTR WIATRAK RPEiS 43(1), 1981.pdf
• Williamson, O.E. (1985). The Economic Institutions of Capitalism. The Free Press.
• Woś, A. (1967). O koncepcji produkcyjności czynników wytwórczych. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia, 1, 21-42.
• Woś, A. (Ed.). (1998). Encyklopedia agrobiznesu. Fundacja Innowacja, Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna.
• Zegar, J.S. (2011). Gospodarstwa rodzinne wobec współczesnych wyzwań współczesności. In Wieś i rolnictwo w mediach. Gospodarstwa rodzinne podstawą europejskiego rolnictwa w odniesieniu do PROW 2007-2013 (pp. 119-132). Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. http://andrzej_parzonko.users.sggw.pl/minrol.pdf
• Zegar, J.S. (2019). Perspektywy gospodarstw rodzinnych w Polsce. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej / Problems of Agricultural Economics, 360(3), 31-53. https://doi.org/10.30858/zer/111997
• Zellweger, T. (2017). Managing the Family Business. Theory and Practice. Edward Elgar Publishing.
• Zgorzelski, M. (2002). Peter Senge i learning organizations. Przedmowa do wydania polskiego. In P.M. Senge, Piąta dyscyplina. Teoria i praktyka organizacji uczących się (pp. 9-14). Oficyna Ekonomiczna.
• Ziętara, W. (1986). Cele gospodarowania rolników indywidualnych. Wieś Współczesna, 7, 31-38.
• Ziętara, W. (1987). System celów w państwowych przedsiębiorstwach rolnych. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 198(1), 50-72.
• Ziętara, W. (2018). Gospodarstwa rodzinne w Polsce, stan i kierunki rozwoju. Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych, 4, 89-103. http://dx.doi.org/10.15576/PDGR/2018.4.89
• Ziętara, W., & Adamski, M. (2018). Konkurencyjność polskich gospodarstw mlecznych na tle gospodarstw z wybranych krajów z Unii Europejskiej. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej / Problems of Agricultural Economics, 354(1), 56-79. https://doi.org/10.30858/zer/89615
• Ziętara, W., & Mirkowska, Z. (2019). Kierunki zmian form organizacyjnych i prawnych gospodarstw rolniczych w Polsce na tle wybranych krajów. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej / Problems of Agricultural Economics, 360(3), 13-30. https://doi.org/10.30858/zer/111994

Identyfikatory

DOI

doi.org/10.30858/zer/143079